جانور عجیب و مرموزی که طی هفت سال، یک میلی‌متر هم تکان نخورد!

مطالعه گروهی از سمندر‌های سفید در غاری در بوسنی و هرزگوین نشان داد که آنها می‌توانند برای مدت زمان بسیار طولانی ثابت و بی‌حرکت باقی بمانند.

وقتی تیمی از دانشمندان گروهی از سمندر‌های سفید را در غاری در بالکان مطالعه کردند، هدفشان کشف اطلاعات جدیدی درباره رفتار این دوزیستان شگفت‌انگیز در خارج از محیط آزمایشگاه بود. بااین‌حال، دانشمندان فکر نمی‌کردند سمندر‌های سفید به‌شدت کم‌تحرک باشند؛ به‌طوری‌که بعضی از آنها حتی برای سال‌ها از جایی که در آن قرار داشتند، ذره‌ای تکان نخوردند.

سمندر‌های سفید دوزیستان نادر بومی اروپا هستند که در غار‌ها زندگی می‌کنند. این موجودات فقط در مسیر‌های آبی زیرزمینی منطقه بالکان، به‌ویژه در سواحل دریای آدریاتیک در شمال شرقی ایتالیا، اسلوونی، کرواسی، بوسنی و هرزگوین و شمال مونته‌نگرو، یافت می‌شوند.

سمندر سفید با داشتن پوست روشن، بدنی باریک و اندام‌های کوچک، شبیه مار آبی و شبح‌واری است که تمام عمر خود را در غار‌های تاریک و پر آب می‌گذراند. در داستان‌های قدیمی آمده است که این موجودات گریزان، فرزندان اژدهایان قدرتمندی هستند که زیر پوسته زمین زندگی می‌کنند و به‌صورت اسرارآمیزی در زمان بارش‌های شدید ظاهر می‌شوند.

زندگی در تاریکی مطلق برای بیشتر عمر باعث شده است که سمندر‌های سفید به مرور زمان بینایی خود را از دست بدهند. چشم‌های آنها به‌طور کامل رشد نکرده است و زیر پوست پنهان شده‌اند؛ به‌طوری‌که عملا نابینا هستند. سمندر‌ها برای جبران این ضعف، دارای گیرنده‌های شیمیایی بسیار حساسی هستند که به آنها امکان می‌دهد حتی ذرات بسیار کوچک مواد آلی در آب را شناسایی کنند و به این ترتیب طعمه‌هایی مانند لارو حشرات، میگو، حشرات و حلزون‌های کوچک را پیدا کنند.

اگر غذایی در اطراف سمندر‌های سفید نباشد، مشکل چندانی برایشان به وجود نمی‌آید؛ زیرا این جانوران می‌توانند برای سال‌ها بدون غذا زنده بمانند. توانایی شگفت‌انگیز تحمل دوره‌های طولانی بدون تغذیه باعث می‌شود نیازی به هدردادن انرژی برای جستجوی غذا نداشته باشند و همین امر در رفتار بسیار کند آنها مشاهده می‌شود.

سه پژوهشگر از دانشگاه اوتووش لوراند مجارستان و انجمن تحقیقات دوون کارست بریتانیا، در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸، تعداد ۲۶ سمندر سفید را که در غار پرآبی در منطقه گوریتسا در بوسنی و هرزگوین زندگی می‌کردند، علامت‌گذاری کردند و زیر نظر گرفتند.

پژوهشگران از بی‌حرکتی سمندر‌های سفید شگفت‌زده شدند. طبق گزارشی که سال ۲۰۲۰ در مجله‌ی Zoology منتشر شد، سمندر‌های سفید به‌طور متوسط حدود ۵ متر در سال حرکت می‌کردند، اما بعضی از آنها طی چند سال حتی چند متر هم جابه‌جا نشدند. در موردی غیرمنتظره، پژوهشگران سمندر سفیدی را یافتند که در طول ۲۵۶۹ روز یعنی هفت سال کامل از جایش تکان نخورد.

بی‌تحرکی طولانی‌مدت سمندر‌های سفید به‌طور واضح با مشاهدات در محیط‌های آزمایشگاهی که بخش اعظم دانش علمی ما درباره این گونه از آنجا به دست آمده است، تفاوت دارد. آنها در اسارت، معمولا حرکت می‌کنند، پنهان می‌شوند و حتی رفتار‌های اجتماعی از خود نشان می‌دهند. اما به‌نظر می‌رسد در طبیعت، این ساکنان غار سبک زندگی بسیار آرام‌تر و تقریبا بدون حرکت را ترجیح می‌دهند.

پژوهشگران فرض می‌کنند رفتار کم‌تحرک سمندر‌ها با سبک زندگی مبتنی‌بر صرفه‌جویی در مصرف انرژی این گونه مرتبط است. سمندر سفید عمر طولانی دارد (تا حدود ۱۰۰ سال)، به ندرت تولیدمثل می‌کند (تقریبا هر ۱۲٫۵ سال یک‌بار) و می‌تواند با غذای بسیار کم زنده بماند. بنابراین، نیازی به عجله‌کردن و هدردادن انرژی گران‌بهای خود ندارد

توجه به این نکته ضروری است که ممکن است سمندر‌های سفید مورد مطالعه نماینده کاملی از کل گونه نباشند و رفتار کم‌تحرک و سبک زندگی آنها ممکن است در همه سمندر‌های سفید مشاهده نشود. گرچه جمعیت مورد مطالعه سالم به‌نظر می‌رسید، تجزیه‌وتحلیل سمندر‌های غار نشان داد که آنها تقریبا فاقد تنوع ژنتیکی هستند و رفتار کم‌تحرکشان ممکن است مختص جمعیت خودشان باشد.

بااین‌حال، پژوهش دانشمندان به‌وضوح نشان می‌دهد وقتی موجودات را در محیط طبیعی و واقعی خودشان بررسی کنیم، می‌توانیم اطلاعات و شناخت بسیار دقیق‌تر و کامل‌تری از آنها به دست بیاوریم.