سهره پیشانی‌سرخ؛ سهره‌ای با پیشانی قرمز درخشان که آوازی شبیه جیغ‌های کوتاه دارد و زمستان‌ها در یک نقطه جمع می‌شوند

راز بقا: سهره پیشانی‌سرخ یکی از کوچک‌ترین و جذاب‌ترین پرندگان خانواده سهره‌ها (Fringillidae) است که با ظاهر ویژه و رفتار جمعی‌اش در مناطق کوهستانی آسیای غربی و مرکزی زندگی می‌کند.

به گزارش راز بقا، این پرنده در زبان فارسی با نام «سهره پیشانی‌سرخ» شناخته می‌شود و نام علمی آن Serinus pusillus است. واژه لاتین «پوسی‌لوس» به معنی «خیلی کوچک» است که اشاره‌ای به اندازه جمع‌وجور این گونه دارد. زیبایی ظاهری و رفتار فعال این پرنده آن را به یکی از گونه‌های مورد علاقه پرنده‌نگران تبدیل کرده است.

مشخصات ظاهری

سهره پیشانی‌سرخ پرنده‌ای کوچک با طول بدن حدود ۱۱ تا ۱۳ سانتی‌متر و وزن تقریبی ۹ تا ۱۳ گرم است. رنگ بدن آن تیره‌تر از سایر گونه‌های سهره بوده و مشخصه برجسته آن، لکه قرمز‑نارنجی در پیشانی است. این لکه در پرندگان بالغ کاملاً واضح است و در جوان‌تر‌ها کم‌رنگ یا حتی غایب می‌باشد. بال‌ها و دم این پرنده معمولاً با خطوط تیره و روشن ترکیب شده و ظاهر نسبتاً ساده‌ای دارد، اما رنگ پیشانی به راحتی آن را از سایر سهره‌ها متمایز می‌کند.

چشم‌ها تیره و نوک کوتاه و مخروطی است که برای خوردن دانه‌ها و مواد گیاهی کاملاً مناسب است. پا‌ها و انگشتان آن باریک، اما محکم هستند تا روی شاخه‌ها یا زمین‌های سنگلاخی راحت حرکت کند. این ویژگی‌ها باعث شده سهره پیشانی‌سرخ در میان پرندگان کوچک کوهستانی به راحتی شناخته شود و از دید پرنده‌نگران پنهان نماند.

گستره پراکندگی و زیستگاه

این پرنده در مناطق کوهستانی و نیمه‌کوهستانی یافت می‌شود و زیستگاه آن بیشتر شامل ارتفاعات بین ۲٬۰۰۰ تا بیش از ۴٬۰۰۰ متر است. سهره پیشانی‌سرخ ترجیح می‌دهد در شکاف‌های صخره‌ای، دامنه‌های سنگلاخی، چمن‌زار‌های کوهستانی و لبه جنگل‌ها زندگی کند.

در آسیا، سهره پیشانی‌سرخ در بخش‌های قفقاز، ترکیه، ایران و آسیای میانه و مناطق هیمالیا پراکنده است. به گزارش راز بقا در ایران، این گونه در رشته‌کوه‌های مرتفع شمال و غرب کشور و برخی مناطق مرکزی دیده شده است. در زمستان، جمعیت‌هایی از ارتفاعات بالا به مناطق کم‌ارتفاع‌تر مهاجرت می‌کنند، اما این حرکت اغلب محدود به تغییر ارتفاع است و کوچ بین‌قاره‌ای ندارد.

رفتار و عادات غذایی

سهره پیشانی‌سرخ پرنده‌ای جمع‌گرا است و اغلب در گروه‌های کوچک مشاهده می‌شود. این پرنده بیشتر روی زمین یا میان بوته‌ها به دنبال دانه‌ها، جوانه‌ها، گل‌برگ‌ها و میوه‌های کوچک می‌گردد. در مواقعی نیز تعداد محدودی حشرات کوچک مصرف می‌کند، به ویژه در فصل تولید مثل که نیاز غذایی افزایش می‌یابد

رفتار اجتماعی سهره پیشانی‌سرخ باعث می‌شود که معمولاً در خارج از فصل جفت‌گیری در گروه‌های چندنفره دیده شود. این گروه‌ها با همکاری هم برای پیدا کردن دانه‌ها و منابع غذایی عمل می‌کنند و در صورت خطر، با صدای تیز و کوتاه یکدیگر را هشدار می‌دهند.

به گزارش راز بقا صدای این پرنده تیز، سریع و شبیه به جیغ‌های کوتاه است که ممکن است با آواز سایر سهره‌ها اشتباه گرفته شود، اما با تمرین می‌توان آن را از سایر گونه‌ها تمییز داد. آواز آن اغلب هنگام پرواز یا هنگام جستجوی غذا شنیده می‌شود و یکی از ویژگی‌های جالب توجه برای پرنده‌نگران است.

تولید مثل و لانه‌سازی

فصل جفت‌گیری سهره پیشانی‌سرخ در بهار تا تابستان است. پرندگان نر با آواز و حرکات نمایشی سعی در جذب ماده‌ها دارند. لانه این پرنده فنجی‌شکل بوده و از مواد گیاهی مانند چمن‌ها، شاخه‌های کوچک و پوست درخت ساخته می‌شود. داخل لانه با پر و پشم نرم‌تر پوشیده شده است تا جوجه‌ها در طول دوره رشد از سرما و آسیب محافظت شوند.

ماده‌ها معمولاً ۳ تا ۵ تخم می‌گذارند و دوره نگهداری تخم‌ها حدود ۱۱ تا ۱۶ روز طول می‌کشد. جوجه‌ها پس از حدود ۱۴ تا ۱۶ روز از لانه بیرون می‌آیند و والدین تا مدتی برای تغذیه و محافظت آنها حضور دارند. این رفتار والدینی باعث می‌شود نرخ بقای جوجه‌ها بالا رود و جمعیت گونه نسبتاً پایدار باقی بماند.

رفتار مهاجرتی

سهره پیشانی‌سرخ گونه‌ای کاملاً مهاجر نیست، اما در زمستان جمعیت‌هایی از ارتفاعات بالا به مناطق کم‌ارتفاع‌تر حرکت می‌کنند. به گزارش راز بقا این جابه‌جایی بیشتر از لحاظ ارتفاع است و در مناطق گرم‌تر یا دره‌های عمیق کوهستانی مشاهده می‌شود. حرکت‌های جمعی این پرنده به دنبال منابع غذایی و شرایط آب‌وهوایی مناسب انجام می‌گیرد و معمولاً به صورت گروه‌های کوچک تا متوسط صورت می‌پذیرد.

وضعیت حفاظتی

سهره پیشانی‌سرخ در حال حاضر در وضعیت کمترین نگرانی (Least Concern) قرار دارد. جمعیت این پرنده در سطح جهانی پایدار است و هیچ تهدید جدی برای کاهش قابل توجه جمعیت آن گزارش نشده است. با این حال، تخریب زیستگاه‌های طبیعی کوهستانی می‌تواند به‌صورت محلی بر جمعیت این گونه تأثیر بگذارد، بنابراین حفظ مناطق بکر کوهستانی اهمیت زیادی دارد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

گاوسهره سرسیاه؛ پرنده‌ای زیبا که آوازش شبیه فلوت است و توانایی تقلید صدا‌ی انسان را دارد و با «مورچه‌مالی» خودش را درمان می‌کند

سهره گورخری؛ سهره‌ای با خطوط گورخری روی بدن و صدایی بسیار قوی که در خواب هم آواز می‌خواند!

اهمیت و حضور در ایران

این گونه به دلیل زیبایی ظاهری، رفتار اجتماعی و نوار قرمز پیشانی، مورد توجه پرنده‌نگران و علاقه‌مندان به طبیعت در ایران است. مشاهده سهره پیشانی‌سرخ در مناطق کوهستانی تجربه‌ای جذاب و فراموش‌نشدنی برای دوستداران پرندگان به شمار می‌رود.

در ایران، این پرنده در رشته‌کوه‌های شمال، غرب و برخی ارتفاعات مرکزی یافت می‌شود و گاهی به نام‌های عامیانه مانند «گل به‌سر» شناخته می‌شود. حضور آن نشان‌دهنده تنوع زیستی و سلامت زیستگاه‌های کوهستانی کشور است.

سهره پیشانی‌سرخ (Serinus pusillus) با اندازه کوچک، لکه قرمز در پیشانی و رفتار اجتماعی، یکی از جذاب‌ترین گونه‌های پرندگان کوهستانی است. به گزارش راز بقا این پرنده نه‌تنها زیبایی بصری دارد بلکه نقش مهمی در اکوسیستم‌های کوهستانی ایفا می‌کند. مشاهده آن در زیستگاه‌های طبیعی ایران، تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای پرنده‌نگران و طبیعت‌دوستان به حساب می‌آید و ارزش حفاظت از محیط‌های کوهستانی و حفظ تنوع زیستی را دوچندان می‌کند.