چرا در ایران قهوه کشت نمی شود و چگونه می توان آن را پرورش داد؟

راز بقا: قهوه، این نوشیدنی محبوب که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان روزانه از آن لذت می‌برند، در بسیاری از کشور‌ها به‌عنوان یک محصول کشاورزی پرارزش شناخته می‌شود. اما جالب است بدانید که در ایران، کشت قهوه تقریباً وجود ندارد.

به گزارش راز بقا، دلایل این موضوع، ریشه در شرایط اقلیمی، تاریخی و اقتصادی کشور دارد. با این حال، با استفاده از روش‌های مدرن، به ویژه کشت گلخانه‌ای، امکان پرورش قهوه در ایران وجود دارد. در این مقاله به بررسی دلایل عدم کشت قهوه، شرایط لازم برای پرورش آن و روش‌های عملی برای شروع کشت می‌پردازیم.

دلایل عدم کشت قهوه در ایران

شرایط آب و هوایی نامناسب

قهوه، به ویژه گونه‌های عربیکا و روبوستا، به محیطی با دمای معتدل و رطوبت مناسب نیاز دارد. دمای ایده‌آل برای قهوه عربیکا بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است و بارش سالانه باید حدود ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌متر باشد. در بسیاری از مناطق ایران، تابستان‌های بسیار گرم و بارش کم، محیط مناسبی برای رشد این گیاه ایجاد نمی‌کند. حتی در مناطق شمالی کشور که رطوبت بیشتری دارند، تابش مستقیم آفتاب و تابستان‌های گرم می‌تواند رشد قهوه را محدود کند.

ارتفاع و شرایط خاک

قهوه برای رشد نیازمند ارتفاع متوسط تا بالا و خاکی حاصلخیز با زهکشی مناسب است. به گزارش راز بقا معمولاً ارتفاع ایده‌آل برای عربیکا بین ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح دریاست و خاک باید غنی از مواد آلی باشد. در ایران، مناطق با ارتفاع مناسب محدود هستند و خاک بسیاری از نقاط کشور، به ویژه در مناطق خشک و مرکزی، برای کشت قهوه مناسب نیست.

تاریخچه و فرهنگ مصرف

از گذشته، ایران بیشتر به چای و دمنوش‌ها گرایش داشته است و فرهنگ قهوه‌خواری گسترده نبوده است. تقاضای داخلی برای مصرف قهوه نسبت به کشور‌هایی مانند اتیوپی، برزیل یا ویتنام کمتر است و این موضوع انگیزه کشاورزان برای کشت قهوه را کاهش داده است.

مسائل اقتصادی و بازار

حتی اگر شرایط محیطی برای رشد قهوه مهیا باشد، تولید آن از نظر اقتصادی به صرفه نیست. واردات قهوه ارزان‌تر و مطمئن‌تر است و کشاورزان معمولاً ترجیح می‌دهند روی محصولات رایج‌تر و کم‌ریسک‌تر سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین، ترکیب شرایط نامساعد آب و هوایی، محدودیت خاک و بازار کوچک، باعث شده است که کشت قهوه در ایران رایج نباشد.

چگونه می‌توان قهوه را در ایران پرورش داد؟

با وجود محدودیت‌ها، روش‌های نوین کشاورزی، به ویژه کشت گلخانه‌ای، امکان پرورش قهوه در ایران را فراهم می‌کند. در ادامه، مراحل و شرایط لازم برای این کار توضیح داده شده است.

انتخاب گونه قهوه

دو گونه اصلی برای پرورش قهوه وجود دارد:

عربیکا (Coffea arabica): طعم بهتر، حساس‌تر به دما و خشکی، مناسب برای گلخانه و مناطق با ارتفاع نسبی.

روبوستا (Coffea canephora): مقاوم‌تر به گرما و بیماری‌ها، ولی کیفیت طعم پایین‌تر.

برای گلخانه، گونه عربیکا گزینه بهتری است، زیرا می‌توان شرایط محیطی آن را کنترل کرد و محصول با کیفیت تولید نمود.

طراحی و ساخت گلخانه

کشت قهوه در ایران بدون استفاده از گلخانه عملی نیست، زیرا گلخانه اجازه می‌دهد دما، رطوبت و نور کنترل شود. موارد مهم در طراحی گلخانه برای قهوه عبارت‌اند از:

دمای مناسب: ۲۰–۲۵ درجه سانتی‌گراد در طول روز و حداقل ۱۵–۱۸ درجه در شب

رطوبت: ۶۰–۷۵٪

نور: قهوه به نور فیلتر شده نیاز دارد، تابش مستقیم شدید باید کاهش یابد

تهویه مناسب: برای جلوگیری از بیماری‌های قارچی و گرمازدگی

ابعاد گلخانه: برای شروع آزمایشی، حداقل ۱۰–۲۰ متر مربع توصیه می‌شود

استفاده از گلخانه باعث می‌شود حتی در مناطق کم‌ارتفاع و غیرمرطوب ایران، شرایط مشابه زیستگاه طبیعی قهوه فراهم شود.

خاک و تغذیه

قهوه نیازمند خاک سبک، حاصلخیز و با زهکشی عالی است. به گزارش راز بقا مخلوط خاک برگ، کمپوست و کمی شن می‌تواند مناسب باشد. pH مناسب خاک باید حدود ۶–۶.۵ باشد. علاوه بر این، گیاه باید به صورت منظم تغذیه شود و کود‌های حاوی نیتروژن، پتاسیم و فسفر دریافت کند. تغذیه هر ۲–۳ هفته یکبار می‌تواند رشد سالم گیاه را تضمین کند.

آبیاری و رطوبت

قهوه به مرطوب نگه داشتن خاک حساس است، اما غرقاب شدن ریشه‌ها باعث آسیب به گیاه می‌شود؛ بنابراین سیستم آبیاری قطره‌ای یا اسپری توصیه می‌شود. همچنین، رطوبت محیط گلخانه باید به صورت کنترل شده نگه داشته شود تا رشد گیاه بهینه شود.

مدیریت بیماری‌ها و آفات

رطوبت بالا در گلخانه می‌تواند زمینه را برای بیماری‌های قارچی و حمله آفات فراهم کند. بنابراین، نیاز به نظارت دائم و اقدام به موقع برای کنترل بیماری‌ها و آفات وجود دارد. استفاده از تهویه مناسب و سموم یا روش‌های طبیعی کنترل آفات ضروری است.

زمان و برداشت محصول

از کاشت بذر تا برداشت محصول حدود ۳ تا ۴ سال طول می‌کشد. دانه‌های قهوه زمانی آماده برداشت هستند که رنگ قرمز به خود بگیرند و پس از برداشت باید فرآوری شوند. فرآوری مناسب تأثیر مستقیم بر کیفیت نهایی قهوه دارد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کاشت انگور دیمی؛ آموزش مرحله‌به‌مرحله کاشت و پرورش تاک مقاوم به خشکی در زمین‌های کوهستانی و نیمه‌خشک ایران که انگور‌های باکیفیتی دارد

خلاقیت کشاورزان رکنکلایی؛ برداشت سه‌باره برنج با روش‌های نوین آبیاری و افزایش بهره‌وری که در زمین خشک کاشته می‌شود

کاشت زیتون در شهر تهران؛ راهنمای کامل برای داشتن درختی سالم، پربار، با ارزش و درآمد زا در حیاط خانه

مزایا و چالش‌های کشت گلخانه‌ای

مزایا

امکان کنترل دما، رطوبت و نور

رشد گیاه حتی در مناطق غیرمرتفع

کاهش خطرات محیطی مانند خشکی و تابش مستقیم آفتاب

چالش‌ها

هزینه بالای ساخت و نگهداری گلخانه

نیاز به مدیریت دائم و مراقبت دقیق

مصرف انرژی برای گرمایش و رطوبت‌سازی در فصل سرد

به گزارش راز بقا اگرچه ایران به دلیل شرایط اقلیمی و فرهنگی، محل مناسبی برای کشت قهوه در فضای باز نیست، اما با استفاده از تکنیک‌های مدرن کشاورزی، به ویژه کشت گلخانه‌ای کنترل‌شده، می‌توان این محصول ارزشمند را پرورش داد. انتخاب گونه مناسب، طراحی گلخانه، مدیریت دقیق آب، نور، خاک و تغذیه، و همچنین مقابله با بیماری‌ها و آفات، از جمله عوامل کلیدی برای موفقیت در کشت قهوه در ایران هستند.

با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری صحیح، می‌توان یک تجربه آزمایشی موفق در کشت قهوه داشت و حتی به تولید محصولی با کیفیت بالا و بازارپسند رسید. این راهکار، فرصتی جدید برای کشاورزان نوآور ایرانی است تا وارد بازار نوشیدنی‌ای شوند که جهانیان هر روز عاشق آن هستند.