انگور ملایر؛ چگونه انگور ملایر بهترین انگور دنیا شد و چرا آن را ثبت جهانی کردند؟
انگور ملایر چگونه از تاکستان‌های سنتی و دانش بومی کشاورزان، به میراث جهانی کشاورزی تبدیل شد و هویت فرهنگی و معیشت محلی را حفظ کرد.
راز بقا: ملایر در استان همدان سال‌هاست به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید انگور در ایران شناخته می‌شود. تاکستان‌های وسیع این منطقه نه‌تنها بخش مهمی از معیشت کشاورزان را تأمین می‌کنند، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی مردم را هم شکل داده‌اند. همین ویژگی‌ها باعث شد که نظام تولید انگور ملایر در سال ۱۳۹۷ از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در فهرست «میراث مهم کشاورزی جهان» (GIAHS) ثبت شود. این ثبت به معنای به رسمیت شناختن ارزش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی این نظام کشاورزی است؛ ارزشی که از مرز‌های ملی فراتر رفته و جنبه جهانی پیدا کرده است.
چرا انگور ملایر ثبت جهانی شد؟
به گزارش راز بقا، برای ثبت یک نظام کشاورزی در فهرست GIAHS پنج معیار اصلی در نظر گرفته می‌شود: امنیت غذایی، تنوع زیستی، دانش بومی، فرهنگ و چشم‌انداز. انگور ملایر همه این معیار‌ها را در بالاترین سطح داراست.
امنیت غذایی و معیشت محلی
هزاران خانوار روستایی در منطقه جوزان و اطراف آن، مستقیم و غیرمستقیم از تاکستان‌ها روزی می‌برند. انگور و فرآورده‌های آن، منبع اصلی درآمد این کشاورزان است و همین موضوع باعث شده تاکستان‌ها همچون شاهرگ اقتصادی منطقه عمل کنند.
تنوع ژنتیکی و زیستی
ملایر از دیرباز محل کشت گونه‌های متنوع انگور بوده است. همین تنوع، یک بانک ژنتیکی طبیعی به وجود آورده که برای آینده کشاورزی ایران و جهان ارزشمند است. انواع کشمش، شیره و دیگر فرآورده‌ها از این تنوع بهره‌مند شده‌اند.
دانش بومی و سنتی
کشاورزان ملایری از روش‌های سنتی و هوشمندانه‌ای برای آبیاری و نگهداری تاکستان‌ها استفاده می‌کنند. آبیاری متناوب هر دو هفته یک‌بار و استفاده از کود‌های دامی و کمپوست بخشی از این دانش است. ارتباط متقابل بین باغداری و دامداری نیز نمونه‌ای روشن از کشاورزی پایدار در منطقه است.
فرهنگ و اجتماع
انگور در فرهنگ مردم ملایر تنها یک محصول اقتصادی نیست؛ بلکه بخشی از زندگی اجتماعی آنهاست. همکاری در مدیریت قنات‌ها، مشارکت در برداشت و خشک‌کردن انگور و حتی نقش انگور در آیین‌ها و صنایع دستی، همگی نشان از پیوند عمیق مردم با این محصول دارد.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
مرزه کوهی لرستان؛ گیاهی خوش‌عطر و دارویی با کاربرد محلی و صادراتی که کاشت آن سود بسیار بالایی دارد
انجیر استهبان؛ طلای شیرین فارس و بزرگ‌ترین باغ انجیر دیم روی زمین که ثبت جهانی شده است
چشم‌انداز و گردشگری کشاورزی
تاکستان‌های ملایر، به‌ویژه در دره جوزان، چشم‌اندازی کم‌نظیر خلق کرده‌اند. تغییر رنگ برگ‌های تاک در فصل‌های مختلف، زیبایی بصری خاصی به منطقه داده که ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری کشاورزی دارد.
ویژگی‌های برجسته انگور ملایر
عملکرد بالا: میانگین برداشت انگور در ملایر حدود ۲۳ تُن در هر هکتار است که بالاتر از میانگین کشوری محسوب می‌شود.
سطح زیر کشت گسترده: تاکستان‌های ملایر بیش از ۱۱ هزار هکتار وسعت دارند و سالانه حدود ۲۵۰ هزار تُن انگور تولید می‌کنند. بخش قابل توجهی از این محصول به کشمش تبدیل و به بازار‌های داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
قدمت تاریخی: شواهد تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کشت انگور در این منطقه قدمتی چند صد ساله دارد. ابزار و روش‌های سنتی تاکستان‌داری هنوز در میان کشاورزان رواج دارد و با دانش نوین تلفیق شده است.
پیامد‌های ثبت جهانی
به گزارش راز بقا ثبت جهانی انگور ملایر در شبکه GIAHS تنها یک افتخار نمادین نیست. این اتفاق فرصتی فراهم کرده تا کشاورزی منطقه به سمت پایداری بیشتر حرکت کند. پس از این ثبت، برنامه‌هایی برای بهبود مدیریت آب، مبارزه با آفات، توسعه صنایع تبدیلی و آموزش باغداران آغاز شد. همچنین ظرفیت گردشگری کشاورزی و برندینگ محصولات ملایر در سطح ملی و بین‌المللی تقویت شد.
اهمیت این ثبت برای ایران
انگور ملایر دومین نظام کشاورزی ایران است که در فهرست GIAHS ثبت می‌شود. به گزارش راز بقا این موضوع نشان‌دهنده اهمیت جهانی دانش کشاورزی ایرانی و توانایی کشاورزان محلی در سازگاری با محیط و استفاده پایدار از منابع طبیعی است. علاوه بر ارزش اقتصادی، چنین ثبت‌هایی هویت فرهنگی و اجتماعی مناطق را نیز تثبیت کرده و به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.
نظام تولید انگور ملایر نمونه‌ای درخشان از پیوند میان کشاورزی، فرهنگ و طبیعت است. ثبت جهانی این نظام نشان داد که کشاورزی سنتی ایران هنوز هم می‌تواند الگوی پایداری برای جهان باشد. باغ‌های انگور ملایر تنها محل تولید محصول نیستند، بلکه بخشی از میراث زنده این سرزمین‌اند؛ میراثی که باید آن را پاس داشت و به نسل‌های آینده سپرد.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
کشت کُرتاچ؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل خاک‌های فقیر و شور، سبزی، بادمجان و گوجه پرورش دهند
گز روغنی؛ طلای سبز جنوب ایران که به خشکسالی مقاوم است و سود اقتصادی بسیار بالایی دارد
ترتیکاله؛ غله مقاوم و کمآب استان فارس که بهترین جایگزین گندم و ذرت است، آب کم میخواهد و سود بسیار بالایی دارد
زغال لاشهای قشقایی؛ طلای سیاه فراموششدهای که قشقاییها تولید می‌کردند و از نفت هم باارزشتر بود
هبار دادن نخل؛ درخت نخل چطور بارور می‌شود و بهترین روش برای پرورش دادن باکیفیتترین خرمای ایران چیست؟
انجیر استهبان؛ طلای شیرین فارس و بزرگ‌ترین باغ انجیر دیم روی زمین که ثبت جهانی شده است
پنیر نخل یا گشیر؛ مروارید پنهان در تنه درخت نخل که طعم شیرین و بافت لطیفی دارد و با سر بریدن نخل به دست میآید
پیوند زدن پسته؛ راز طلای سبز ایران چیست و چطور میتوان درخت پستهای با بیشترین باردهی داشت؟
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان