برنزهای لرستان؛ بزرگترین گنج لرستان که به طرز عجیبی از ایران دزدیده شد و سر از آمریکا، لندن و لوور درآورد
مفرغ‌های لرستان، شاهکار‌های هنری و فرهنگی ایران باستان، از هزاره سوم پیش از میلاد تا قرون اول هزاره اول، نمادی از هنر بومی و تخیل خلاقانه اقوام کوه‌نشین این منطقه‌اند. این آثار بی‌نظیر که عمدتاً از گور‌ها به‌دست آمده‌اند، امروزه در موزه‌های معتبر جهان نگهداری می‌شوند، اما متأسفانه بسیاری از آنها قربانی حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق شده‌اند.
راز بقا: در هزاره پنجم پیش از میلاد، انسان برای نخستین بار به تکنیک ذوب سنگ مس دست یافت؛ رویدادی که انقلابی در صنعت فلزکاری پدید آورد و تنوع بی‌سابقه‌ای از اشیای فلزی را به دنبال داشت. این تحول، آغازگر دوره‌ای درخشان در تاریخ تمدن بشری بود.
به گزارش راز بقا، با گذر زمان، در هزاره سوم پیش از میلاد، بشر توانست با ترکیب مس و فلزاتی، چون قلع، آلیاژی مقاوم و نوظهور به‌نام مفرغ تولید کند. استفاده از این آلیاژ نوظهور، همزمان با ظهور خط، نظام‌های تجاری و پیدایش شهرنشینی، به شکل‌گیری عصر مفرغ انجامید؛ دورانی که نزد باستان‌شناسان جایگاهی ویژه دارد.
لرستان؛ مکتب مفرغ‌کاری بی‌همتا
به گزارش راز بقا، در میان آثار متنوع عصر مفرغ، مفرغ‌های لرستان جایگاهی منحصر‌به‌فرد دارند. لرستان، سرزمین کوهستانی غرب ایران، از حدود ۲۶۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد، یکی از پرکارترین و زیباترین مراکز فلزکاری در جهان باستان بوده است. اشیای مفرغی کشف‌شده از این منطقه، از نظر هنری، تکنیکی و نمادشناختی، بی‌همتا هستند.
برای نخستین‌بار در دهه ۱۹۲۰، این آثار از طریق دلالان اشیای عتیقه به بازار‌های هرسین، کرمانشاه و تهران راه یافتند و به‌تدریج در موزه‌های معتبر جهان، چون لوور، جایگاهی ویژه یافتند.
زبان رمزی و رازآلود مفرغ‌های لرستان
هنرمندان لرستانی با چیره‌دستی و الهام از طبیعت پیرامون خود، آثاری خلق کردند که تجسمی از باورها، اسطوره‌ها و کیهان‌شناسی قومی‌شان بود. نقوش مفرغ‌ها – همچون انسان‌های کلاه‌دار، بز‌های کوهی دوسر، شیر‌های درنده، پرندگان و اشکال اسب‌مانند – اغلب با بارزترین ویژگی هنر نمادین همراه‌اند. این زبان رمزآلود، خود شاخص‌ترین ویژگی مفرغ‌های لرستان به شمار می‌آید.
از گور‌های باستانی تا ویترین موزه‌های اروپا
به گزارش راز بقا، بیشتر این مفرغ‌ها از دل گور‌های باستانی بیرون آمده‌اند. اشیایی، چون سلاح‌های جنگی (شمشیر، خنجر، گرز)، زره‌ها، دهنه اسب، آویزها، آینه‌ها، ادوات آرایشی، زیورآلات، ابزار زندگی روزمره، ارابه‌ها و تندیس‌هایی از خدایان و حیوانات، بازتابی از زندگی، مناسک، ساختار اجتماعی و قدرت نمادپردازی مردم آن عصر است.
برخی از این آثار، با نقش‌هایی شبیه آثار تمدن‌های آناتولی و منطقه هیتی‌ها، به اواخر هزاره دوم و آغاز هزاره اول پیش از میلاد تعلق دارند.
سازندگان گمنام، پشتیبانی سوارکاران جنگجو
اگرچه هنوز به درستی مشخص نشده که چه قومی سازنده اصلی این آثار بوده، اما شواهدی از محوطه‌ی «سرخ‌دم» کوهدشت نشان می‌دهد که این هنر تحت حمایت طبقه‌ای ممتاز از سوارکاران جنگجو توسعه یافته است؛ طبقه‌ای که از طریق پرورش و تجارت اسب، ثروت و نفوذ فراوانی داشتند.
با وجود برخی فرضیات درباره قوم کاسی یا سیمری، نسبت دادن این هنر به یک قوم خاص دشوار و غیرعلمی است. به نظر می‌رسد فلزکاری مفرغی، هنری بومی و چندقومیتی بوده که طی قرن‌ها در لرستان ریشه دوانده است.
زخم کاوشگران غیرمجاز و میراثی پراکنده
به گزارش راز بقا، متأسفانه، بخش زیادی از گنجینه مفرغ لرستان به دلیل حفاری‌های غیرمجاز از دهه‌های گذشته تاکنون، یا به یغما رفته یا بدون مستندات علمی از کشور خارج شده است. بسیاری از این آثار اکنون در موزه‌های اروپایی یا مجموعه‌های خصوصی در سوئیس و آمریکا نگهداری می‌شوند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
گنج دهنو؛ گورستان باستانی ۳۵۰۰ ساله یاسوج که یکی از پنج گنج بزرگ ایران است و به صورت اتفاقی کشف شد
نقشه حمدالله مستوفی؛ چطور یک ایرانی در قرن هشتم قدیمی‌ترین نقشه جهان را اینقدر دقیق ترسیم کرد؟
حراجی‌های بین‌المللی، همچون کریستی لندن، گاه آثار ارزشمند مفرغ لرستان را با قیمت‌های ناچیز به فروش می‌گذارند. در سال ۲۰۱۱، چهار قطعه شاخص از مفرغ‌های لرستان، با نقش بز‌های کوهی و هیولا‌های اسطوره‌ای، به قیمت پایه تنها ۳ هزار دلار به حراج گذاشته شدند.
در توضیحات مربوط به تقسیم‌بندی اشیای ایرانی عرضه شده در حراجی کریستی آمده بود که چهار اثر مفرغی که تاریخ تقریبی آن اوایل هزاره اول پیش ازمیلاد تعیین شده، تحت عنوان «صاحب حیوانات» عرضه می‌شود. این چهار اثر شامل یک جفت هیولا با بال‌هایی به طور نامنظم رشد یافته است و هرکدام گرداگرد یک لبه مدور کوزه‌ای میان‌تهی قرار گرفته‌اند.
به گزارش راز بقا، همچنین مجسمه‌ای از یک بز کوهی دو سر، متعلق به املش با شاخ‌های بزرگ منحنی و نیز مجسمه‌ای از یک مرد ایرانی که کلاهی بر سر و جامه‌ای بلند تا روی پاهایش پایین آمده دربر دارد و دسته شمشیری را نیز که در کمر دارد نگاه داشته‌است.
این اثر از جنس مفرغ و از نظر رده‌بندی آثار در ردیف آثار و هنر‌های باستانی و متعلق به هزاره اول پیش ازمیلاد از استان لرستان و کشور ایران، جای گرفته است که مالک آن خانواده‌ای در سوییس بودند. همچنین در این اطلاعیه قید شده بود که این آثار همگی تا پیش از سال ۱۹۷۴ به کشور ایالات متحده آمریکا برده شده‌اند.
از کلماکره تا هخامنشی؛ استمرار سنت فلزکاری
کارشناسان باستان‌شناسی در این باره می‌گویند، هیچ دوره‌ای در تاریخ هنر ایران به اندازه مکتب مفرغ‌کاری لرستان، خلاقیت و شگفتی نیافریده است. تداوم این سنت را می‌توان در گنجینه کلماکره - با آثاری عمدتاً نقره‌ای - و نیز در هنر فلزکاری دوره‌های بعدی مانند هخامنشی مشاهده کرد.
با این حال، عدم حفاظت کافی از گورستان‌های حاوی این آثار و ضعف نهادی در جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز، همچنان تهدیدی جدی برای این میراث ارزشمند محسوب می‌شود.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
گنج جوبجی؛ کشف اتفاقی تابوت دو زن جوان و ۵۰۰ شی طلا و نقره در رامهرمز که جنجالی شد!
مجمعالوحوش ناصری؛ اولین باغوحش ایران توسط چه کسی و در کجا ساخته شد و چه بر سر آن آمد؟
از تابوت طلایی تا سنگ رشید؛ گران‌ترین گنجینه دنیا چیست؟ چطور کشف شد و چقدر قیمت دارد؟
نفرین جسد طلایی کلیسا؛ مرگ و جنون در کمین سارقان جسدی که با ۱۰ کیلو طلا پوشیده است!
گنج ارجان؛ بزرگترین گنج ایلام که دنیا را شگفت‌زده کرد و رازهای تمدن ایران باستان را فاش ساخت
منار کونبرنجی؛ منارهای فراموششده در اصفهان که پاتوق زنان بیوه و دختران دم بخت بود!
راز سنگهای گرد کاستاریکا؛ سنگهای عجیب ۱۶ تنی ۱۳۰۰ ساله که باستان‌شناسان جهان را متحیر کرد
گنج اوکسوس؛ بزرگترین گنج پادشاهی هخامنشی که در آمودریا کشف شد و از لندن سر در آورد
ارسال نظر
نظرات بینندگان
امیر
| 
۰۷ خرداد ۱۴۰۴ - ۱۳:۲۰
وقتی در قانون برای کسی که گنج پیدا کرده یک چیزی نوشته شده ولی در عمل بابای طرف و درمیارن و جریمه و زندانی و کل خاندانش رو غیب میکنند میشه همین که طرف سکه طلا پیدا کرده آب کرده قیمت طلا فروخته یا همین عتیقه های موزه های دنیا
کرم از خود درخته ن دشمن
کرم از خود درخته ن دشمن
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان