فضا تا کجا ادامه دارد؟ آیا پایانی وجود دارد؟

راز بقا: آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که فضا تا کجا ادامه دارد؟ تصور کنید سوار بر فضاپیمایی شده‌اید که می‌توانید با آن بدون محدودیت پیش بروید و به راه خود در فضا ادامه دهید. در این صورت آیا در نهایت به یک دیوار یا مانع برخورد خواهید کرد یا اینکه می‌توانید تا ابد به مسیر خود ادامه دهید؟

وب‌سایت «کانورسیشن» در مقاله خود با طرح این پرسش می‌نویسد اگر سفر به فضا را آغاز کنید تا ببینید گیتی پایانی دارد یا نه، نخستین چیز‌هایی که خواهید دید اجرام آشنای فضایی‌اند که آن‌ها را می‌شناسید. سیارات، ستاره‌ها و کهکشان‌ها. زمین ما نیز یکی از مجموعه سیاراتی است که همگی به دور خورشید می‌گردند و برخی از سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها نیز در محدوده‌ای وسیع پیرامون خورشید همین کار را می‌کنند.

شاید لازم باشد یادآوری کنیم که خورشید در واقع تنها یک ستاره متوسط و معمولی است و فقط به این دلیل که به ما نزدیک‌تر است، بزرگ‌تر و درخشان‌تر از سایر ستارگان به نظر می‌رسد. واقعیت این است که برای رسیدن به نزدیک‌ترین ستاره بعدی، باید تریلیون‌ها کیلومتر در فضا به مسیر خود ادامه دهید. حتی اگر می‌توانستید سوار بر سریع‌ترین کاوشگر‌های فضایی که ناسا تاکنون ساخته است سوار شوید، باز هم هزاران سال طول می‌کشد تا به آنجا برسید.

اگر ستاره‌ها را مانند خانه‌ها در نظر بگیریم، کهکشان‌ها مانند شهر‌هایی پر از خانه‌اند. دانشمندان برآورد می‌کنند که ۱۰۰ میلیارد ستاره در کهکشان ما یعنی کهکشان راه شیری وجود دارد. اگر می‌توانستید بسیار فراتر از کهکشان راه شیری بروید، نور این ۱۰۰ میلیارد ستاره با هم ترکیب می‌شدند و از دور، همه آن‌ها شبیه به یک نقطه نورانی به نظر می‌رسید. درست مثل اینکه وقتی روی صندلی هواپیما نشسته‌ایم و از پنجره بیرون را تماشا می‌کنیم، نور ساختمان‌های شهر با هم ترکیب می‌شوند و به چشم ما می‌رسند.

زمان زیادی نیست که اخترشناسان دریافته‌اند که بسیاری از ستارگان، یا حتی بهتر است بگوییم بیشتر ستارگان، خودشان سیاره دارند. سیاراتی مثل زمین که هم به دور خودشان می‌چرخند و هم به دور ستاره‌شان. دانشمندان می‌گویند این امکان وجود دارد که برخی از آن‌ها میزبان حیات فرازمینی هوشمند باشند. به عبارت دیگر، میزبان موجوداتی که آن‌ها هم ممکن است مثل ما فکر کنند و از خود بپرسند فضا تا کجا ادامه دارد؟

برای رسیدن به کهکشانی دیگر باید میلیون‌ها تریلیون کیلومتر دیگر به مسیر خود ادامه دهیم. بیشتر این فضا تقریبا به طور کامل خالی است و تنها با برخی مولکول‌های سرگردان و ذرات مرموز کوچک که دانشمندان آن را «ماده تاریک» می‌نامند پر شده است. ستاره‌شناسان با استفاده از تلسکوپ‌های بزرگ، می‌توانند میلیون‌ها کهکشان را در فضا مشاهده کنند که در جهت‌های مختلف در فضا حرکت می‌کنند.

اگر می‌توانستید در مدت زمانی به اندازه کافی طولانی، یعنی میلیون‌ها سال، تغییرات فضا را تماشا کنید، به نظر می‌رسید فضای جدیدی به تدریج بین همه کهکشان‌ها اضافه می‌شود. این حالت را می‌توان به شکل نقاط ریز روی یک بادکنک تصور کرد. بادکنکی که به تدریج باد می‌شود و نقاط ریز روی آن از هم دور می‌شوند. فضا به صورت عجیبی شبیه به بادکنکی است که نقاط دورتر آن، با سرعت بیشتری از یکدیگر دور می‌شوند.

آیا پایانی وجود دارد؟

آیا سفر ما از میان کهکشان‌ها و سیاهچاله‌ها و ستاره‌ها پایانی خواهد داشت؟ آیا یک دیوار نهایی وجود دارد که با رسیدن به آن متوقف شویم؟ این‌ها پرسش‌هایی‌اند که دانشمندان هنوز پاسخ قطعی برای آن ندارند. بسیاری تصور می‌کنند این احتمال وجود دارد که در مسیر خود تا ابد با کهکشان‌های جدیدی روبرو شویم و عالم، بی‌نهایت و بدون پایان باشد.

برخی از دانشمندان نیز بر این باورند که عالم ممکن است در نهایت به دور خود پیچیده شده باشد. به این معنی که اگر می‌توانستید به سفر خود در فضا ادامه دهید، در نهایت روزی به همان جایی می‌رسیدید که شروع کرده بودید و در واقع از جهت دیگری به همان‌جای اول باز می‌گشتید.

یکی از راه‌های فکر کردن به این موضوع این است که یک کره را تجسم کنید و تصور کنید که موجودی هستید که فقط می‌توانید روی سطح حرکت کنید. در این صورت، اگر شروع کنید به هر جهتی روی آن حرکت کنید، مثلا به سمت شرق، و فقط و فقط به راه خود ادامه دهید، در نهایت به همان جایی باز می‌گردید که شروع کرده بودید. اگر این مورد برای کل گیتی نیز صادق باشد، به این معنی است که اندازه کل گیتی بی‌نهایت نیست.

در هر صورت، هرگز نمی‌توانید به انتهای کیهان برسید. دانشمندان اکنون بعید می‌دانند که گیتی پایانی داشته باشد یا جایی باشد که در آن، دیگر کهکشان‌ها به اتمام برسند یا به یک دیوار نهایی برسیم. البته حتی در این صورت هم پرسش‌های بسیاری ایجاد خواهد شد از جمله اینکه اگر جهان، انتها یا اصطلاحا دیوار انتهایی داشته باشد، پس آن سوی آن دیوار فرضی چه چیزی وجود دارد و پشت آن چیست؟ هنوز هیچ‌کس با اطمینان پاسخ این پرسش‌ها را نمی‌داند. چه بسا دانشمندان آینده بتوانند پاسخی برای این معمای دیرینه بیابند.