آیا حیوانات مرگ، غم و اندوه را می‌فهمند؟

راز بقا: در سال ۲۰۱۸، نهنگ قاتلی به نام تالکوآ زایمان کرد، اما دخترش ظرف یک ساعت از دنیا رفت. با وجود این، تالکوآ بدن دخترش را رها نکرد و طی ۱۷ روز و ۱۶۰۰ کیلومتر، او را روی بدن خود شناور نگه داشت. هر بار که بدن دخترش زیر آب می‌رفت، شیرجه می‌زد تا آن را برگرداند، حتی پس از آنکه پیکر او رو به زوال گذاشت.

به گزارش راز بقا، تغییراتی که در الگوی حرکت و تغذیه‌اش ایجاد شد، نشان می‌دهد که رفتار تالکوآ بی‌تردید غیرعادی بود. اما آیا او در حال سوگواری بود یا صرفاً سردرگم شده بود؟ آیا حیوانات مرگ، غم و اندوه را می‌فهمند؟ برای پاسخ به این سؤال چالش‌برانگیز با ما در این مقاله از راز بقا همراه باشید.

آیا انسان‌ها در درک مرگ، غم و اندوه استثنایی هستند؟

در سال ۱۸۷۱، چارلز داروین استدلال کرد که سایر حیوانات گستره وسیعی از عواطف، از جمله اندوه را تجربه می‌کنند. اما بدون یک پل ارتباطی قوی و قابل‌اتکا میان ذهن انسان و حیوانات، بسیاری از دانشمندان مدت‌ها در نسبت دادن عواطف انسانی به سایر حیوانات محتاطانه عمل کرده‌اند.

همچنین تصور بر این بود که رفتار غیرعادی حیوانات بعد از مرگ یک آشنا به دلایل دیگر ابراز می‌شود و برای مدتی الگو غالب این بود که انسان‌ها استثنایی هستند؛ سایر حیوانات تنها واکنش نشان می‌دادند و زنده می‌ماندند و این فقط انسان‌ها بودند که فکر و احساس داشتند. این تصور در قرن بیستم به چالش کشیده شد. در ادامه، چند نمونه از سوگواری و غم و اندوه حیوانات را بررسی می‌کنیم.

گوریلی که به زبان اشاره با انسان‌ها صحبت می‌کرد

در سال ۱۹۸۵، گوریلی به نام کوکو که آموزش دیده بود تا برخی علائم زبان اشاره آمریکایی را به کار بگیرد، مطلع شد که بچه گربه‌ای که دوستش بوده، مرده است. به گزارش راز بقا او فریاد‌های اندوه‌بار سر داد و چند هفته بعد هنگام تماشای عکس‌های بچه گربه‌ای دیگر، با زبان اشاره‌ای که به او آموزش داده شده بود، علائم گریه، غصه و اخم را نشان داد. اکنون، حجم زیادی از داده‌ها و مشاهدات وجود دارد که نشان می‌دهد برخی حیوانات، از جمله پستانداران و پرندگان، ممکن است آنچه که ما اندوه می‌نامیم را تجربه کنند.

فیل‌هایی که به عیادت رئیس گله فوت‌شده خانواده دیگری می‌رفتند

در سال ۲۰۰۳، فیل ماده‌ای به نام النور که رئیس گله بود، غش کرد و از حال رفت. ظرف چند دقیقه، رئیس گله دیگری به نام گریس نزدیک شد و کمک کرد که النور بایستد، اما النور دوباره زمین خورد. گریس بانگی سرداد، کنار النور ماند و کوشید دوباره او را سرپا کند. به گزارش راز بقا وقتی النور مرد، فیل ماده‌ای به نام مائی نزدیک شد، خودش را روی بدن النور قرار داد و او را به عقب و جلو تکان داد. طی هفته‌های مختلف، فیل‌های پنج خانواده مختلف به پیکر النور سرکشی کردند. به‌دفعات دیده شده که فیل‌ها بقایای اعضای خانواده‌شان، از جمله استخوان فک و عاج را حمل می‌کنند.

زرافه مادری که به‌خاطر مرگ فرزند معیوب متولد شده خود اعتصاب غذا کرد

در سال ۲۰۱۰، زرافه‌ای با پای معیوب متولد شد و در راه رفتن مشکل داشت. نوزاد تنها ۴ هفته زنده ماند. در روز مرگ بچه زرافه، ۲۲ زرافه ماده و ۴ زرافه نوجوان بالای پیکر او حاضر شدند و هر از گاهی با پوزه به پیکرش می‌مالیدند. به گزارش راز بقا در صبح روز سوم، زرافه مادر تنها بود و هنوز چیزی نمی‌خورد، در حالی که زرافه‌ها معمولاً مدام در حال خوردن هستند. او فقط کنار بچه مرده‌اش ایستاده بود، حتی زمانی که کفتار‌ها بدنش را خوردند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

رکورددار تولید مثل؛ کدام حیوان می‌تواند در یک زمان بیشترین تعداد بچه را داشته باشد؟

چرا فقط برخی از حیوانات عادت ماهانه دارند؟

چرا گاو‌های ماده شاخ دارند و آهوی ماده و گوزن شاخ ندارند؟

بابون‌هایی که با روابط اجتماعی با غم و اندوه مرگ کنار می‌آیند

در سال ۲۰۰۶، دانشمندان نمونه مدفوع بابون‌ها را در جست‌وجوی گلوکوکورتیکوئید (هورمون استرسی که در انسان‌های سوگوار ناگهان افزایش می‌یابد) تحلیل کردند. آن‌ها نمونه مدفوع یک بابون ماده که در طی حمله یک حیوان وحشی، یکی از اعضای خانواده‌اش را از دست داده بود، با مدفوع بابون‌های فاقد این تجربه مقایسه کردند و دریافتند که سطح این هرمون در بابون سوگوار طی ماه‌ها پس از مرگ خویشاوندش به طرز چشم‌گیری بالاتر بود.

سپس با کمک دیگر اعضای گروه بابون‌ها و شبکه اجتماعی آنها، سطح هرمون به مقدار طبیعی خود بازگشت. به گزارش راز بقا پژوهشگران همچنین شاهد رفتار‌های به‌ظاهر تناقض‌آمیز نخستی‌سانان مادر در هنگام حمل پیکر مرده فرزندان خود بوده‌اند. برخی از آن‌ها جسد بچه را می‌خوردند یا آن را روی زمین می‌کشیدند، و برخی دیگر آن را محتاطانه حمل و تیمار می‌کردند که نشان می‌دهد مادر‌ها تکانه‌های عصبی متناقضی را نسبت به پیکر فرزندانشان تجربه می‌کنند.

درک فعلی ما از چشم‌انداز عاطفی سایر حیوانات به‌شدت محدود است. برای درک بهتر سوگواری در قلمروی حیوانات به پژوهش‌های بسیار بیشتری نیاز داریم. اما اکنون تکلیف ما چیست؟ گفتگو در این باره که آیا حیوانات عواطفی مانند اندوه را تجربه می‌کنند یا نه، خود می‌تواند گفت‌وگویی عاطفی باشد.

بخشی از آن به‌خاطر خروجی‌های این گفتگو دلالت‌هایی بسیار واقعی دارند؛ مانند اینکه آیا نهنگ‌های قاتل باید ایزوله شوند و در اسارت نگهداری شوند؟ یا اینکه آیا گاو‌های شیرده باید از گوساله‌های تازه‌متولدشده خود جدا شوند؟ آیا باید پیش از به‌دست‌آوردن اطلاعات بیشتر دربارهٔ این موضوع با حیوانات طوری رفتار کنیم که گویی ظرفیت اندوه دارند یا چنین فرض کنیم که ندارند؟ کدام باور می‌تواند آسیب‌رسان‌تر باشد؟