کرکس هیمالیا؛ هیولایی سه متری که بیش از هر جانور دیگری گوشت انسان خورده است!

راز بقا: کرکس هیمالیا با نام علمی Gyps himalayensis یا کرکس گریفون هیمالیا (Himalayan griffon vulture) یک کرکس دنیای قدیم بومی هیمالیا و کوهپایه‌ها در شمال و شمال شرق هند و همچنین فلات تبت مجاور است.

به گزارش راز بقا، پس از کرکس سیاه (Aegypius monachus)، این دومین گونه بزرگ کرکس جهان قدیم و در میان بزرگترین شکارچیان واقعی جهان است. کرکس هیمالیا در فهرست قرمز IUCN به عنوان تقریباً «در معرض خطر» قرار گرفته است. نباید آن را با کرکس گریفون اوراسیا Gyps fulvus که از نظر بصری گونه‌ای مشابه است، اشتباه گرفت. 

کرکس هیمالیا دارای پر‌های مخفی، دُم و قلم‌پر‌های بزرگ‌تر قهوه‌ای تیره است، اما قسمت بالایی یکنواخت زرد مایل به قهوه‌ای کم‌رنگ به همراه رنگ‌های ثانویه کم‌رنگ‌تر دارد. پاهایش با پر‌های پف دار پوشیده شده و رنگ آن از خاکستری مایل به سبز تا قهوه‌ای کم رنگ متغیر است.

 پوشش زیرین و زیر بال‌ها قهوه‌ای کم رنگ یا زرد مایل به قهوه‌ای است که در برخی از کرکس‌ها تقریباً سفید است. رنگ سفید روی سر جوجه کرکس‌ها در بزرگسالی که دارای یقه بلند و قهوه‌ای کم رنگ با رگه‌های سفید و پر‌های بلند و تیز هستند به زرد تبدیل می‌شود. 

پوست صورت کرکس هیمالیا آبی کم رنگ‌تر از آبی تیره در گونه Gyps fulvus است و به همراه این گونه دارای منقاری زرد است. در پرواز انگشتان بلند باز می‌شوند و یک نوار پاتاگیال کم رنگ در زیر بال وجود دارد. پر‌های بال و دم تیره و در تضاد با پوشش و بدن کم رنگ آن هستند، که یکی از بهترین روش‌ها برای تشخیص این گونه از کرکس گریفون کمی کوچکتر است. پر‌های روی بدن دارای نوار‌های کم‌رنگ است.

این بزرگترین گونه در میان گونه‌های کرکس است که در هر روش اندازه گیری به طور متوسط بزرگتر از اقوام خود است و شاید بزرگترین و سنگین‌ترین پرنده در هیمالیا باشد. وزن کرکس‌های هیمالیا از ۶ کیلوگرم تا ۱۲.۵ کیلوگرم متغیر است. وزن آن به طور متوسط ۹ کیلوگرم تخمین زده شده، اما وزن آن با شرایط ۸ تا ۱۲ کیلوگرم متفاوت است.

اندازه گیری‌های منتشر شده از طول بال‌ها از ۲.۵۶ تا ۳.۱ متر متفاوت است، که محدوده مشابهی با کرکس سینرئوس است، اما طول بال‌ها بسته به روش مورد استفاده برای اندازه گیری آن‌ها بسیار متفاوت است. 

تفاوت آن با کرکس هندی همرنگ (G. indicus) این است که کرکس هیمالیا دارای منقار قوی‌تر و محکم‌تر است. پرندگان جوان دارای منقار کم رنگ هستند و تمایل دارند نوار‌هایی به رنگ سفید گاومیشی روی کتف و پوشش بال‌ها داشته باشند که در تضاد با قسمت زیرین قهوه‌ای تیره است.

کرکس هیمالیا از نظر اندازه شبیه به کرکس سیاه پوست Aegypius monachus است که معمولاً از نظر طول کلی کمی کوتاه‌تر است، اما وزن آن می‌تواند بیشتر از کرکس هیمالیا باشد.

توزیع جمعیتی

کرکس هیمالیا عمدتاً در نواحی مرتفع هیمالیا و فلات تبت در محدوده ارتفاعی ۱۲۰۰ تا ۵۵۰۰ متر زندگی می‌کند. از قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ایران تا پاکستان و تا هند، نپال، بوتان تا غرب چین و مغولستان توزیع می‌شود. پرندگان جوان ممکن است بیشتر در جنوب پراکنده شوند، و ولگرد‌ها در تایلند، برمه، سنگاپور و کامبوج مشاهده و ثبت شده‌اند. 

تولید مثل کرکس هیمالیا

فصل تولید مثل از ژانویه آغاز می‌شود. لانه سکویی از چوب است که بر روی یک طاقچه غیرقابل دسترس روی یک صخره قرار گرفته است. لانه در شمال شرقی هند در ارتفاع بین ۱۲۱۵ تا ۱۸۲۰ متر ثبت شده است، اما ارتفاع آن در تبت به ۴۲۴۵ متر می‌رسد.

چندین جفت ممکن است روی یک صخره لانه کنند، که بین پنج تا هفت جفت یک اندازه کلونی معمولی است. لانه‌ها نسبت به اندازه بزرگ این پرندگان نسبتاً کوچک هستند و اگرچه با استفاده‌های مکرر بزرگتر می‌شوند، اما عموماً به اندازه لانه سایر پرنده‌های بزرگ، جادار نیستند.

حداقل یک نمونه ثبت شده از کرکس‌های هیمالیا وجود دارد که از لانه ساخته شده توسط کرکس‌های ریشو ( Gypaetus barbatus) استفاده می‌کنند.

در فلات تبت، کرکس‌های هیمالیا و ریش‌دار مشاهده شده که در نزدیکی و بدون درگیری لانه‌سازی می‌کنند که قابل توجه است، زیرا در چندین مورد دیگر، لانه‌سازی بین گونه‌های مجاور توسط کرکس‌های دنیای قدیم (از جمله برخی از کرکس‌های ریش‌دار) منجر به تجاوز و حملات بین گونه‌ای شده است. 

یک تخم سفید با لکه‌های قرمز نتیجه جفت‌گیری کرکس هیمالیاست. تاریخ تخمگذاری در شمال هند از ۲۵ دسامبر تا ۷ مارس متغیر است. تخم این جانور درشت و بیضی شکل است و می‌تواند از ۸۷ تا ۱۰۳.۶ میلی متر ارتفاع و ۶۵ تا ۷۴ میلی متر عرض داشته باشد، با میانگین ۹۴.۸ در ۷۰.۱ میلی متر. در اسارت دوره کمون حدود ۵۴ تا ۵۸ روز بود. پرندگان جوان شش تا هفت ماه با والدین می‌مانند. 

حقایق جالب کرکس هیمالیا

یکی از بزرگترین پرندگان در هیمالیا است. طول این پرندگان باورنکردنی تا ۳ متر و وزن آن به ۱۲ کیلوگرم می‌رسد. اندازه آن‌ها شبیه به کرکس سینرئوس است، اما به طور معمول سنگین‌تر از کرکس هیمالیا است. به همین دلیل، آن‌ها نتوانستند لقب بزرگ‌ترین پرنده در جهان را به خود اختصاص دهند، اما به طرز باورنکردنی نزدیک به آن هستند. آن‌ها در گروه‌های کوچک ۵ تا ۷ پرنده در بالای لبه صخره‌ها و لبه‌ها لانه می‌سازند.

آن‌ها اغلب گوشت انسان را می‌خورند. در واقع، این گونه پرنده احتمالاً بیش از هر گونه دیگری گوشت انسان خورده است. آن‌ها به خوبی برای خوردن انسان‌ها شناخته شده اند. در برخی از جوامع در محدوده این گوشتخواران باستانی، تقدیم گوشت انسان بخشی از زندگی روزمره روستا محسوب می‌شود. خوشبختانه، آن‌ها چندان خوردن انسان‌های زنده اهمیت نمی‌دهند. «دفن‌های آسمانی» (قرار دادن مردگان روی قله‌ها برای خوراک کرکس) معمولاً در کشور‌های مختلف اطراف هیمالیا انجام می‌شود. 

تبت، هند، مغولستان و مناطق متعدد چین از جمله مکان‌هایی هستند که این سنت باستانی بودایی در آن‌ها مورد احترام قرار می‌گیرد و اساساً شامل ارائه مراسمی به مادربزرگ خود به عنوان غذای پرنده می‌شود. دو پرنده اصلی که در این جشن ظاهر می‌شوند، کرکس‌های گریفون آسیایی هستند که کرکس هیمالیا نیز یکی از آنهاست. 

این یک افتخار بزرگ برای مردگان محسوب می‌شود. جوامع بودایی عموماً نسبت به سنت‌های غربی بیشتر با طبیعت ادغام هستند و احترام بسیار بیشتری برای همراهان حیوانی قائل هستند. اینکه پرندگان پس از مرگ نمی‌خواهند شما را بخورند در واقع نشانه بسیار بدی در نظر گرفته می‌شود.

کرکس‌ها به عنوان لاشخور نقش مهمی در کاهش بیماری دارند. آن‌ها نه تنها بسیاری از کثیفی‌های پوسیده‌ای را که انسان‌ها و سایر حیوانات هنگام مرگ از خود به جا می‌گذارند را پاک می‌کنند، بلکه در برابر عوامل بیماری زا نیز انعطاف پذیری ذاتی دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد چیز‌هایی را خنثی کنند که بقیه ما را بسیار بیمار می‌کند.

کرکس هیمالیا جغجغه مرگ دارند. اگر همه این‌ها به اندازه کافی شوم نبود، این کرکس‌ها صدایی شبیه بمب افکن آلمانی یونکر معروف به «استوکا» دارد و با صدای زنگ هشدار دهنده که شبیه صدای مرگ است فرود می‌آیند.

آن‌ها همچنین بسته به زمینه، غرغر، جیغ و خش خش دارند و به طور کلی صدا‌هایی را تولید می‌کنند که از یک هیولای بزرگ تغذیه کننده انسان انتظار دارید. این کرکس‌ها بیشتر وقت خود را به تنهایی یا در گروه‌های کوچک می‌گذرانند، اما در حین تغذیه می‌توانند در گروه‌های بزرگ و پر سر و صدا با پچ پچ زیادی جمع شوند.

در حالی که اطلاعات زیادی در مورد معنای این صدا‌ها برای حیوانات وجود ندارد، این احتمال وجود دارد که آن‌ها طیف نسبتاً متنوعی از صدا‌ها را به عنوان بخشی از جامعه محدود خود داشته باشند.

آن‌ها می‌توانند لاشه را در ۳۰ دقیقه بخورند. در یک مهمانی بزرگ، این کرکس‌ها می‌توانند لاشه گوسفند را تنها در ۳۰ دقیقه از استخوان جدا کنند. آن‌ها قسمت‌های گوشتی را ترجیح می‌دهند و حتی می‌توانند در هنگام پوسیدگی آن را بخورند. در فلات تبت، بخش بزرگی از رژیم غذایی آن‌ها را گاوسانان تشکیل می‌دهد، و مصرف این حیوان بزرگ‌تر می‌تواند تا ۱۲۰ دقیقه طول بکشد.

اجازه می‌دهند گرگ‌های خاکستری و پلنگ‌ها ابتدا غذا بخورند. هنگام مواجهه با مردار، آن‌ها اغلب تنها لاشخور‌ها نیستند. با توجه به اندازه آنها، آن‌ها اغلب بر غذا غالب می‌شوند، با این حال آن‌ها تابع گرگ‌های خاکستری، پلنگ‌های برفی و کرکس‌های سیاه هستند.

آن‌ها به دیکلوفناک حساس هستند. NSAID ها، دسته رایج دارو‌های ضد التهابی که شامل ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک است، به ویژه برای کرکس‌ها سمی هستند. با توجه به اینکه موارد زیادی از حمله پرندگان به داروخانه‌ها وجود ندارد، فکر می‌کنید این موضوع چندان مطرح نمی‌شود، اما متأسفانه، استفاده کشاورزان از دیکلوفناک برای دام‌ها، این سموم را به منابع غذایی وارد می‌کند و در نهایت با مرگ دام و یا ایجاد لاشه، کرکس‌ها در نهایت آن‌ها را می‌بلعند. در نتیجه این سم، کرکس هیمالیا در معرض خطر زیادی قرار دارد. پسر عموی اوراسیایی آن نمونه کاملی از آسیبی است که این دارو‌ها می‌توانند به جمعیت‌ها وارد کنند، زیرا در نتیجه دچار کاهش سریع شده اند. تحقیقات بیشتری باید در مورد این موضوع انجام شود، اما همچنان یکی از کانون‌های اصلی حفاظت از کرکس آسیایی است.

آن‌ها به آرامی تولید مثل می‌کنند. کرکس هیمالیا در میان همه گونه‌های کرکس یکی از طولانی‌ترین دوره‌های تولید مثل را دارد. یک تخم در زمستان گذاشته می‌شود و حدود ۵۰ روز در دوره انکوباتور قرار می‌گیرد. نر و ماده هر دو آن را جوجه کشی می‌کنند و وقتی از تخم بیرون می‌آیند، جوجه تا هفت ماه دیگر وقت گرانبهای خانواده را می‌گیرد.

این چرخه نسبتا طولانی نشان می‌دهد که این گونه تقریباً در معرض خطر نسبت به سرعت بهبود آهسته آسیب پذیر است و اگر کاری برای کاهش جمعیت آن‌ها انجام نشود، آینده را برای گونه‌ها بسیار تاریک می‌کند. 

نظارت بر آن‌ها سخت است. از آنجایی که عمدتاً حیواناتی در ارتفاعات بالا هستند، قدم زدن در زیستگاه آن‌ها برای بررسی این پرندگان کار ساده‌ای نیست. کرکس‌های هیمالیا زیستگاه‌هایی تا ارتفاع ۵۵۰۰ متری در کوه‌ها را اشغال می‌کنند، بنابراین نظارت بر آن پرهزینه و زمان بر است. هنگامی که یک سم شناخته شده بر سرنوشت آن‌ها تأثیر می‌گذارد، این مشکل به وجود می‌آید و به دست آوردن اطلاعات مفید برای محافظت از آن‌ها دشوار است. یکی دیگر از عواملی که حفظ آن‌ها را دشوار می‌کند، فقدان دوریختی جنسی در گونه است: هر دو نر و ماده کاملاً شبیه هم هستند. 

گزارش شده است که آن‌ها گوشت انسان‌ها را می‌دزدند. با وجود اینکه به ندرت در این منطقه دیده می‌شوند، گروه بزرگی از کرکس‌های هیمالیا سعی کردند از یک کشتارگاه و فروشگاه مجاور در تپه‌های Jaintia مگالایای هند، گوشت ببرند. 

کرکس‌های گریفون هیمالیا مجموعه‌ای از چشم‌های کاذب دارند. نگاهی از جلو به ظاهر آن‌ها نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد دو چشم دیگر پشت چشم‌های واقعی‌شان دارند، اما این‌ها چشم نیستند و در واقع فقط پر‌های آن هستند که به شیوه‌ای خاصی تکامل یافته‌اند. این دو چشم شبیه لکه‌های طاس است که «چشم‌ها» و پل بینی مصنوعی یا تقلبی را که در واقع گردن است، تشکیل می‌دهند.