«اَکسولوتِل»؛ ماهی متفاوتی که دست و پا دارد و کلید عمر طولانی انسان در دست اوست!

راز بقا: «اکسولوتل» یک سمندر نئوتنیک است و یکی از غیر معمول‌ترین و منحصر به فرد‌ترین گونه‌های سمندر در جهان به حساب می‌آید. این حیوان به نام «ماهی راه‌رونده مکزیکی» نیز خوانده می‌شود، اما در واقع یک ماهی نیست بلکه یک دوزیست است. سمندر مکزیکی را می‌توان در مکزیک در دریاچه‌ها و حوضچه‌های آب شیرین یافت.

به گزارش راز بقا، چیزی که این دوزیست غیرعادی را تبدیل می‌کند، نحوه رسیدن آن به سن بلوغ است. این سمندر فرآیند دگردیسی (فرآیندی که طی آن ریه‌ها و پا‌ها رشد می‌کنند و به خشکی می‌روند) را که معمولاً در دوزیستان رخ می‌دهد، طی نمی‌کند. «اکسولوتل ویژگی‌هایی را که در مرحله لاروی ایجاد می‌کند و همچنین آبشش‌های خود را حفظ می‌کند و زندگی آبزی را نیز به ارث می‌برد.

طول سمندر مکزیکی در مرحله بزرگسالی بین ۱۵ تا ۴۵ سانتی متر است. وزن آن‌ها حدود ۶۰ تا ۱۰۰ گرم است، اما در اسارت می‌توانند به نیم کیلوگرم برسند. آن‌ها به طور کلی از گونه‌های کوچکتر آبزی تغذیه می‌کنند که عمدتاً بر روی ماهی‌های ریز، نرم تنان و بندپایان تمرکز دارند. رژیم غذایی آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد و شامل موجودات آب شیرین اضافی مانند کرم‌های زمینی، تخم ماهی آزاد و زئوپلانکتون باشد.

سمندر مکزیکی به عنوان یک گونه به شدت در معرض خطر طبقه بندی شده است. در واقع به دلیل ورود گونه‌های مهاجم به زیستگاهش و همچنین از دست دادن زیستگاه تقریباً منقرض شده است.

حقایق جالب درباره سمندر مکزیکی

اکسولوتل یا سمندر مکزیکی توانایی شگفت انگیزی در بازسازی اندام‌های بدن و اندام‌های از دست رفته دارد. این حیوان به شکلی باورنکردنی می‌تواند اندام‌های از دست رفته را تنها در چند هفته رشد دهد. حتی می‌تواند ریه‌ها، قلب، نخاع و بخش‌هایی از مغزش را بازسازی کند، اگر به سرش آسیب وارد شود بدون باقی ماندن هیچ اثری از جای زخم بهبود می‌یابد. مطالعه‌ای توسط دانشگاه مینه سوتا نشان داد که پروتئینی به نام c-Fos برای فرآیند بازسازی این حیوان بسیار مهم است.

اکسولوتل می‌تواند یک اندام را تا ۵ بار رشد دهد و سپس متوقف می‌شود. با این حال، تحقیقات دانشگاه هاوارد با این ادعا در تناقض است و نشان می‌دهد که اکسولوتل برای رشد مجدد یک اندام محدودیت دارد. دانشمندان کشف کردند که تا پنجمین بار، اندام‌های کمی می‌توانند به پتانسیل قبلی خود رشد کنند و در عوض، بافت اسکار شروع به تشکیل شدن کرد.

شاخه‌های پر مانندی که از دو طرف سرش امتداد می‌یابد، آبشش‌های آن هستند. اکسولوتل آبشش‌های خود را حفظ می‌کند، اما همچنین دارای ریه‌هایی است که کاملاً کاربردی هستند. آن‌ها اغلب برای یک جرعه هوا به سطح می‌آیند.

به گزارش راز بقا سمندر مکزیکی یا همان اکسولوتل همچنین بیش از ۱۰۰۰ برابر بیشتر از پستانداران در برابر سرطان مقاوم است. دانشمندان امیدوارند که روزی بتوانند از مقاومت طبیعی اکسولوتل‌ها برای از بین بردن سرطان و افزایش طول عمر انسان استفاده کنند. 

اکسولوتل فقط در مکزیک یافت می‌شود. زیستگاه طبیعی آن‌ها دریاچه «سوچیمیلکو» است، شبکه‌ای باستانی از دریاچه‌ها و کانال‌ها در جنوب مکزیکو سیتی. اگرچه آن‌ها همچنین در آکواریوم ها، مخازن آب و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی در سراسر جهان زنده می‌مانند.

آکسولوتل غذای خود را نمی‌جود، با استفاده از مکش تغذیه می‌کند. این حیوان این کار را با استفاده ازکِشنده‌هایی انجام می‌دهد که شکاف‌های آبشش را به هم متصل می‌کنند و هنگام مکیدن غذا به داخل دهان، شکاف‌های آبشش را می‌بندند. آن‌ها گوشتخوار هستند و کرم، قورباغه، حشرات و حتی ماهی‌های کوچک می‌خورند.

اکسولوتل به عنوان یک تغذیه کننده اعماق، از شن‌هایی که با غذا مکیده می‌شوند، به خوبی استفاده می‌کند. شن معمولاً با آبزیان کوچکی که در حین تغذیه به دهان آکسولوتل مکیده می‌شوند، ترکیب می‌شود. با این حال، این چیز بدی نیست. 

حیوان در واقع از شن مصرف شده برای ایجاد عمل آسیاب کردن روی غذا استفاده می‌کند، به همان روشی که پرندگان از شن برای کمک به تجزیه غذا برای هضم استفاده می‌کنند. بعلاوه، سمندر مکزیکی از سنگریزه در بدن خود برای تنظیم شناوری استفاده می‌کند.

اکسولوتل اگرچه به شدت در خطر انقراض است، شکارچیان بسیار کمی دارد. در طبیعت، سمندر مکزیکی تقریباً تنهاست، اگرچه چند رقیب آبزی دیگر نیز دارد که ماهی‌های راه‌رونده مکزیکی را بخشی از زنجیره غذایی خود می‌دانند. ماهی کپور و تیلاپیا از طعم آکسولوتل لذت می‌برند.

آناتومی اکسولوتل یک ویژگی بسیار منحصر به فرد دارد که به نام «نئوتنی» شناخته می‌شود. این اصطلاح برای توصیف حیواناتی به کار می‌رود که خصوصیات جوانی خود را تا بزرگسالی بدون تغییر مراحل زیادی حفظ می‌کنند.

کلمه اکسولوتل از آزتک‌های باستانی می‌آید که به آن‌ها احترام می‌گذاشتند و به معنای «سگ آبی» ترجمه می‌شود. آکسولوتل ارتباط اساطیری با «زولوتل» دارد که در اساطیر خدای آزتک با سر سگ بود. «زولوتل» خدای آتش، رعد و برق، دفرمه شدن و مرگ بود. طبق افسانه، خدایان آزتک نیاز داشتند که خود را برای خورشید قربانی کنند تا خورشید را زنده نگه دارند و در آسمان حرکت کنند. با این حال، زولوتل از قربانی شدن و تبدیل شدن به یک گیاه maguery و سپس اکسولوتل برای مخفی شدن می‌ترسید.

 نر و ماده‌های سمندر مکزیکی به راحتی قابل شناسایی هستند. نر بالغ دارای سر بزرگ و پهن و چشمانی بدون پلک است. آن‌ها همچنین دارای دم بلندتر از ماده و کلواک متورم هستند که با پاپیلا پوشانده شده است. ماده‌ها دارای یک کلواک کوچکتر همراه با بدنی گرد و چاق هستند. طول ماده نیز اغلب کوتاهتر از نر است، اما نه همیشه.

هر دو آکسولوتل نر و ماده دارای چهار ژن رنگدانه هستند که می‌توانند تغییرات رنگی مختلفی را در طول جهش ایجاد کنند. از آنجایی که پوست آن‌ها نفوذپذیر است، یافتن این موجودات آبی به شکل آلبینو معمول است.

فصل تولید مثل اکسولوتل در اوایل سال تقویمی است. از آنجایی که این جانور دوزیست در سن ۶ ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسد، فصل تولید مثل از مارس تا ژوئن ادامه دارد. تخم ریزی در اواخر زمستان انجام می‌شود که دمای آب و سطح معتدل‌تر است. جفت‌گیری معمولاً سالی یک بار در طبیعت انجام می‌شود، اما در اسارت دو و گاهی سه چرخه تولید مثل امکان‌پذیر است.

آیین جفت‌گیری اکسولوتل شامل رقص است. آکسولوتل نر و ماده پروسه جفت‌گیری را با رقص والس آغاز می‌کنند. اساساً این رقص بین آن دو است که به عنوان مرحله شروع جفت گیری عمل می‌کند.

نر و ماده هر دو در حالی که به صورت دایره‌ای می‌رقصند به کلواک یکدیگر می‌مالند و می‌لغزند. نر در نهایت یک توده مخروطی شکل با کلاهک اسپرم می‌ریزد. او این کار را پس از حدود ۳۰ ثانیه تکان دادن شدید دم انجام می‌دهد. ماده پس از تکان دادن دم، اسپرم ریخته شده را با کلواکای خود جمع می‌کند و لقاح آغاز می‌شود.

اکسولوتل ماده مقدار زیادی تخم در یک پوشش محافظ می‌گذارد. ماده بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ تخم در آب می‌گذارد. هر کدام به یک بستر محافظ متصل می‌شوند. تخم‌ها به صورت جداگانه گذاشته می‌شوند و معمولاً روی گیاهان یا سنگ‌ها قرار می‌گیرند تا از آن‌ها در برابر شکارچیان محافظت شود. بچه‌ها در عرض دو هفته از تخم بیرون می‌آیند و آکسولوتل‌های جوان از لحظه‌ای که از تخم‌هایشان بیرون می‌آیند مستقل هستند.

والدین به هیچ وجه فرزندپروری نمی‌کنند. بچه‌ها به سرعت یاد می‌گیرند که چگونه از خود مراقبت کنند و میگو‌های آب نمک، دافنیا و میکروکرم‌ها را در مرحله جوانی خود مصرف می‌کنند.

آزتک‌ها در مکزیک باستان آن‌ها را به عنوان غذای لذیذ می‌خوردند و حتی آن‌ها را برای اهداف تغذیه‌ای نیز مصرف می‌کردند. فرانچسکو کلاویگرو در سال ۱۷۸۷ اعلام کرد که اکسولوتل برای خوردن خوب است و طعم و مزه‌ای دارد که بسیار شبیه به مارماهی است.