کشف نقاشی باستانی از چهره عیسی مسیح؛ حضرت عیسی واقعا چه شکلی بود؟

راز بقا: یک نقاشی نادر از چهره عیسی مسیح که تاکنون نمونه‌ای از آن در دست نبود به تازگی در یک سایت باستان شناسی دوران امپراطوری روم شرقی در صحرای «نقب» واقع در جنوب سرزمین‌های اشغالی فلسطین کشف شد.

این نقاشی دیواری که بر روی دیوار کلیسای جنوبی سایت «شبطا» نقش بسته به ظاهر بخش‌هایی از نخستین غسل تعمید عیسی مسیح در سرزمین مقدس را به تصویر کشیده است. تصاویر مربوط به صحنه غسل تعمید به وفور در هنر سال‌های اولیه عصر مسیحیت و دوران امپراطوری روم شرقی دیده می‌شود.

نکته مهم در کشف این نقاشی امکان مقایسه این اثر با نمونه‌های مشابه دیگر از منظر عناصر نمادین و هنری است. چهره عیسی مسیح در این نقاشی در نوع خود یک کشف مهم ارزیابی می‌شود. این نقاشی در واقع طرحی نمادین از مسیح با مو‌های کوتاه است، مدلی که پیشتر در مصر، سوریه و فلسطین رایج و سپس در عصر هنر بیزانس ناپدید شده بود.

در متون مربوط به قرن ششم میلادی به وفور می‌توان نقد‌هایی راجع به اصالت ظاهر بصری مسیح به خصوص درباره نحوه آرایش مو‌های وی مشاهده کرد.

دانشگاه کمبریج با اشاره به کشف این نقاشی و ارائه توضیحاتی درباره سایت باستان‌شناسی شبطا در جنوب سرزمین‌های اشغالی فلسطین به نقل از کارشناسان هنر شمایل‌نگاری تاکید کرده است که قدمت این نقاشی به قرن ششم میلادی باز می‌گردد.

جزئیات بیشتر این نقاشی به مانند زمینه اثر که صحنه غسل تعمید را به تصویر کشیده است در زیر قشری از گل و لای و گرد و غبار پنهان شده است.

چهره واقعی حضرت عیسی (ع) چگونه بود؟

فارغ از اینها، با بررسی متون تاریخی‌مذهبی و علم انسان‌شناسی، به نظر می‌رسد تصویر کلاسیکی که در طول تاریخ از حضرت عیسی (ع) کشیده شده، با چهره واقعی او که می‌بایست شبیه به ساکنان آن روزگار یهودیه باشد، تفاوت دارد.

در حال حاضر تصویری که از حضرت عیسی (ع) در کلیسا‌ها رسم می‌شود و درمقیاسی وسیع در جهان منتشر شده است، تصویر مردی سفیدپوست، بلندقد، با مو‌های قهوه‌ای و حتی دارای چشمان روشن است که ردایی بلند به تن دارد. یکی از مشهورترین این تصاویر در نقاشی «شام آخر» اثر لئوناردو داوینچی دیده می‌شود.

کلیسایی که تصویر حضرت عیسی در آن کشف شد

اما جوآن تیلور (Joan Taylor)، استاد دانشکده مطالعات مذهبی کالج لندن در انگلستان، تصویر کاملا متفاوتی از حضرت مسیح (ع) را در کتاب خود ارائه داده است. او در کتاب «چهره عیسی چگونه بود؟» (What Did Jesus Look Like) که در اوایل ماه جاری منتشر شد، با توجه به منابع و متون تاریخی به توصیف چهره واقعی عیسی مسیح (ع) پرداخته است. تیلور، هدف از نوشتن این کتاب را ارائه واقعیت‌های مذهبی بر اساس متون و یافته‌های تاریخی عنوان کرده است.

چند طرح منتسب به چهره عیسی مسیح (ع)

این پژوهشگر معتقد است که عیسی مسیح (ع) برخلاف آنچه تصور می‌شود و آنچه تاکنون نقاشان به تصویر کشیده‌اند، مردی کوتاه‌قد با ارتفاع ۱٫۶۷ متر بوده است. تیلور به بقایای اسکلتی به‌دست‌آمده از انسان‌هایی که در منطقه یهودیه (Judea) زندگی می‌کردند، استناد کرده است. یهودیه، نام بخش‌هایی از سرزمین فلسطین و مناطقی از مصر در دوران زندگی حضرت عیسی (ع) است. مردمی که در این مناطق زندگی می‌کردند، دارای چشمانی قهوه‌ای، مو‌هایی سیاه و پوستی زیتونی‌رنگ بوده‌اند؛ درحالی‌که تصاویر کشیده‌شده از عیسی (ع) از ویژگی‌های چهره اروپاییان برخوردار است. متون تاریخی، پرتره و عکس‌های باقی‌مانده از عیسی مسیح (ع) حاکی از آن است که او، مو‌ها و ریش خود را به دلایل بهداشتی همواره کوتاه نگاه می‌داشت.

تیلور در مورد لباس‌هایی که برای عیسی مسیح (ع) رسم می‌شود نیز نظر مثبتی ندارد و آن را مغایر با آنچه عیسی مسیح (ع) استفاده می‌کرد، می‌داند. به نظر او عیسی (ع) فردی فقیر بود و به تصویر کشیدن چنین وضعیت پوششی برای نشان دادن شخصیت واقعی این چهره تاریخ‌ساز غلط است.

تیلور نخستین کسی نیست که تصویر رایج عیسی (ع) را اشتباه می‌داند. سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) تیمی از دانشمندان و باستان‌شناسان بین‌المللی از اطلاعات حوزه انسان‌شناسی قانونی استفاده کردند و با روشی همانند روش تاکتیکی پلیس برای حل جنایات، به مدل سه‌بعدی چهره مردم یهودیه در روزگار زندگی عیسی مسیح (ع) دست پیدا کردند (تصویر فوق). با این فرض که عیسی مسیح (ع) می‌بایست شبیه به دیگر مردم یهودیه باشد، او از رنگ موها، پوست و چشم تیره برخوردار است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که رنگ پوست حضرت عیسی (ع) بیشتر به رنگ پوست سامی‌ها شباهت داشته است تا رنگ پوست اروپائیان.