آترتوکوانا؛ عجیب‌ترین دوزیست آمازون مشهور به «مار آلت تناسلی» که ریه ندارد و بدون چشم می‌بیند
آترتوکوانا (Atretochoana) یکی از عجیب‌ترین موجودات جهان است. دوزیستی بی‌ریه با ظاهر غیرعادی که در اعماق آمازون زندگی می‌کند، همه تصورات ما از طبیعت را زیر سؤال برده است.
راز بقا: Atretochoana eiselti یا همان «مار بی‌ریه»، یکی از شگفت‌انگیزترین و نادرترین دوزیستان جهان به شمار می‌رود. این جانور عجیب که در نگاه نخست به مار آبی یا حتی کرمی غول‌پیکر شباهت دارد، ویژگی‌هایی دارد که موجب شگفتی دانشمندان و علاقه‌مندان به حیات‌وحش شده است. در ادامه با این موجود رازآلود بیشتر آشنا خواهیم شد.
آترتوکوانا چیست؟
به گزارش راز بقا، آترتوکوانا گونه‌ای بسیار نادر از دوزیستان و از خانواده Caecilian است. اعضای این خانواده اغلب ظاهری مارمانند یا کرم‌مانند دارند، اما از نظر زیستی تفاوت‌های بنیادینی با مارها دارند. مهم‌ترین ویژگی آترتوکوانا این است که فاقد ریه است. برخلاف بیشتر دوزیستان که برای تنفس از ریه بهره می‌برند، آترتوکوانا تنها از طریق پوست خود اکسیژن دریافت می‌کند.
کشف آترتوکوانا؛ بازگشت پس از دهه‌ها
این گونه برای نخستین‌بار در قرن نوزدهم میلادی (سال ۱۸۷۸) شناسایی شد، اما فقط از طریق یک نمونه مومیایی‌شده در موزه. پس از آن، هیچ مشاهده‌ی ثبت‌شده‌ای از این گونه در دست نبود تا آن‌که در سال ۲۰۱۱ در کشور برزیل، هنگام انجام فعالیت‌های عمرانی در رودخانه مادیرا، مجدداً کشف گردید.
به گزارش راز بقا، این کشف مجدد موجب شگفتی جامعه علمی شد؛ چراکه گمان می‌رفت این گونه منقرض شده یا تنها یک افسانه‌ی زیستی باشد.
ویژگی‌های ظاهری آترتوکوانا
ظاهر این جانور نیز همانند ساختار زیستی‌اش بسیار خاص و غیرمعمول است. برخی از ویژگی‌های ظاهری آن عبارت‌اند از:
طول: حدود ۸۰ سانتی‌متر
رنگ بدن: خاکستری مایل به بنفش یا قهوه‌ای
فاقد چشم‌های قابل رؤیت
فاقد اندام‌های حسی قابل تشخیص نظیر گوش یا بینی
فاقد ریه
این ویژگی‌ها موجب شده‌اند که برخی افراد آترتوکوانا را با موجودات افسانه‌ای یا حتی بیگانه‌های فضایی مقایسه کنند.
شیوه تنفس آترتوکوانا
پرسش اصلی درباره این موجود آن است که چگونه بدون داشتن ریه قادر به ادامه حیات است؟
پاسخ این است که آترتوکوانا از طریق پوست خود تنفس می‌کند. پوست این جانور بسیار نازک و دارای رگ‌های خونی فراوان است که امکان تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن با محیط را فراهم می‌سازد. البته این فرایند در شرایط خاصی مؤثر است؛ محیط زیست این موجود باید مرطوب، گرم، و غنی از اکسیژن باشد، همانند رودخانه‌های گرمسیری آمازون.
زیستگاه طبیعی آترتوکوانا
آترتوکوانا تنها در کشور برزیل و آن هم در نواحی خاصی از رودخانه‌های حوزه آمازون مشاهده شده است. تاکنون تنها چند نمونه از این جانور کشف و ثبت شده‌اند که همگی از محیط‌های با جریان آب سریع، گرم و پرمواد آلی به‌دست آمده‌اند.
به گزارش راز بقا، این جانور بیشتر اوقات را در اعماق بستر رودخانه و در میان گل و لای سپری می‌کند و به‌ندرت در سطح آب دیده می‌شود.
رفتار و رژیم غذایی آترتوکوانا
اطلاعات موجود در خصوص رفتار این گونه بسیار محدود است، زیرا به‌شدت کمیاب بوده و تحت شرایط خاصی قابل مشاهده است. با این حال، بر پایه‌ی شباهت‌هایی که با سایر دوزیستان زیرزمینی دارد، می‌توان موارد زیر را محتمل دانست:
احتمالاً از کرم‌ها، حشرات و بی‌مهرگان کوچک تغذیه می‌کند
فاقد بینایی بوده و از حس لامسه یا حس شیمیایی برای شناسایی طعمه استفاده می‌نماید
بیشتر زمان خود را در محیط‌های تاریک و مرطوب سپری می‌سازد
آیا آترتوکوانا برای انسان خطرناک است؟
خیر. این جانور نه سمی است، نه تهاجمی، و نه دندان‌های تیزی دارد. برعکس، به‌شدت آسیب‌پذیر است و کوچک‌ترین تغییر در زیستگاه طبیعی‌اش ممکن است منجر به مرگ آن شود.
اهمیت زیستی آترتوکوانا
اهمیت این گونه تنها به ندرت آن بازنمی‌گردد، بلکه ویژگی‌های خاص زیستی آن نیز از نظر علمی ارزشمند هستند. آترتوکوانا:
یکی از معدود نمونه‌های تکامل بی‌ریه در مهره‌داران است
به ما نشان می‌دهد که زیست‌پذیری بدون اندام‌های رایج همچون ریه نیز امکان‌پذیر است
درک بهتری از تأثیر تغییرات اقلیمی بر دوزیستان فراهم می‌سازد
تهدید‌های پیش‌روی آترتوکوانا
با توجه به تعداد اندک مشاهده‌شده از این گونه، خطر انقراض آن بسیار بالاست. از جمله تهدیدات اصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تخریب زیستگاه به‌واسطه‌ی سدسازی و پروژه‌های عمرانی
آلودگی منابع آبی توسط فاضلاب صنعتی
افزایش دمای زمین و تغییرات اقلیمی
حفاظت از رودخانه‌های بکر و زیستگاه‌های طبیعی آمازون، شرط اصلی بقای این گونه به شمار می‌رود.
آترتوکوانا در رسانه‌ها و فرهنگ عمومی
پس از کشف مجدد آترتوکوانا، برخی رسانه‌ها از آن با عناوینی نظیر «مار آلت تناسلی» یا «مار عجیب‌الخلقه» یاد کردند، چراکه ظاهر آن برای بسیاری غیرمعمول و شوک‌آور بود. این عناوین گرچه پایه‌ی علمی ندارند، اما باعث جلب توجه گسترده عموم مردم به این گونه نادر شدند.
به گزارش راز بقا، تصاویر و ویدیوهای این موجود در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد و واکنش‌های فراوانی در سطح بین‌المللی به همراه داشت.
آترتوکوانا تنها یک دوزیست عجیب نیست، بلکه نمونه‌ای ارزشمند از توانایی‌های حیرت‌انگیز فرایند تکامل در طبیعت به شمار می‌رود. این که چگونه یک مهره‌دار فاقد ریه، فاقد چشم، و ساکن اعماق رودخانه‌های آمازون قادر به ادامه حیات است، خود روایتگر یکی از شگفتی‌های زیستی کره زمین است.
در صورتی که به مطالعه‌ی سایر مطالب مرتبط با دوزیستان و مارها علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌شود مقاله‌های دیگر راز بقا مانند قورباغه سورینام، زشت‌ترین قورباغه دنیا که از کمرش زایمان می‌کند، یا گاو غولک آفریقایی؛ قورباغه غول‌پیکری که هر چیزی سر راهش باشد می‌خورد! را نیز مطالعه فرمایید.
لینک کپی شد
خواندنی‌ها
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان