فُک خز پوش؛ فُک معروف ۱۶۰ کیلویی که حرمسرا دارد و با لاشه پنگوئن رابطه جنسی برقرار می‌کند

راز بقا: فُک خزدار زیرقطبی (Subantarctic fur seal) پستانداری دریایی، زیبا و نیرومند است که در آب‌های سرد و دورافتاده نیم‌کره جنوبی زندگی می‌کند. این گونه به‌واسطه‌ی ظاهر خاص و رفتار‌های اجتماعی پیچیده‌اش شناخته می‌شود و نقش مهمی در اکوسیستم‌های جزایر زیرقطبی ایفا می‌کند.

به گزارش راز بقا، با وجود آن‌که در گذشته به‌شدت از سوی صنعت شکار فُک‌ها تهدید شده بود، این جانور توانسته بازیابی قابل‌توجهی داشته باشد و همچنان توجه زیست‌شناسان دریایی را به‌خاطر راهبرد‌های تولیدمثل پیچیده، رفتار تغذیه‌ای پویا و سازگاری شگفت‌انگیزش جلب کند.

ویژگی‌های ظاهری و پراکندگی جغرافیایی فک خز پوش

به گزارش راز بقا، نر‌های بالغ فُک خزدار زیرقطبی به‌مراتب بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند و وزن آنها به ۱۶۰ کیلوگرم می‌رسد، در حالی‌که وزن ماده‌ها حدود ۵۰ کیلوگرم است. نر‌ها دارای پوشش تیره‌رنگ مایل به سیاه‌اند که اغلب یال روشن‌تری در ناحیه گردن دارند، در حالی‌که ماده‌ها و نوزادان دارای خز روشن‌تر یا قهوه‌ای شکلاتی هستند. برجسته‌ترین ویژگی این گونه، گردن و سینه عضلانی نرهاست که در فصل جفت‌گیری برای نمایش قدرت به کار می‌رود.

این فُک‌ها در جزایری در اقیانوس‌های جنوبی اطلس و هند زندگی می‌کنند؛ از جمله جزیره گو، جزیره آمستردام و جزایر پرنس ادوارد. آنها بیشتر عمر خود را در دریا می‌گذرانند، اما برای زادوولد و تعویض پوست به خشکی بازمی‌گردند. 

الگوی تغذیه و محدوده‌ی شکار فک خز پوش

فُک‌های خزدار زیرقطبی شکارچیانی فرصت‌طلب هستند و رژیم غذایی آنها عمدتاً شامل ماهی، ماهی مرکب و کریل (میگو‌های ریز) می‌شود، اگرچه بسته به فصل و منطقه زیست، این رژیم متغیر است. آنها غواصان ماهری هستند و می‌توانند تا عمق ۲۰۰ متری فرو روند و چندین دقیقه در زیر آب بمانند.

ماده‌ها برای تغذیه‌ی خود در بین دوره‌های شیردهی، مسافت‌های طولانی در دریا طی می‌کنند که این مسافت گا‌ها به صد‌ها کیلومتر نیز می‌رسد. توانایی آنها در مسیریابی و تطبیق با شرایط متغیر اقیانوس، از آنها شکارچیانی انعطاف‌پذیر و مقاوم ساخته است.

کلونی‌های زادوولد و ساختار اجتماعی

به گزارش راز بقا، فصل جفت‌گیری که معمولاً از نوامبر تا ژانویه ادامه دارد، دوره‌ای اجتماعی و همراه با رقابت شدید است. نر‌ها قلمرو‌هایی در سواحل صخره‌ای ایجاد کرده و با خشونت از آنها دفاع می‌کنند. این قلمرو‌ها برای جذب ماده‌هایی که برای زایمان به خشکی بازمی‌گردند، حیاتی‌اند. هر نر غالب ممکن است کنترل تا ۱۰ ماده را در قالب حرمسرا در دست داشته باشد، گرچه این تعداد بسته به شرایط زیستی و قدرت نر متغیر است.

ماده‌ها مراقبت مادری قوی از توله‌های خود دارند و تا چندین ماه به آنها شیر می‌دهند. نکته جالب، بازگشت سالانه بسیاری از ماده‌ها به همان ساحلی است که در آن متولد شده‌اند؛ رفتاری که با نام وفاداری به زادگاه شناخته می‌شود. این ویژگی در مدیریت حفاظتی جمعیت‌ها بسیار اهمیت دارد.

سازوکار جفت‌گیری در فُک خزدار زیرقطبی

الگوی جفت‌گیری فُک خزدار زیرقطبی نمونه‌ای کلاسیک از چندهمسری (polygyny) است؛ جایی که نر‌های غالب، دسترسی به چندین ماده را انحصاری می‌کنند. در آغاز فصل تولیدمثل، نر‌ها زودتر از ماده‌ها به کلونی می‌رسند و برای ایجاد قلمرو با هم درگیر می‌شوند – درگیری‌هایی که معمولاً خشن و پر سروصداست. 

با رسیدن ماده‌ها و زایمان توله‌هایی که از سال قبل باردار شده‌اند، آنها ظرف حدود یک هفته وارد دوره فحلی (estrus) می‌شوند. نر‌ها در این زمان تلاش می‌کنند با بیشترین تعداد ممکن از ماده‌ها جفت‌گیری کنند.

رقابت بین نر‌ها برای ماده‌ها بسیار شدید است و درگیری‌ها می‌تواند به زخمی‌شدن یا کاهش شدید وزن آنها منجر شود. برخی نر‌های زیر‌دست سعی می‌کنند پنهانی جفت‌گیری کنند، اما اغلب ناکام می‌مانند.

یکی از ویژگی‌های جالب این گونه، کاشت تأخیری (delayed implantation) است؛ به این معنا که پس از لقاح، تخمک بارورشده برای چند ماه در حالت غیرفعال باقی می‌ماند و سپس به دیواره رحم می‌چسبد. این تأخیر باعث می‌شود زمان زایمان با فصل بعدی جفت‌گیری هماهنگ شود و چرخه تولیدمثل به‌طور سالانه تکرار شود. 

به گزارش راز بقا، از طرف دیگر مواردی از جفت‌گیری فُک‌های خزدار زیرقطبی با لاشه پنگوئن‌ها ثبت شده که رفتاری بسیار نادر و نگران‌کننده به شمار می‌رود. این پدیده بیشتر در جزیره ماریون (جزایر پرنس ادوارد در آفریقای جنوبی) دیده شده و در آن، فک‌های نر به اجبار بر پنگوئن‌های زنده یا مرده معمولاً از گونه‌های پادشاه یا جنتو (King or Gentoo penguins) سوار می‌شوند. 

دانشمندان گمان می‌کنند این رفتار نتیجه سرخوردگی جنسی، انزوای اجتماعی یا الگوی رفتاری اکتسابی در نبود ماده‌های فک در فصل جفت‌گیری است. با اینکه این رفتار بسیار غیرعادی است، تکرار آن در برخی جمعیت‌ها، نگرانی‌هایی جدی از منظر اخلاقی و بوم‌شناسی ایجاد کرده و پژوهش‌های بیشتری را درباره ریشه‌های آن ضروری ساخته است.