«کفتر چاهی» یا کبوتر کوهی؛ پرنده‌ای که برای نظریه داروین نقش حیاتی داشت!

راز بقا: کبوتر کوهی یا کبوتر معمولی که در ایران به نام «کفتر چاهی» معروف است، عضوی از خانواده پرندگان کبوتر‌ها و کبوتر‌ها است. در استفاده رایج اغلب به سادگی به عنوان «کبوتر» نامیده می‌شود، اگرچه این شکل وحشی پرنده است. کبوتر‌هایی که بیشتر برای مردم آشنا هستند، شکل اهلی شده کبوتر کوهی وحشی هستند. کبوتر اهلی که شامل حدود ۱۰۰۰ نژاد مختلف است از این گونه نشأت گرفته است. کبوتر‌های اهلی فراری باعث افزایش جمعیت کبوتر‌های وحشی در سراسر جهان شده است. 

به گزارش راز بقا، کبوتر‌های کوهی وحشی، خاکستری کم رنگ با دو نوار سیاه روی هر بال هستند، در حالی که کبوتر‌های اهلی و وحشی از نظر رنگ و طرح پرهایشان متفاوت است. تفاوت‌های کمی بین نر و ماده دیده می‌شود. یعنی از نظر جنسی به شدت دوشکل نیستند. این گونه عموماً تک‌همسر است و در هر زایمان دو بچه کفتر به دنیا می‌آورند. پدر و مادر هر دو برای مدتی از نوزاد‌ها مراقبت می‌کنند. 

گونه بالغ کبوتر کوهی ۲۹ تا ۳۷ سانتی متر طول و ۶۲ تا ۷۲ سانتی متر طول بال دارد. وزن کبوتر‌های کوهی وحشی از ۲۳۸ تا ۳۸۰ گرم متغیر است، اگرچه کفتر‌های اهلی و نیمه‌خانگی که بیش از حد تغذیه می‌شوند می‌توانند از وزن معمولی فراتر روند. سر، گردن و سینه خاکستری مایل به آبی تیره است و رنگین کمانی مایل به زرد، سبز و ارغوانی متمایل به قرمز در امتداد پر‌های گردن و بال خود دارد. عنبیه نارنجی، قرمز یا طلایی با حلقه داخلی کم رنگ‌تر است و پوست برهنه دور چشم به رنگ آبی مایل به خاکستری است. منقار خاکستری مایل به مشکی همرا با سفید مشهود است و پا‌ها قرمز مایل به ارغوانی است. در میان اندازه‌های استاندارد، وتر بال معمولاً در حدود ۲۲.۳ سانتی‌متر، دم ۹.۵ تا ۱۱ سانتی‌متر، منقار حدود ۱.۸ سانتی‌متر و تارسوس ۲.۶ تا ۳.۵ سانتی‌متر است. 

تاریخچه و زیستگاه «کفتر چاهی»

زیستگاه‌ها شامل محیط‌های مختلف باز و نیمه باز است که در آن قادر به جستجوی غذا روی زمین هستند. کفتر‌های کوهی برای جوجه کشی و پرورش در طبیعت استفاده می‌شوند. کبوتر‌ها با منشاء اروپای جنوبی، شمال آفریقا و غرب آسیا، در شهر‌های سراسر جهان مستقر شده اند. این گونه به وفور یافت می‌شود و جمعیت تخمینی آن بین ۱۷ تا ۲۸ میلیون پرنده وحشی تنها در اروپا و تا ۱۲۰ میلیون در سراسر جهان است. 

نام رایج رسمی، کبوتر کوهی است که توسط کنگره بین المللی پرنده شناسی به این پرنده داده شده است. کبوتر کوهی به طور رسمی در سال ۱۷۸۹ توسط طبیعت شناس آلمانی «یوهان فردریش گملین» به این پرنده داده شد. وی کتاب مشهور «سیستم طبیعت» نوشته کارل لینه پدر علم مدرن طبقه‌بندی را ویرایش کرد و نام این پرنده را در ان ثبت کرد. او آن را با همه کبوتر‌ها و کبوتر‌های دیگر از جنس «کلمبا» قرار داد و نام دوجمله‌ای Columba livia را ابداع کرد. نام جنس کلمه لاتین Columba به معنای کبوتر است که ریشه‌شناسی قدیمی‌تر آن از یونان باستان آمدئه است. جوجه‌های کبوتر را «اسکاب» می‌گویند.

کبوتر کوهی در کشف تکامل چارلز داروین نقش اساسی داشت و در چهار اثر او از سال ۱۸۵۹ تا ۱۸۷۲ نیز نام این کبوتر آمده است. داروین اظهار داشت که علیرغم تفاوت‌های ریخت‌شناختی گسترده، صد‌ها نژاد کبوتر اهلی را می‌توان در زمان ردیابی کرد. کبوتر کوهی وحشی در اصل انتخاب نژاد کبوتر توسط انسان‌ها مشابه انتخاب طبیعی بود. 

جفت‌گیری 

کبوتر کوهی در هر زمانی از سال زاد و ولد می‌کند، اما زمان اوج جفت‌گیری این پرنده بهار و تابستان است. مکان‌های مناسب برای جفت‌گیری این پرنده وحشی جا‌های تودرتو در امتداد صخره‌های ساحلی و همچنین صخره‌های مصنوعی ایجاد شده توسط ساختمان‌های آپارتمانی با طاقچه‌های قابل دسترس یا فضا‌های پشت بام هستند. کبوتر‌ها می‌توانند با پرندگان بومی برای یافتن لانه رقابت کنند. شواهد کنونی نشان می‌دهد که کبوتر‌های وحشی، اهلی و رام‌نشدنی برای زندگی جفت گیری می‌کنند، اگرچه پیوند‌های بلندمدت آن‌ها ناگسستنی نیست. آن‌ها از نظر اجتماعی تک همسر هستند، اما جفت گیری‌های خارج از رابطه نیز اتفاق می‌افتد، که اغلب توسط نر‌ها آغاز می‌شود. 

کبوتر‌ها به دلیل توانایی تولید شیر (Crop Milk) می‌توانند در هر زمانی از سال تولید مثل کنند. کبوتر‌ها زمانی زاد و ولد می‌کنند که منابع غذایی به اندازه کافی برای حمایت از رشد تخم‌های جنینی وجود داشته باشد که در شهر‌ها می‌تواند در هر زمانی از سال باشد. تخمگذاری می‌تواند تا شش بار در سال انجام شود. کبوتر‌ها اغلب به صورت جفت در طول فصل تولید مثل یافت می‌شوند، اما معمولاً کبوتر‌ها گروهی هستند و در دسته‌های ۵۰ تا ۵۰۰ پرنده (بسته به عرضه غذا) زندگی می‌کنند.

مراسم خواستگاری بین دو کبوتر را می‌توان در هر زمانی از سال در پارک‌های شهری مشاهده کرد. نر روی زمین یا پشت بام پر‌های گردن خود را پف می‌کند تا بزرگتر به نظر برسد و در نتیجه جلب توجه کند. او با سریع راه رفتن به ماده نزدیک می‌شود در حالی که صدا‌های آرام و تکراری سر می‌دهد، اغلب خم می‌شود و وقتی نزدیک‌تر می‌شود می‌چرخد. در ابتدا، ماده همیشه در فاصله کوتاهی راه می‌رود یا پرواز می‌کند و نر او را تا زمانی که متوقف می‌شود دنبال می‌کند. در این مرحله، او به حرکت خم شدن ادامه می‌دهد و غالباً در مقابل ماده به صورت کامل یا نصفه و نیمه شروع به چرخش می‌کند. سپس نر به ماده غذا می‌دهد، همانطور که در هنگام غذا دادن به بچه‌ها این کار را انجام می‌دهند. جفت گیری بسیار کوتاه است و نر برای حفظ تعادل در بالای ماده شروع به پر زدن می‌کند. 

لانه یک سکوی شل و ول از کاه و چوب است که بر روی تاقچه، زیر پوشش‌ها و اغلب بر روی تاقچه‌های پنجره ساختمان‌ها قرار گرفته است. دو تخم سفید گذاشته می‌شود. انکوباسیون، مشترک توسط هر دو والدین، ۱۷ تا ۱۹ روز طول می‌کشد. بچه تازه بیرون آمده از تخم دارای رنگ زرد کم رنگ و منقاری گوشتی با نوار تیره است. در چند روز اول، جوجه کفتر‌ها به طور انحصاری با «شیر» (که «شیر کبوتر» نیز نامیده می‌شود) مراقبت و تغذیه می‌شوند. شیر کبوتر در هر دو والدین و در همه گونه‌های کبوتر تولید می‌شود. کبوتر‌ها آلتریسیته هستند و دوره پرش آن‌ها حدود ۳۰ روز است. 

تغذیه کفترچاهی 

کبوتر‌های چاهی همه چیزخوار هستند، اما مواد گیاهی را ترجیح می‌دهند: عمدتاً میوه‌ها و غلات. مطالعات روی کبوتر‌ها در بخش نیمه روستایی کانزاس نشان داد که رژیم غذایی آن‌ها شامل موارد زیر است: ۹۲ درصد ذرت، ۳.۲ درصد جو دوسر، ۳.۷ گیلاسگیلاس، همراه با مقادیر کمی علف گره، نارون، پیچک سمی و جو. کبوتر‌های وحشی را می‌توان در حال خوردن دانه‌های علف و انواع توت‌ها در پارک‌ها و باغ‌ها در فصل بهار دید، اما منابع فراوانی در طول سال از زباله خواری وجود دارد (مانند بقایای مواد غذایی که در داخل کارتن‌های فست فود ریخته شده و در قالب به شکل ذرت بوداده، کیک، بادام زمینی، نان و مویز دیده می‌شود) و از حشرات و عنکبوت‌ها نیز می‌خورند. 

کبوتر‌ها به صورت دسته‌ای یا تکی روی زمین تغذیه می‌کنند. آن‌ها به طور طبیعی دانه خوار هستند و دانه‌هایی را می‌خورند که در مجرای دهان آن‌ها قرار می‌گیرد. آن‌ها ممکن است گاهی از بی مهرگان کوچک مانند کرم یا لارو حشرات به عنوان مکمل‌های پروتئینی مصرف کنند. از آنجایی که آن‌ها مانند کبوتر‌های چوبی اروپایی روده بزرگ، بزرگی ندارند، نمی‌توانند بافت گیاه بالغ را هضم کنند. 

دانه‌های مختلفی که می‌خورند حاوی مواد مغذی مناسبی هستند که مورد نیاز آنهاست. در حالی که بیشتر پرندگان هنگام نوشیدن جرعه‌ها را کم می‌نوشند و سر خود را به سمت عقب متمایل می‌کنند، کبوتر‌ها می‌توانند سر خود را در آب فرو ببرند و به طور مداوم بنوشند، بدون اینکه مجبور باشند سر خود را به عقب کج کنند. در شهر‌ها معمولاً به جمع‌آوری زباله‌های انسانی متوسل می‌شوند، زیرا پیدا کردن غلات فرآوری‌نشده احتمالا براری آن‌ها بسیار دشوار است. 

شکارچیان

شاهین‌های شکارچی و گنجشک‌های اوراسیا شکارچیان طبیعی کبوتر هستند و در صید و تغذیه از این گونه بسیار ماهر هستند. تا ۸۰ درصد از رژیم غذایی شاهین را کبوتر‌های وحشی تشکیل می‌دهند. برخی از شکارچیان رایج کبوتر‌های وحشی در آمریکای شمالی عبارتند از راکون ها، اپوسوم ها، شاهین‌های دم قرمز، جغد‌های شاخدار بزرگ، جغد‌های جیغ شرقی و باز‌های شکاری. پرندگانی که در آمریکای شمالی کبوتر‌ها را شکار می‌کنند می‌توانند از نظر جنس و سایز متفاوت باشند از باز آمریکایی تا عقاب طلایی و حتی کلاغ، مرغ دریایی و زاغ نیز باشند. روی زمین نیز آن‌ها از جانب گربه‌های وحشی و اهلی در معرض خطر هستند.

پر‌های بدن این کفتر‌ها دارای پایه‌های متراکم و کرکی هستند و به راحتی به پوست چسبیده اند، بنابراین به راحتی کنده می‌شوند. هنگامی که یک شکارچی کبوتری را می‌گیرد، تعداد زیادی پر در دهان مهاجم جمع می‌شود و کبوتر ممکن است از این حواس پرتی موقت برای فرار استفاده کند. همچنین هنگام شکار یا تحت شرایط آسیب زا، احتمالاً به عنوان یک مکانیسم حواس پرتی، تمایل به انداختن پر‌های دم خودش دارد.

تاثیر «کفتر چاهی» روی سلامتی انسان

تماس با مدفوع کبوتر خطر کوچکی برای ابتلا به هیستوپلاسموز، کریپتوکوکوز و پسیتاکوز دارد، و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مدفوع و پر‌ها می‌تواند باعث ایجاد آلرژی به نام ریه پرنده شود. کبوتر‌ها نگرانی عمده‌ای در گسترش ویروس نیل غربی نیستند، اگرچه می‌توانند به آن آلوده شوند، اما ظاهراً آن را منتقل نمی‌کنند.

برخی از عفونت‌ها توسط کبوتر منتقل می‌شود. به عنوان مثال، باکتری Chlamydophila psittaci در بین کبوتر‌ها زیاد است و باعث پسیتاکوزیس در انسان می‌شود. این بیماری معمولاً از دست زدن به کبوتر‌ها یا مدفوع آن‌ها (معمولاً مورد دوم) منتقل می‌شود. پسیتاکوز یک بیماری جدی است، اما به ندرت کشنده است (کمتر از یک درصد). کبوتر‌ها همچنین ناقل مهمی برای گونه‌های مختلف باکتری سالمونلا هستند که باعث بیماری‌هایی مانند سالمونلوز و تب پاراتیفوئید می‌شود.

کفتر‌ها همچنین میزبان کنه‌های پرندگان هستند که می‌توانند محل سکونت انسان‌ها را آلوده کنند و انسان‌ها را نیش بزنند، وضعیتی که به نام گاماسوئیدوز شناخته می‌شود. با این حال، آلوده کردن پستانداران توسط کبوتر‌ها نسبتا نادر است.