مشهورترین کفتربازان ایران؛ «زکی بهروزی» که بود و چرا کبوتر «علی زکی» مشهور شد؟

راز بقا: سنت کبوتربازی در تاریخ ایران، همواره در دو سر طیف «محبوبیت» و «ممنوعیت» روزگار گذرانده است. کبوتربازی در دوره‌هایی تا آنجا یک تفریح همگانی و دوست‌داشتنی به شمار می‌آمده است که در کنار مردم کوچه و بازار، حتی شاهان و نیز رجال حکومتی و درباری و مشاهیر زمانه را مجذوب و شیفته خود می‌کرده است. همین مسأله موجب می‌شد کبوترخانه‌ها و نیز مراکز فروش کبوتر در شهر‌های بزرگ رونق داشته باشند. 

به گزارش راز بقا، این تفریح محبوب، در سوی دیگر ماجرا، در دوره‌هایی مغضوب مردم و حکومت می‌شده است. شکایت‌هایی که مردم محله‌های گوناگون همواره از کبوتربازان داشته‌اند موجب می‌شده دربار و دستگاه حکومتی در دوره‌های مختلف تاریخ ایران بر ممنوع کردن نگهداری کبوتر با هدف کبوتربازی روی آورند. نمونه‌هایی از این محدودیت و ممنوعیت را می‌توان در سده‌های اولیه اسلامی در دستگاه خلافت بغداد و نیز در اواخر حکومت پهلوی دوم یافت.

کبوتربازی گاه گرفتاری‌هایی اجتماعی پدید می‌آورد. رقابت‌هایی شدید که میان کبوتربازان حرفه‌ای برای دزدیدن کبوتر‌های یکدیگر به روش‌های حیله‌گرانه وجود داشت، به تعبیر مرتضی راوندی در کتاب «تاریخ اجتماعی ایران»، گاه به شورش‌هایی گسترده در محله‌های شهر‌های بزرگ، چون تهران و اصفهان می‌انجامید. همین مزاحمت‌ها و گرفتاری‌ها موجب می‌شد این تفریح کهن، در میان برخی خانواده‌ها به بدنامی شهره شود. 

کفتربازان معروف ایران 

به گزارش راز بقا؛ در میان کبوتربازان مشهور تاریخ ایران که منابع از آن‌ها یاد کرده‌اند، یک نام، بیش از دیگران توجه‌ها را به خود می‌کشاند؛ محمدتقی بهار «ملک‌الشعرا»، شاعر، ادیب و سیاستمدار نامدار تاریخ معاصر ایران. دوستعلی معیری که بخشی از کتاب «رجال عصر ناصری» را به «کبوتر و کبوتربازی» اختصاص داده، در کنار نام‌هایی، چون «شاهزاده مرآت‌السلطان، نظام‌الدوله خواجه‌نوری، شاهزاده عبدالصمد میرزا جهانبانی، شاهزادگان مقبل‌الدوله و مفاخرالسلطنه، نوه‌های شاهزاده تیمور میرزا سردار معتضد و نصیرهمایون، پسر میرزا زینل»، از ملک‌الشعرای بهار نام می‌برد که در کنار این نامبردگان، «کبوتربازان معروف و طراز اول» پایتخت به شمار می‌آمده‌اند. 

در کنار این نام‌ها البته نام‌های مشهور دیگری نیز به چشم می‌خورد که به کفتربازی یا به تعبیری «عشق‌بازی» معروف بودند. رحمان خان، شاهزاده حبیب‌اله میرزا رکنی، سرهنگ وقار، سرتیپ علی‌اکبر خان سیاهپوش، آقا تقی امام‌بخش (معروف به عمو تقی)، پهلوان اکبر کاشی، حاجی سئله‌دار، اکبر خان قجر، آقا شعبان قمی، اسماعیل خان معروف به (اسماعیل بقال)، ابوالقاسم‌خان معروف به (لحافدوز)، اسداله‌خان معروف به (باغبان)، مشهدی رجب معروف به (رجب تنبل)، دکتر جهانشاه‌لو، کهن، ماشااله‌خان معروف به ماشاالله ابراهیم‌خان، قربان‌خان، تقی ارباب، مجتبی رضازاده (معروف به گلفروش)، رحیم امام‌بخش (معروف به میرزا رحیم رنگساز)، علی نصیبی (معروف به شیشه‌بر)، باقر‌خان اسفندیاری، محمود حاج‌نبی (معروف به آهنگر)، ایرج خان بختیاری (معروف به ایرج زاغی)، اکبرخان محمدطاهر (معروف به اکبر ابراهیم‌خان)، قاسم رییس، رضا عشقیار، حسن علیشیر (معروف به حسن قاسم)، عباس مجیدی (معروف به عباس مشدی) و محسن مشایخی (معروف به محسن گلی) از کبوتربازان و عشق‌بازان نامدار تهران در یک سده اخیر به شمار می‌آیند. 

رکورددار پرش کفتر؛ علی بهروزی معروف به علی زکی

به گزارش راز بقا؛ اما در این میان مسابقه دادن با کبوتر نیز یک سنت دیرینه بوده و هنوز هم در بسیاری از محلات کشور و تهران این سنت دیرینه همچنان ادامه دارد. به طوری که در مسابقاتی که برگزار می‌شود گا‌ها پول‌های زیادی برای برنده شدن و بیازنده شدن در این مسابقات جابجا می‌شود. 

تیرماه ماه محبوب کفتربازان است و عشق‌بازان حرفه‌ای تمامی طول سال به مراقبت و نگهداری از کفتر‌های خود می‌پردازند تا بتوانند در این ماه کفتر‌های خود را به پرواز در بیاورند. مسابقات مربوط به کبوترپرانی نیز در این ماه برگزار می‌شود. حال پرسش این است که آیا رکوردی برای پرش کفتر در ایران ثبت شده است؟ اگر ثبت شده این رکورد مربوط به چه کسی است؟ کفتری که رکورد پرش در ایران زده از چه نژادی بوده است؟ 

یکی از عشق‌بازان معروف ایران علی بهروزی معروف به «علی زکی» است که در کنار نام‌های بزرگی که در بالا برشمردیم نام وی نیز به چشم می‌خورد. علی زکی از این جهت مشهور است که رکورد رسمی پرش کفتر را به نام خود ثبت کرده است. 

در زمان‌های دور کبوتر‌های طوقی به پرش بسیار معروف بوده‌اند اگرچه اکنون بیشتر به عنوان زینت فضای کفتربازان به شمار می‌روند، اما در قدیم اینطور نبوده است. کبوتر طوقی یک کبوتر ایرانی الاصل است که توانسته دست کم در ایران رکورد رسمی پرش را با ۱۷ ساعت پرواز در تیرماه و در تهران به نام خود بزند. این کبوتر طوقی متعلق به علی بهروزی معروف به «علی زکی» بوده است. وی همچنین گا‌ها با نام‌های، چون «زکی» و یا «زکی بهروزی» نیز معروف بوده است.

کبوتر‌های طوقی سه شهر از محبوبیت و شهرت زیادی برخوردار هستند و در بازدید از این شهر‌ها اکثر کفتر‌های مشاهده شده از نژاد طوقی هستند. این سه شهر عبارتند از همدان، تهران و کاشان. کفتر‌های طوقی همدان و کاشان همیشه با طوقی‌های تهران در رقابت بوده‌اند. 

از زمانی که کبوتر طوقی «علی زکی» توانسته ۱۷ ساعت با رکورد رسمی ثبت شده بپرد هنوز هیچ کفتری نتوانسته این رکورد را بشکند. البته گفته‌هایی از کفترباز‌های مشهور به میان می‌آید که این رکورد شکسته شده، اما دست کم به رسمی و تایید شده نیست و بنابراین رکورد همچنان در دستان کبوتر طوقی علی زکی است.