گنج ۳ هزار ساله کردستان؛ گنجی که توسط یک چوپان کشف شد و تاریخ ایران را دگرگون کرد

راز بقا: روستای زیویه در نزدیکی شهرستان سقز و در استان کردستان ایران قرار دارد. این منطقه با تاریخ غنی و آثار باستانی فراوان خود به یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی کشور تبدیل شده است. 

به گزارش راز بقا، زیویه در سده هفتم پیش از میلاد تحت حکومت اقوام مانایی قرار داشت و در سال‌های ۶۶۰ و ۶۵۹ پیش از میلاد به دست سکا‌ها اشغال و به قلمرو آنها پیوست. این منطقه بعد‌ها به عنوان یکی از مناطق مهم برای حکومت سکا‌ها و برقراری حملات به سرزمین ماد‌ها شناخته شد.

کشف تصادفی گنج زیویه توسط چوپان

به گزارش راز بقا، گنج زیویه برای نخستین بار در سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی (۱۹۴۷ میلادی) به‌طور تصادفی توسط یک چوپان محلی کشف شد. این چوپان که مشغول چراندن گوسفندان خود در دشت‌های اطراف زیویه بود، هنگام گشت و گذار در این ناحیه، به طور اتفاقی متوجه قطعاتی از گنجینه‌های باستانی شد که از دل خاک بیرون آمده بود. پس از کشف این اشیاء گران‌بها، چوپان محل را به مقامات محلی اطلاع داد و این اتفاق نقطه آغاز کاوش‌های علمی و باستان‌شناسی در این منطقه شد.

این کشف تصادفی توجه بسیاری از باستان‌شناسان و پژوهشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرد. آثار باستانی کشف‌شده، شامل سفال‌های زینتی، طلا، نقره و دیگر آثار هنری، باعث شد تا پژوهش‌ها و حفاری‌های بیشتر در این محوطه باستانی آغاز شود که در نهایت اطلاعات بیشتری درباره تاریخ و فرهنگ مردمان این منطقه در دوران باستان آشکار گردید. 

تاریخچه و اهمیت قلعه زیویه

به گزارش راز بقا، قلعه زیویه که بر تپه‌ای بلند و استراتژیک در این منطقه قرار دارد، یکی از مهم‌ترین آثار معماری باستانی در ایران است. این قلعه در سده‌های نهم تا ششم پیش از میلاد ساخته شده و محل سکونت و حکمرانی اقوام مانایی بوده است. از آنجا که این تپه ارتفاع زیادی دارد، به‌طور طبیعی موقعیتی دفاعی و استراتژیک را برای ساکنان آن فراهم کرده بود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

گنج شاه کرزوس؛ بزرگترین گنج تاریخ مشهور به گنج قارون که کوروش آن را به ایران آورد

گنج افسانه‌ای تخت سلیمان؛ مرموزترین گنج تاریخ ایران که هنوز کسی نشانی از آن پیدا نکرده است!

در سالنامه‌های آشوری‌ها برای اولین بار از این قلعه نام برده شده و آمده که این قلعه در دوران شورش‌های مانایی‌ها به‌عنوان پایگاهی نظامی و دفاعی استفاده می‌شده است. اهمیت قلعه زیویه در دوران مختلف تاریخی و نقش آن در تحولات منطقه بسیار قابل توجه است.

کاشفان و کاوش‌های باستان‌شناسی در زیویه

به گزارش راز بقا، در سال ۱۹۴۵، «رابرت رایسون»، یک باستان‌شناس آمریکایی، نخستین عملیات باستان‌شناسی در این منطقه را آغاز کرد. بعد از آن، «ایوب‌رب‌نوع» که دلال عتیقه بود به مدت هشت سال در سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ هجری شمسی کاوش‌هایی در این منطقه انجام داد. با این حال، کاوش‌های غیر اصولی که در این دوران صورت گرفت باعث آسیب‌های زیادی به این محوطه تاریخی شد. 

در سال‌های بعد، «نصرالله معتمدی» کاوش‌های جدیدی را آغاز کرد که در طی سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۷۳ به کشف آثار ارزشمندی انجامید. در این کاوش‌ها، بخش‌های جدیدی از قلعه زیویه، شامل تالار ستون‌دار و راه‌پله‌های سنگی کشف شد که از مهم‌ترین یافته‌های این محوطه به شمار می‌روند.

همچنین، «سیمین لک‌پور» از سال ۱۳۷۸ به مدت ۱۱ فصل کاوش‌های گسترده‌ای در این منطقه انجام داد که منجر به کشف بخش‌های بیشتری از این محوطه باستانی و آثار هنری مهم شد. 

آثار کشف‌شده در زیویه

به گزارش راز بقا، در این کاوش‌ها، انواع مختلفی از سفال‌ها، ظروف آشپزخانه‌ای، اشیای طلایی، نقره‌ای و عاجی کشف شده است. از جمله مهم‌ترین این اشیاء می‌توان به سفال‌های با نقوش هندسی و مذهبی، ظروف لعاب‌دار و گلدانی‌های زیبای طراحی‌شده اشاره کرد. این ظروف به‌ویژه ظروف لعاب‌دار با رنگ‌های آبی، زرد و سبز و نقوش هندسی و گیاهی، نشانه‌ای از هنرمندی و ذوق بالای مردمان آن دوران است. 

سفال‌های کشف‌شده از زیویه نیز شامل انواع مختلفی است که بسیاری از آنها با نقوش کنده‌کاری شده و تزئینات خاصی در سطح خود به چشم می‌آید. برخی از این ظروف حتی دارای لعاب شیشه‌ای مات بوده و تصاویری از الهه‌ها و خدایان اساطیری را در خود گنجانده‌اند. همچنین، ظروف سفالی خاکستری و سفال‌هایی با نقوش هندسی از دیگر نمونه‌های به‌دست آمده هستند که گویای هنر و فرهنگ مردم زیویه در دوران باستان هستند. 

گنج زیویه در موزه‌های جهانی

به گزارش راز بقا، امروزه بسیاری از آثار کشف‌شده از زیویه در مهم‌ترین موزه‌های جهان نظیر موزه لوور در فرانسه، موزه بریتانیا در لندن و موزه ارمیتاژ در سن‌پترزبورگ نگهداری می‌شوند.

این آثار که شامل قطعات طلا، نقره، سفال و عاج منقوش هستند، گنجینه‌ای از هنر و فرهنگ ایران باستان را به نمایش می‌گذارند و نشانه‌ای از شکوه و عظمت تمدن‌های قدیم ایران است. 

به گزارش راز بقا، گنج زیویه با تاریخ غنی خود و آثار باستانی بی‌نظیرش، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین محوطه‌های تاریخی ایران به شمار می‌رود. این گنجینه‌ها نه تنها نشان‌دهنده هنر و فرهنگ اقوام مختلف دوران باستان هستند بلکه گویای توانمندی‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی ساکنان آن دوران است.

امروز زیویه به‌عنوان یکی از جاذبه‌های باستانی شناخته می‌شود که همچنان به پژوهشگران و علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ باستانی ایران به ویژه تاریخ کردستان، اهمیت زیادی دارد.