بز دمشقی؛ هیولای ترسناک سوری با کله‌ای شبیه نهنگ که عجیب‌ترین و گران‌ترین بز جهان است

راز بقا: «بز دمشقی» (Damascus goat) که به نام بز شامی نیز شناخته می‌شود نژادی از بز‌های اهلی است که در خاورمیانه، به‌ویژه در سوریه، لبنان و اردن به وجود آمده است. این بز به دلیل گوشت، شیر و پوست خود پرورش داده می‌شود و به دلیل مقاوم بودن و ویژگی‌های منحصر به فردش برای مردم منطقه به ویژه مردم سوریه بسیار ارزشمند است. 

به گزارش راز بقا، بز دمشقی یکی از قدیمی‌ترین نژاد‌های بز در جهان است که تاریخ آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد. این نژاد طی نسل‌ها به طور انتخابی پرورش یافته است تا در شرایط سخت منطقه دوام بیاورد و به یکی از اجزای اصلی کشاورزی و دامداری محلی تبدیل شود. 

ریشه‌های تاریخی بز دمشقی

بز دمشقی ریشه‌های باستانی در خاورمیانه دارد و در متون تاریخی مختلف به آن اشاره شده است. باور بر این است که این بز نژادی حیاتی برای مردم منطقه بوده است و منابع اساسی مانند شیر، گوشت و پشم را تأمین می‌کرده است. 

با گذشت زمان، بز دمشقی به نقاط مختلف خاورمیانه و فراتر از آن گسترش یافت و به دلیل تطبیق‌پذیری و تنوع آن برای مدرم پذیرفته شد. ویژگی‌های خاص این نژاد از طریق پرورش انتخابی بهبود یافته چرا که کشاورزان به دنبال بز‌هایی بودند که می‌توانستند در شرایط آب و هوایی سخت مناطق کوهستانی و خشک زنده بمانند. 

بز دمشقی در قرن بیستم به ویژه به‌خاطر نقش‌اش در برنامه‌های اصلاح نژادی که هدف آن بهبود تولید گوشت و شیر بود، شناخته شد. طبیعت مقاوم و محصولات باکیفیت آن باعث شد که این نژاد در برنامه‌های دامداری جهانی به‌ویژه در کشور‌هایی با اقلیم‌های مشابه خانه بومی آن محبوبیت پیدا کند. 

خصوصیات بز دمشقی

بز دمشقی به دلیل ویژگی‌های جسمی خود بسیار معروف است به ویژه به دلیل ظاهر صورت و چهره‌اش این بز معمولاً جثه بزرگی دارد، به‌طوری که وزن نر‌ها بین ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم و وزن ماده‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم است. شاخ‌های بلند و منحنی این بز یکی از ویژگی‌های فیزیکی برجسته آن است، به‌ویژه در نر‌ها چرا که ماده‌ها ممکن است شاخ نداشته یا اگر داشته باشند معمولا شاخ‌های آن‌ها کوچک‌تر است. پوشش این بز معمولاً سیاه یا قهوه‌ای همراه با لکه است، اگرچه رنگ‌های یکدست نیز شایع است. این پوشش ضخیم و متراکم است که از این بز در برابر شرایط سخت آب و هوایی محافظت می‌کند. 

بز دمشقی به‌خاطر تولید شیر نیز معروف است. ماده‌ها قادر به تولید مقادیر زیادی شیر هستند که به‌دلیل غلظت و طعم غنی آن بسیار مورد توجه است. این نژاد اغلب برای اهداف شیرگیری مورد استفاده قرار می‌گیرد و شیر آن معمولاً در تولید پنیر‌ها و ماست‌های سنتی خاورمیانه به‌کار می‌رود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بز ماندیا؛ بز هندی عجیبی که مردم آن را با گوسفند اشتباه می‌گیرند

بز بخارا؛ بز ۱۲۰ کیلویی که عمودی راه می‌رود و در زمان دیدن شکارچیان «یخ» می‌زند!

علاوه بر شیر، بز دمشقی به‌خاطر گوشت‌اش نیز ارزشمند است. گوشت آن نرم و خوش‌طعم است و به همین دلیل در بازار‌های محلی و بین‌المللی بسیار محبوب است. 

بز‌های دمشقی به لحاظ رفتاری معمولاً ملایم و آسان برای پرورش هستند که این ویژگی باعث شده پرورش این بز برای کشاورزان کوچک و بزرگ مناسب باشد. این بز‌ها به‌خوبی با اقلیم‌های گرم و خشک سازگار شده و نسبتاً در برابر بیماری‌ها مقاوم هستند. 

بز دمشقی نه‌تن‌ها به‌خاطر زیبایی‌اش بلکه به‌خاطر ارزش کشاورزی و همچنین کیفیت محصولاتش‌اش نیز مهم است. با دارا بودن یک تاریخ باستانی و مشارکت‌های مهم آن در کشاورزی خاورمیانه، این نژاد همچنان نقش مرکزی در دامداری در سراسر جهان ایفا می‌کند. بز دمشقی چه برای تولید شیر، چه گوشت یا حتی برای دام‌پروری، همچنان یکی از نماد‌های بارز تولید است. 

ویژگی‌های جالب و منحصر به فرد بز دمشقی

یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های بز دمشقی این است که در آن نقش‌های جنسی معکوس وجود دارد که در دنیای حیوانات بسیار نادر است. در این نژاد، ماده‌ها غالب‌تر از نر‌ها هستند. ماده‌ها بزرگتر و پرخاشگرترند و اغلب از قلمرو خود دفاع می‌کنند و چندین جفت‌گیری دارند. در حالی که نر‌ها مسئول مراقبت از بچه‌ها هستند. آن‌ها مسئول مراقبت از بچه‌ها، محافظت از آن‌ها و حفظ امنیت آن‌ها در برابر شکارچیان هستند، که این در بسیاری از گونه‌ها امری نادر است، زیرا معمولاً ماده‌ها نقش اصلی در مراقبت از فرزندان دارند. 

این تقسیم نقش منحصر به فرد در مراقبت از فرزندان، بز دمشقی را از سایر نژاد‌های بز متمایز می‌کند و یکی از جنبه‌های جالب بیولوژی آن است. 

یک ویژگی عجیب دیگر درباره بز دمشقی این است که این بز مژه‌های بسیار بلندی دارد، به‌ویژه در نرها. این مژه‌های بلند تنها یک ویژگی برای زیبایی نیستند، بلکه کاربرد عملی نیز دارند. آن‌ها به محافظت از چشم‌های بز در برابر نور شدید خورشید و ذرات معلق کمک می‌کنند، که این ویژگی در اقلیم‌های گرم و خشک خاورمیانه که معمولاً این بز‌ها در آن‌ها زندگی می‌کنند، بسیار مهم است.

مژه‌های بلند به بز دمشقی ظاهری متمایز و حتی سلطنتی می‌دهند و این ویژگی منحصر به فرد باعث تمایز آن از سایر نژاد‌های بز می‌شود. این ویژگی عجیب نه تنها از نظر عملکردی مهم است، بلکه از نظر زیبایی‌شناسی نیز مورد توجه کشاورزان و پرورش‌دهندگان قرار دارد. 

یک ویژگی عجیب دیگر درباره بز دمشقی رفتار غیرمعمول جفت‌گیری آن است. برخلاف بسیاری از نژاد‌های بز که در آن‌ها نر‌ها برای جلب توجه ماده‌ها رقابت می‌کنند، نر‌های بز دمشقی اغلب در فرآیند جفت‌گیری بسیار غیرفعال هستند و این ماده‌ها هستند که جفت خود را انتخاب می‌کنند. گاهی اوقات حتی ماده‌ها نر‌ها را تعقیب می‌کنند که این یک رفتار جفت‌گیری معکوس است و در بسیاری از گونه‌ها وجود دارد. این رفتار به ویژگی‌های منحصر به فرد این نژاد افزوده و نمونه‌ای دیگر از بیولوژی و ساختار اجتماعی خاص آن است. 

این رفتار تولید مثل غیرعادی همچنان در حال مطالعه است، اما نشان می‌دهد که بز دمشقی در مسیر‌هایی جالب و گاهی شگفت‌انگیز تکامل یافته است.