سیل واقعی بود؛ کشتی نوح کجا فرود آمد و چرا بقایای آن هرگز پیدا نشد؟!

راز بقا: کشتی نوح یکی از شناخته‌شده‌ترین و جذاب‌ترین داستان‌های عهد عتیق است: پس از آفریدن انسان‌ها، خدا به قدری از آن‌ها ناراضی شد که سیل همه‌جانبه‌ای را به زمین فرستاد تا آن‌ها را از بین ببرد - به جز یک استثنای قابل توجه: حضرت نوح و خانواده اش، همراه با جفت‌های هر یک از حیوانات سیاره زمین، که با یک کشتی چوبی عظیم سوار بر سیل شدند و از آن جان سالم به دربردند. 

به گزارش راز بقا، برای افرادی که متن مذهبی را به‌عنوان گزارش دقیق تاریخی از وقایع واقعی می‌پذیرند، جستجوی شواهد باستان‌شناسی کشتی به همان اندازه جذاب است و الهام‌بخش برخی از وفاداران این متن مقدس است تا دامنه‌های کوه آرارات ارمنستان و فراتر از آن را برای یافتن آثاری از کشتی چوبی جستجو کنند. 

به عنوان مثال، در سال ۱۸۷۶، «جیمز برایس»، وکیل و سیاستمدار بریتانیایی، از کوه آرارات، یعنی همان جایی که کشتی مقدس نوح آرام گرفت، صعود کرد و ادعا کرد که یک تکه چوب که «با تمام جزئیات متن مقدس مطابقت دارد» در واقع تکه‌ای از کشتی است. «کشف‌های» مدرن‌تر کشتی به‌طور منظم انجام می‌شود، از گزارش یک بینایی‌سنج که آن را در صخره‌ای بالای کوه در دهه ۱۹۴۰ دیده بود تا ادعا‌هایی که کشیش‌های انجیلی در اوایل دهه ۲۰۰۰ کردند مبنی بر اینکه چوب‌های سنگ‌شده‌ای را در قله این کوه پیدا کرده بودند.

«جودی مگنس»، باستان شناس دانشگاه کارولینای شمالی در «چَپل هیل»، در مورد جستجو‌های جدید برای یافتن شواهد کشتی نوح می‌گوید: «هیچ باستان شناسی این کار را انجام نمی‌دهد».

او می‌افزاید: «باستان شناسی گنج یابی نیست و این علم در مورد یافتن یک شی خاص نیست. باستان‌شناسی علمی است که در آن ما با سؤالات تحقیقاتی روبرو می‌شویم و امیدواریم با حفاری به آن‌ها پاسخ دهیم.»

سیل یا افسانه؟

داستان‌های سیل‌های ویرانگر و کسانی که از آن‌ها جان سالم به در برده‌اند، مربوط به کتاب مقدس عبری است، که گمان می‌رود قدیمی‌ترین بخش‌های آن در قرن هشتم قبل از میلاد نوشته شده باشد. افسانه‌هایی در مورد سیل که تمدن را به دستور یک خدای ماوراء طبیعی نابود می‌کند، در متون متعدد بین النهرین یافت می‌شود، از حماسه گیلگمش، که در اوایل هزاره دوم قبل از میلاد نوشته شده، تا یک لوح به خط میخی بابلی مربوط به حدود ۱۷۵۰ قبل از میلاد مسیح که به تازگی رمزگشایی شده و نحوه ساخت کشتی را شرح می‌دهد. 

آیا این افسانه‌های مربوط به سیل می‌توانند مبتنی بر واقعیت باشند؟ 

«اریک کلاین»، باستان شناس دانشگاه جورج واشنگتن، می‌گوید: به نظر می‌رسد شواهد زمین شناسی وجود دارد که نشان می‌دهد سیل بزرگی حدود ۷۵۰۰ سال پیش در منطقه دریای سیاه رخ داده است. اما دانشمندان در مورد گستردگی آن رویداد اختلاف نظر دارند، همانطور که مورخان آن دوران در مورد اینکه آیا نوشته‌های مربوط به سیل از زندگی واقعی الهام گرفته شده است یا خیر، اختلاف نظر دارند. به نظر می‌رسد که سیل‌ها صرفاً در مکان‌های مختلف و در زمان‌های مختلف تجربه شده‌اند - و این رویداد‌ها به طور طبیعی راه خود را به فرهنگ‌های شفاهی و نوشتاری جهان باز کرده‌اند.

با پیچیده‌تر شدن این موضوع، محققان در مورد مکان دقیق کشتی نوح بر اساس کتاب مقدس عبری اختلاف نظر دارند. در کتاب سفر پیدایش، کشتی «بر روی کوه‌های آرارات» واقع در پادشاهی باستانی «اورارتو» قرار دارد، منطقه‌ای که اکنون شامل ارمنستان و بخش‌هایی از شرق ترکیه و ایران است نه یک قله‌ی نمادین و منفرد که اکنون نام آن را یدک می‌کشد. 

مگنس می‌گوید: «هیچ راهی وجود ندارد که بتوانیم بفهمیم پهلو گرفتن کشتی نوح دقیقاً کجای خاور نزدیک باستانی رخ داده است». کلاین و مگنس هر دو می‌گویند که حتی اگر مصنوعاتی از کشتی پیدا شده یا بشود، هرگز نمی‌توان آن‌ها را به طور قطعی به رویداد‌های تاریخی مرتبط کرد.

باستان‌شناس دانشگاه کارولینای شمالی می‌گوید: «ما هیچ راهی نداریم که نوح و طوفان را در زمان و مکان قرار دهیم». «تنها راهی که می‌توان تشخیص داد این است که یک کتیبه باستانی معتبر وجود داشته باشد و چنین کتیبه‌ای حتی اگر هم وجود اشته باشد می‌تواند به نوح دیگر یا طوفان دیگری اشاره داشته باشد».

این امر مانع گسترش شبه باستان شناسی که از کتاب مقدس به عنوان حقیقت واقعی حمایت می‌کند، نشده است. جست‌وجو‌ها اغلب از جانب پیروان «آفرینش‌گرایی زمین جوان» (باور مذهبی مبنی بر اینکه جهان، زمین و تمام حیات روی زمین به طور مستقیم توسط خدای ادیان ابراهیمی در مدت زمان کوتاهی بین ۵۷۰۰ تا ۱۰ هزار سال پیش آفریده شده است) انجام می‌شود. آن‌ها عقیده دارند زمین تنها هزاران سال قدمت دارد اگرچه شواهد علمی این موضوع را رد می‌کنند.

شواهد مشابه، نتایج بسیار متفاوت

باستان‌شناسان سکولار عقیده دارند که طرفداران متون مقدس از شواهد باستان‌شناسی سکولار برای تقویت تفسیر خود از کتاب مقدس استفاده می‌کنند و شواهد خلاف آن را نادیده می‌گیرند یا سعی در رد کردن آن دارند. اما همه آن‌ها تاکتیک‌های یکسانی ندارند. تشکیلات «آی جی»» (Answers in Genesis) گروه کشیش‌های بنیادگرای مسیحی که بر مسائل علمی تمرکز می‌کند و حتی یک پارک تفریحی با شکل و شمایل «کشتی نوح» (بدل کشتی نوح) را در ایالت کنتاکی اداره می‌کند، حضور اسطوره‌های مربوط به سیل خارج از کتاب عهد عتیق را تصدیق می‌کند و حتی اعتراف می‌کند که «کشتی هرگز پیدا نخواهد نشد». 

«اندرو اسنلینگ»، زمین‌شناس و مدیر تحقیقات تشکیلات «آی جی» که دهه‌ها را صرف اثبات خلقت زمین کرده، می‌گوید: «انتظار نداریم که کشتی پس از ۴۳۵۰ سال سالم بماند و در دسترس همگان قرار بگیرد».

با این حال اسنلینگ با باستان شناسان در مورد اینکه چرا بقایای کشتی هرگز پیدا نمی‌شود اختلاف نظر دارد. او می‌گوید: «از آنجا که هیچ درخت بالغی وجود نداشت که نوح و خانواده‌اش پس از پیاده شدن از کشتی با آن سرپناهی بسازند، این دلیل محکمی ارائه می‌دهد آن‌ها کشتی را از بین برده (دیگر به آن نیازی نداشتند) تا از الوار آن برای ساخت سرپناه استفاده کنند». در حالی که این تشکیلات امکان یافتن کشتی را رد نمی‌کند، اسنلینگ آنچه را «ادعا‌های مشکوک» جویندگان کشتی می‌نامد تاسف‌بار می‌خواند چرا که روش آن‌ها «تأثیر بالقوه کشف واقعی کشتی را کمرنگ می‌کند».

از دید مگنس، که حفاری‌های مربوط به یک کنیسه روم متأخر در ناحیه کوهستانی «الجلیل» رهبری کرده، جستجوی کشتی نوح نه تنها مردم را سردرگم می‌کند، بلکه هیجان در مورد یافته‌های باستان شناسی واقعی را کاهش می‌دهد، حتی آن‌ باستان‌شناسان علمی که از بخش‌هایی از کتاب مقدس مانند «وجود خانه داوود» پشتیبانی می‌کنند. او می‌گوید: «ما چیز‌های زیادی در مورد جهان کتاب مقدس می‌دانیم، و این بسیار جالب است».