چرا نهنگ‌ها خودکشی می‌کنند؟

راز بقا: در روز‌های اخیر، بیش از ۱۵۰ نهنگ از گونه نهنگ‌های قاتل در ساحلی دورافتاده در ایالت تاسمانیا در جنوب استرالیا به گل نشسته‌اند که متأسفانه بیش از ۹۰ نهنگ جان باخته‌اند. این حادثه در منطقه‌ای دورافتاده رخ داده و عملیات نجات را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. پدیده به خشکی زدن نهنگ‌ها در استرالیا و نیوزیلند تازگی ندارد و البته در مکان‌های دیگر هم دیده شده است، اما علت این به اصطلاح خودکشی نهنگ‌ها چیست؟ 

خودکشی نهنگ‌ها پدیده‌ای است که در آن جانورانی از گروه آب‌بازسانان از جمله نهنگ‌ها و دلفین‌ها خود را به ساحل می‌افکنند و پس از آن به علت کم‌آبی بدن، فشار وزن خودشان یا خفگی پس از جزر و مد می‌میرند. 

پدیده خودکشی نهنگ‌ها یا به گل نشستن دسته‌جمعی آنها، همچنان یکی از معما‌های دنیای زیست‌شناسی دریایی است. دانشمندان نظریه‌های متعددی برای توضیح این رفتار مطرح کرده‌اند.

دلیل خودکشی نهنگ‌ها چیست؟

دلیل این واقعه هنوز ناشناخته است، اما نظریات گوناگونی در این مورد ارائه شده‌اند. برخی معتقدند آنها گاهی بر اثر خطای فردی یا اشتباه رهبر گروهشان و با پیروی جمعی از او ندانسته وارد آب‌های کم عمق می‌شوند و سپس راه بازگشت به آب‌های ژرف و عمیق را گم می‌کنند. مخالفان با عنوان نمودن بازگشت دوباره، این نظریه را رد می‌کنند.

دومین نظریه در این زمینه این است که نهنگ‌ها و دلفین‌های مسن و پیر گاهی به دلیل احساس کاهش یا کمبود واقعی منابع غذایی شان توانایی رقابت با همنوعان جوان خود و تغذیه مناسب را ندارند. در نتیجه ترجیح می‌دهند بمیرند. اما مخالفان این نظریه می‌گویند در میان آنها که خود را به ساحل انداخته‌اند تعداد جوان‌ها کم نبوده است و حتی در برخی مناطقی که ماهی‌های فراوان وجود دارند - مانند جنوب استرالیا - نیز خودکشی دلفین‌ها به کرات دیده شده. نظریه سوم، ابتلای نهنگ‌ها و دلفین‌ها به بیماری‌های داخلی و ویروسی است. اما وجود بیماری خاص نیز در میان نهنگ‌های خودکشی کننده به اثبات نرسیده‌است.

از طرفی پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا با بررسی اطلاعات ارسالی از گیره‌های الکترونیکی که به پشت نهنگ تک شاخ (نیزه ماهی) وصل کرده بودند متوجه شدند هنگام احساس خطر، ضربان قلب این آبزیان پایین می‌آید، اما در همان حال، آنها برای فرار از خطر به سرعت شنا می‌کنند. پژوهشگران که نتیجه تحقیق خود را در نشریه دانش در سال ۲۰۱۷ منتشر کرده‌اند می‌گویند این واکنش نهنگ‌های تک شاخ به خطر «بسیار پرهزینه» است چرا که در حین فعالیت شدید برای فرار، اکسیژنی که به مغز آنها می‌رسد محدود می‌شود. وقتی نهنگ با سرعت تمام در حال فرار است و تعداد ضربان قلبش اینقدر پایین، شاید این باعث می‌شود اکسیژن کافی به مغز نرسد و نهنگ جهت و راه خود را گم کند.

اگر این کاهش جریان خون و در نتیجه نرسیدن اکسیژن به مغز به مدت طولانی ادامه پیدا کند ممکن است حتی باعث آسیب ماندگار به مغز شود.

بیماری‌ها و عفونت‌ها

برخی بیماری‌ها یا عفونت‌های ویروسی می‌توانند بر سیستم عصبی نهنگ‌ها تأثیر گذاشته و باعث رفتار‌های غیرعادی مانند به گل نشستن شوند.

اختلال در مسیریابی

نهنگ‌ها برای مسیریابی از میدان‌های مغناطیسی زمین استفاده می‌کنند. تغییرات در این میدان‌ها یا طوفان‌های خورشیدی ممکن است باعث سردرگمی آنها و به گل نشستن‌شان شود.

سونار نظامی

استفاده از تجهیزات سونار توسط نیرو‌های نظامی می‌تواند با سیستم‌های ناوبری نهنگ‌ها تداخل کرده و آنها را به سمت سواحل بکشاند.

عوامل محیطی

تغییرات ناگهانی در جزر و مد، کشش گرانشی ماه یا عوارض زمین‌شناختی ممکن است نهنگ‌ها را به سمت سواحل هدایت کند.