گنجینه جیحون؛ مرموزترین و بزرگترین گنج هخامنشی که به طرز عجیبی از ایران به سرقت رفت

راز بقا: یکی از شگفت‌انگیزترین گنجینه‌های کشف‌شده مربوط به دوره هخامنشی، گنجینه جیحون یا آمودریا است. این مجموعه ارزشمند که شامل صد‌ها شیء زرین و سیمین است، در اواخر قرن نوزدهم میلادی در نزدیکی رود جیحون (مرز ایران و افغانستان امروزی) کشف شد. اما این گنجینه به طرز مشکوکی سر از موزه بریتانیا درآورد و هنوز به ایران بازنگشته است. در این مقاله از راز بقا، تاریخچه، ویژگی‌ها، سرنوشت و اهمیت این گنجینه را بررسی خواهیم کرد.

تاریخچه و کشف گنجینه جیحون

به گزارش راز بقا، گنجینه جیحون که به نام گنج آمودریا نیز شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از اشیای ارزشمند هخامنشی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط جویندگان گنج محلی در نزدیکی رود جیحون کشف شد. این گنجینه احتمالاً متعلق به دوره حکومت داریوش بزرگ (۵۲۲-۴۸۶ پیش از میلاد) است. شواهد نشان می‌دهد که این اشیا به احتمال زیاد در اثر حمله دشمنان یا برای پنهان کردن از غارتگران در این منطقه دفن شده بودند.

طبق برخی روایت‌ها، این گنجینه در منطقه‌ای دورافتاده و کمتر شناخته‌شده، توسط کشاورزان محلی کشف شد که پس از برخورد به اشیای زرین، آنها را به بازار‌های سیاه فروختند. بسیاری از این آثار بعد‌ها به مجموعه‌داران اروپایی فروخته شد و مسیرشان به سمت موزه بریتانیا تغییر کرد. به گزارش راز بقا برخی از گزارش‌ها حاکی از آن است که این اشیا ممکن است بخشی از یک معبد یا خزانه سلطنتی بوده باشند که در زمان حمله اسکندر مقدونی یا حملات اقوام مهاجم دیگر مخفی شده است.

ویژگی‌های گنجینه جیحون

این گنجینه شامل صد‌ها قطعه طلا، نقره و اشیای زینتی است که عمدتاً شامل موارد زیر می‌شود:

سکه‌های طلا و نقره: برخی از این سکه‌ها مهر‌های هخامنشی را نشان می‌دهند.

ریتون‌ها (جام‌های دسته‌دار با نقوش حیوانی): این جام‌ها به شکل گاو، شیر و حیوانات اسطوره‌ای ساخته شده‌اند و مهارت فوق‌العاده‌ای در طراحی آنها به کار رفته است.

صفحات و لوح‌های طلا و نقره‌ای: برخی از این صفحات دارای نوشته‌ها و نماد‌های هخامنشی هستند که اهمیت مذهبی و سیاسی دارند.

زیورآلات زرین: شامل گردنبندها، دستبند‌ها و سنجاق‌های زینتی که نشان‌دهنده جایگاه والای صاحبان آنها بوده است.

مجسمه‌های کوچک طلایی و نقره‌ای: شامل پیکره‌های حیوانات و انسان‌ها که به سبک هخامنشی طراحی شده‌اند.

مهر‌ها و مدال‌های سلطنتی: این اشیا اغلب دارای نماد‌های سلطنتی هخامنشی همچون تصویر شاه، فره ایزدی و حیوانات مقدس بودند.

اهمیت گنجینه جیحون در تاریخ هخامنشی

این گنجینه یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی درباره هنر و تمدن هخامنشی است. برخی از ویژگی‌های مهم آن عبارت‌اند از:

نشان‌دهنده مهارت بی‌نظیر هنرمندان هخامنشی: طراحی‌های ظریف و جزئیات دقیق این اشیا، سطح بالای هنر و صنعت فلزکاری در دوران هخامنشی را نشان می‌دهد.

ارزش مذهبی و آیینی: بسیاری از اشیای این گنجینه احتمالاً در آیین‌های مذهبی زرتشتیان باستان استفاده می‌شدند.

تأثیرگذاری بر فرهنگ‌های دیگر: بسیاری از نقوش و سبک‌های هنری این گنجینه بعد‌ها در تمدن‌های یونانی، سلوکی و اشکانی مشاهده شد.

تأیید قدرت و ثروت هخامنشیان: وجود چنین اشیایی نشان می‌دهد که امپراتوری هخامنشی تا چه حد غنی و قدرتمند بوده است.

ارزش نمادین در میان پادشاهان: برخی از این اشیا به‌عنوان نماد قدرت در مراسم تاج‌گذاری یا اعطای مقام‌های مهم استفاده می‌شدند.

انتقال گنجینه به خارج از ایران

در اواخر قرن نوزدهم، قاچاقچیان اشیای باستانی این گنجینه را به بازار‌های اروپایی انتقال دادند. به گزارش راز بقا بخش عمده‌ای از این گنجینه سر از موزه بریتانیا درآورد و اکنون در این موزه به نمایش گذاشته شده است. تلاش‌های متعددی برای بازگرداندن این گنجینه به ایران انجام شده، اما تاکنون موفقیتی در این زمینه حاصل نشده است.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

نصرت‌الله معتمدی با ارزش‌ترین گنج هخامنشیان را دزدید و برای همسرش پیکان خرید!

کشف گنج بزرگ فرعون؛ کوزه اسرارآمیز پر از طلا و طلسم طلایی در معبد باستانی پیدا شد

معبد پادمانابهاسوامی؛ بزرگترین گنج جهان که به خاطر نفرین‌های مرگبار کسی جرات دست زدن به آن را ندارد!

انتقال این گنجینه به اروپا و فروش آن به مجموعه‌داران ثروتمند، نشان‌دهنده اهمیت بالای آثار ایرانی در بازار‌های جهانی عتیقه‌جات است. با این حال، این مسئله نگرانی‌های زیادی را در مورد از دست رفتن میراث ملی ایران ایجاد کرده است. امروزه بسیاری از کارشناسان تاریخ و فرهنگ خواستار بازگرداندن این گنجینه به ایران هستند تا در موزه‌های داخلی به نمایش گذاشته شود.

تلاش‌های ایران برای بازگرداندن گنجینه جیحون

در سال‌های اخیر، برخی گروه‌های فرهنگی و حقوقی تلاش‌هایی را برای استرداد گنجینه جیحون به ایران آغاز کرده‌اند. مهم‌ترین موانع موجود در این مسیر عبارت‌اند از:

ادعای مالکیت موزه بریتانیا: این موزه ادعا دارد که این گنجینه به‌صورت قانونی خریداری شده و بنابراین جزو دارایی‌های آن محسوب می‌شود.

نبود اسناد رسمی درباره کشف گنجینه: ازآنجاکه کشف این گنجینه توسط افراد محلی و به‌صورت غیررسمی انجام شده، اسناد دقیقی درباره نحوه خروج آن از کشور وجود ندارد.

مشکلات حقوقی و دیپلماتیک: بازگرداندن آثار تاریخی از موزه‌های اروپایی فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است که نیاز به مذاکرات طولانی دارد.

با این وجود، برخی از کشور‌ها موفق شده‌اند آثار تاریخی خود را از موزه‌های خارجی بازپس بگیرند. ایران نیز در تلاش است تا با ارائه مدارک تاریخی و مذاکرات دیپلماتیک، این گنجینه را بازگرداند.

گنجینه جیحون یکی از ارزشمندترین و اسرارآمیزترین گنجینه‌های ایران باستان است که نه‌تنها به دلیل ارزش مادی، بلکه به‌خاطر اطلاعات تاریخی و هنری‌اش اهمیت فراوانی دارد. به گزارش راز بقا با این حال، سرنوشت غم‌انگیز این گنجینه و انتقال آن به خارج از کشور، نشان‌دهنده چالش‌های پیش روی حفاظت از میراث فرهنگی ایران است. بازگرداندن این آثار به ایران می‌تواند گامی مهم در راستای احیای هویت تاریخی کشور باشد.

این گنجینه نه‌تنها نمادی از عظمت هخامنشیان است، بلکه یادآور مسئولیت ما در حفظ و پاسداری از تاریخ و فرهنگ این سرزمین است. به گزارش راز بقا امید است که در آینده‌ای نزدیک، این آثار ارزشمند به وطن بازگردانده شوند و در موزه‌های ایران به نمایش گذاشته شوند تا مردم بتوانند از نزدیک با شکوه و هنر باستانی کشورشان آشنا شوند.