جشن زن‌سالار در روستای قشلاق لَلِه؛ روزی که مرد‌ها از روستا بیرون می‌روند و زنان فرمان می‌رانند
جشن زن سالار یا روز زنانه یا روز بدون مردان؛ در دل جنگل‌های گیلان، آیینی شگفت‌انگیز هر سال برگزار می‌شود؛ روزی که مرد‌ها از روستا بیرون می‌روند و زنان جشن می‌گیرند. با ما همراه باشید تا با سنت زن‌سالارانه شمال ایران و ریشه‌های فرهنگی آن بیشتر آشنا شوید.
راز بقا: در دل جنگل‌های انبوه و کوه‌های مه‌آلود گیلان، سنتی دیرینه و شگفت‌انگیز هنوز نفس می‌کشد؛ آیینی که در آن برای یک روز، مردان روستا بیرون رانده می‌شوند و میدان به‌طور کامل در دست زنان قرار می‌گیرد. این مراسم که در برخی روستا‌های شمال ایران برگزار می‌شود، یکی از نادرترین جلوه‌های فرهنگ زن‌سالار در ایران است و امروزه با عنوان‌هایی، چون «جشن زن‌سالار»، «روز زنانه» یا «روز بی‌مردان» شناخته می‌شود.
قشلاق لَلِه؛ روستایی با آیینی متفاوت
به گزارش راز بقا، مبدأ این آیین در روستایی به نام قشلاق لَلِه (یا قشلاق لَلَه) در نزدیکی ماسوله یا مناطق جنگلی اطراف تالش ذکر شده است. این روستا که به‌طور طبیعی در منطقه‌ای صعب‌العبور و خوش آب‌وهوا قرار دارد، میزبان آیینی است که هر سال تنها در یک روز برگزار می‌شود. در این روز خاص، تمامی مردان حتی پسران نوجوان موظف‌اند روستا را ترک کنند یا در خانه‌ها بمانند. فضای عمومی و میدان روستا در اختیار زنان قرار می‌گیرد تا به‌طور آزادانه مراسم خود را برگزار کنند.
جشن زنانه؛ ترکیبی از آیین، رقص و غذا
در این روز، زنان روستا دور هم جمع می‌شوند، لباس‌های رنگارنگ محلی می‌پوشند، آواز می‌خوانند، می‌رقصند، غذا‌های سنتی می‌پزند و فضایی پرنشاط و شاد ایجاد می‌کنند. به گزارش راز بقا در بسیاری از موارد، این مراسم نه‌تنها آیینی اجتماعی، بلکه نوعی اعتراض نمادین تاریخی به سلطه مردانه هم به شمار می‌آید. در گذشته، زنان کمتر فرصت حضور در فضا‌های عمومی یا تصمیم‌گیری‌های جمعی را داشتند. این یک روز در سال، نوعی توازن نمادین قدرت میان زن و مرد را به نمایش می‌گذارد.
ریشه‌های تاریخی و مردم‌شناختی
گرچه اطلاعات مستند و منابع مکتوب دقیقی درباره خاستگاه این مراسم در دست نیست، اما برخی پژوهشگران مردم‌شناس آن را بازمانده‌ای از فرهنگ‌های مادرسالار یا زن‌محور در جوامع کهن می‌دانند. طبق دیدگاه این پژوهشگران، در بخش‌هایی از گیلان، مازندران و حتی تالش، زنان نقشی محوری در اقتصاد خانواده (مخصوصاً در کشاورزی، نوغان‌داری، و بافندگی) ایفا می‌کردند. چنین آیین‌هایی، اگرچه امروز به شکل نمادین برگزار می‌شوند، اما یادگار روزگاری هستند که زنان قدرت اجتماعی و فرهنگی بالاتری داشتند.
زمان برگزاری
این آیین معمولاً در پایان زمستان یا آغاز بهار برگزار می‌شود، اغلب پیش از نوروز. به گزارش راز بقا زمان برگزاری آن با مراسم دیگری مانند نوروزبل یا جشن‌های محلی بهاره هم‌زمان است. این هم‌زمانی احتمالاً نشان از پیوند آیین زن‌سالار با آیین‌های کشاورزی و نو شدن طبیعت دارد.
مردان کجا می‌روند؟
در این روز، مردان به‌طور کامل از محل برگزاری مراسم حذف می‌شوند. برخی به جنگل‌های اطراف یا زمین‌های کشاورزی می‌روند، بعضی دیگر از فرصت استفاده کرده و به شهر سفر می‌کنند یا در خانه‌ها باقی می‌مانند. حضور مرد در میدان روستا یا محل جشن به‌نوعی تابو محسوب می‌شود و حتی گاه به‌صورت نمادین با واکنش یا تمسخر مواجه می‌شود. البته این رفتار‌ها جنبه طنز و آیینی دارند و به درگیری یا تعارض واقعی منجر نمی‌شوند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
تپه الله‌قلی؛ گنج ۹ هزار ساله آذربایجان شرقی که قدیمی‌ترین سفال و اشیای فلزی جهان در آنجا کشف شد
ماخونیک؛ هفتمین روستای عجیب دنیا در خراسان جنوبی با کوتاه‌ترین مردم جهان که همه را متعجب کرده است
روستای جن‌زده مهفام؛ مکانی ترسناک در کرمان که شب‌ها صدای جیغ و خنده از آن به گوش می‌رسد!
تأثیر رسانه‌ها و گردشگری
در سال‌های اخیر، انتشار گزارش‌هایی از این مراسم در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فارسی‌زبان، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. به گزارش راز بقا گردشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به آیین‌های بومی، به دنبال دیدن این سنت‌ها از نزدیک هستند. همین موضوع باعث شده برخی فعالان فرهنگی نگران تجاری‌شدن یا تحریف آیین باشند. چرا که ورود دوربین‌ها و نگاه‌های بیرونی ممکن است روح سنت را از بین ببرد یا آن را به یک «نمایش برای توریست» تقلیل دهد.
از نماد تا پیام
با وجود تمام تحولات اجتماعی و پیشرفت‌های حقوقی زنان در سال‌های اخیر، آیین‌هایی مانند جشن زن‌سالار هنوز حاوی پیام‌هایی عمیق درباره قدرت، هویت و حافظه جمعی زنان هستند. این روز خاص نه‌تنها فرصتی برای شادی و همبستگی زنان یک جامعه کوچک است، بلکه فرصتی برای بازاندیشی در نقش‌های جنسیتی، سهم زنان در فرهنگ و جایگاه آنها در تاریخ شفاهی ایران نیز هست.
آیا این سنت رو به فراموشی است؟
به گزارش راز بقا متأسفانه، مانند بسیاری از آیین‌های بومی دیگر، جشن زن‌سالار هم با خطر فراموشی روبه‌روست. مهاجرت جوانان، تغییر سبک زندگی روستایی، و کمرنگ شدن سنت‌های محلی، آینده این آیین را مبهم کرده است. اما هنوز هم در گوشه‌هایی از شمال ایران، زنانی هستند که هرسال با افتخار این سنت را زنده نگه می‌دارند؛ زنانی که برای یک روز، فرمان زندگی را به دست می‌گیرند و به یاد همه مادران و مادربزرگ‌هایی که پیش از آنها بودند، می‌رقصند، آواز می‌خوانند و جشن می‌گیرند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
بوسلامه؛ کابوس مردم جنوب که از اعماق دریا بالا می‌آید و صیادان را با خود به زیر آب میبرد
قدرت شاخ بز؛ چرا در روستا‌های ایران بالای در ورودی خانه‌ها شاخ بز نصب می‌کنند؟
جمجمه الاغ؛ کاربرد عجیب جمجمه الاغ در کرمان، کاشمر، قاین و سبزوار در دفع ارواح شیطانی و بارش باران
زنی که با «شاهمار سیاه تفتان» ازدواج کرد؛ قصه عاشقانه بلوچی در کوه تفتان و صدای فلوتی که از درون سنگها می‌آید
گای گوهاری؛ جشن عجیبی که گاوهای آرایش شده از روی مردان راه می‌روند تا گناهانشان پاک شود
روستای جن‌زده مهفام؛ مکانی ترسناک در کرمان که شب‌ها صدای جیغ و خنده از آن به گوش می‌رسد!
روایت یک زن از نیل، زعفران و لولهی تفنگ؛ آیین‌های فراموش‌شده فرزند پروری در فرهنگ عشایر قشقایی
قبرستان جنها؛ ترسناکترین مکان ایران در چابهار که هیچ انسانی جرأت نزدیک شدن به آن را ندارد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان