بز ازبک؛ یک نژاد منحصر‌به فرد از بز که کاملا سیاه است و زندگی روستاییان ازبک را زیر و رو کرد

راز بقا: «بز سیاه ازبک» یک نژاد منحصر‌به‌فرد و ارزشمند است که بومی مناطق کوهستانی و نیمه خشک ازبکستان در آسیای مرکزی است. این نژاد به خاطر مقاومت و تطبیق‌پذیری عالی‌اش شناخته شده و در اقتصاد محلی، به‌ویژه در مناطق روستایی که دامداری بخش مهمی از زندگی است، نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. در اینجا به ویژگی‌های اصلی بز سیاه ازبک پرداخته می‌شود. 

ریشه‌های تاریخی بز ازبک

به گزارش راز بقا، بز‌های پشم سیاه ازبکستان به‌عنوان محصول جانبی در فرآیند تشکیل نژاد جدید بز‌های موهیر شوروی تولید شدند. جفت‌گیری ماده‌های نسل اول و دوم از بز‌های دورگه سفید با نر‌های آنگورای سفید خالص موجب ظهور ۱ تا ۲ درصد از بزغاله‌های سیاه شد. 

پس از ۴ تا ۵ سال، تعداد زیادی بز پشم سیاه تولید شد؛ این بز‌ها در یک گله جمع‌آوری شدند و ماده‌ها تنها با نر‌های سیاه جفت‌گیری شدند. این جفت‌گیری در سال اول ۶۴ درصد و در سال دوم ۷۴ درصد بچه‌های سیاه تولید کرد؛ باقی آنها سفید، قهوه‌ای، خاکی و ... بودند. بعدها، به‌دلیل جفت‌گیری مثبت، توانستند ۹۴ درصد بچه‌های سیاه تولید کنند. 

خصوصیات فیزیکی بز ازبک

به گزارش راز بقا، «بز سیاه ازبک» نام خود را از پوشش متمایز سیاه خود گرفته است. در حالی که رنگ اصلی آن سیاه است، ممکن است در سایه‌های مختلفی از قهوه‌ای تیره تا سیاه خالص دیده شود. این نژاد اندازه‌ای متوسط تا بزرگ دارد، به‌طوری‌که نر‌ها به‌ویژه قدرتمند و عضلانی هستند ولی ماده‌ها کوچکتر هستند، اما همچنان از استحکام خوبی برخوردارند. 

بز‌ها بدنی متناسب دارند، با سینه‌ای پهن، پا‌هایی قوی و کمر مستقیم و هموار. سم قوی دارند که به آنها کمک می‌کند در زمین‌های سنگی و کوهستانی مناطق پرورش‌یافته حرکت کنند. 
بز سیاه ازبک یک نژاد با اندازه متوسط تا بزرگ است، که اندازه‌های استاندارد آن به شرح زیر است. 

نر (قوچ)

وزن: ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم
ارتفاع: ۷۰ تا ۸۵ سانتیمتر تا شانه 

ماده (میش)

وزن: ۳۵ تا ۵۰ کیلوگرم
ارتفاع: ۶۰ تا ۷۵ سانتیمتر 

این اندازه‌ها ممکن است بسته به منطقه خاص و شرایط محیطی متفاوت باشد. نر‌ها معمولاً قدرتمندتر و عضلانی‌تر هستند، در حالی که ماده‌ها کوچکترند، اما همچنان بدن‌های قوی و محکمی دارند که برای تولیدمثل و تولید شیر مناسب است. 

خصوصیات پشم بز ازبک

بز‌های سیاه از نظر ساختار پشم، ویژگی‌های فیزیکی الیاف پشم و تولیدات مشابه بز‌های دون هستند. بر خلاف بز‌های اورنبورگ که مو‌های محافظ بلند و الیاف پشم بسیار کوتاهی دارند، بز‌های ازبک الیاف پشم بلندتری نسبت به مو‌های محافظ دارند، به جز در امتداد ستون فقرات که مو‌های محافظ بسیار بلندتر هستند.

پشم در زمان ریزش به‌طور انتخابی پشم‌چینی می‌شود و معمولاً تنها یک بار در نیمه ماه مارس. متوسط عملکرد پشم در هر رأس در مزارع جمعی بین ۲۸۰ تا ۴۴۰ گرم است. در حالی که طول و نرمی الیاف بستگی به سطح و کیفیت تغذیه دارد. ریزش پشم بسیار سریع است و ۵ تا ۱۰ روز تأخیر در پشم چینی باعث ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش صرف‌نظر از سن می‌شود. حداقل طول الیاف در ماده‌ها ۶ و ۱۲ سانتیمتر است و در نر‌ها حتی بیشتر. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بز قرمز مارادی؛ بز معروف به «گاو فقرا» که از پوست آن لباس‌های بازیگران هالیوود تهیه می‌شود

بز ناچی؛ فیلمی از تنها بز رقاص جهان که نمی‌تواند بدون رقصیدن راه برود!

قطر الیاف در محدوده ۱۵ تا ۲۴ میکرومتر قرار دارد؛ متوسط قطر در ماده‌ها ۱۹ و در نر‌ها ۲۲ میکرومتر است. در بزغاله‌ها، پشم ۱ تا ۲ میکرومتر ریزتر از بزرگ‌ترهاست. 

مزرعه دولتی بایسون در منطقه نامنگان ازبکستان دارای گله‌ای از ۱۰,۰۰۰ رأس بز ازبک است و به‌عنوان یکی از بهترین شرکت‌ها برای پرورش بز‌های پشم سیاه شناخته می‌شود. متوسط عملکرد پشم در این مزرعه دولتی ۴۵۰ گرم در ماده‌ها، ۷۰۰ گرم در نر‌ها و ۶۰۰ گرم در عقیم‌هاست.

تطبیق‌پذیری

به گزارش راز بقا، یکی از ویژگی‌های برجسته بز سیاه ازبک، تطبیق‌پذیری استثنائی آنها با محیط‌های سخت است. این بز‌ها که در مناطق کوهستانی ازبکستان پرورش می‌یابند، در شرایط شدید به‌خوبی رشد می‌کنند. 
آنها در برابر سرما مقاوم هستند و این ویژگی باعث می‌شود که در ماه‌های زمستان به‌خوبی زنده بمانند، اما قادر به تحمل تابستان‌های گرم و خشک نیز هستند. توانایی آنها در چرا در گیاهان پراکنده و زمین‌های ناهموار یکی از دلایلی است که این نژاد در میان چوپانان محلی بسیار محبوب است. 

توانایی‌های تولیدی

بز سیاه ازبک عمدتاً برای تولید گوشت و شیر پرورش می‌یابد، اما برای پشم آن نیز ارزش قائل هستند. این نژاد میزان متوسطی شیر تولید می‌کند، به‌طوری‌که ماده‌ها شیر کافی برای تغذیه بچه‌های خود تولید می‌کنند و می‌توانند مقداری شیر اضافی برای مصرف محلی یا فرآوری به محصولات لبنی فراهم کنند.

با این حال، مهم‌ترین تولیدات این بز‌ها گوشت است. گوشت آنها لاغر، خوش‌طعم و به‌خاطر لطافت و کیفیتش بسیار ارزشمند است. علاوه بر این، الیاف تولیدی توسط این بز‌ها در صنعت نساجی و تولید پارچه‌های محلی استفاده می‌شود. 

رفتار و خلق‌وخوی بز ازبک

بز سیاه ازبک به‌خاطر خلق‌وخوی آرام و ملایم خود شناخته می‌شود که باعث می‌شود مراقبت و نگهداری آنها نسبتاً آسان باشد. این بز‌ها حیواناتی اجتماعی هستند که معمولاً در گله‌های کوچک دیده می‌شوند و در چرا و مدیریت گله بسیار هماهنگ هستند. با این حال، مانند اکثر بزها، آنها طبیعتاً کنجکاو هستند و گاهی اوقات می‌توانند مستقل باشند، به‌ویژه زمانی که اجازه دارند آزادانه بچرخند. 

اهمیت اقتصادی

به گزارش راز بقا، در ازبکستان، بز سیاه ازبک از اهمیت اقتصادی زیادی برخوردار است. این بز‌ها نه تنها محصولات غذایی ضروری مانند شیر و گوشت را فراهم می‌کنند، بلکه الیاف آنها به صنعت نساجی محلی کمک زیادی می‌کند. توانایی بز‌های سیاه ازبک در زندگی در شرایط سخت، آنها را به بخشی اساسی از معیشت کشاورزان و چوپانان در مناطق دورافتاده تبدیل کرده است. علاوه بر این، مقاومت و نیاز کم به مراقبت از آنها باعث می‌شود که برای دامداران، گزینه‌ای پایدار برای تنوع تولیدات کشاورزی باشد. 

بز سیاه ازبک یک نژاد چندمنظوره و مقاوم است که به‌خوبی به شرایط دشوار اقلیمی و زمینی آسیای مرکزی سازگار شده است. چه برای تولید گوشت، شیر یا الیاف، این بز‌ها همچنان نقش مهمی در چشم‌انداز کشاورزی و اقتصادی ازبکستان ایفا می‌کنند.