راز حیرت‌انگیز جذب حشرات به نور؛ علت واقعی گردهمایی شبانه حشرات در اطراف لامپ‌ها چیست؟
تحقیقی جدید نشان می‌دهد حشرات جذب نور نمی‌شوند، بلکه نور مصنوعی سیستم جهت‌یابی و تعادل آنها را گیج می‌کند و باعث چرخش و گرفتار شدن‌شان می‌شود. راز پنهان رفتار حشرات دور چراغ‌ها را کشف کنید.
راز بقا: سال‌هاست که شب‌های تابستانی با صدای وزوز حشرات دور چراغ‌ها گره خورده‌اند؛ صحنه‌ای آشنا که بار‌ها دیده‌ایم: پروانه‌ای که بی‌وقفه دور لامپ می‌چرخد یا پشه‌ای که خودش را به نور می‌کوبد. تا همین اواخر، دانشمندان چندین نظریه درباره این رفتار مطرح کرده بودند: از جذب به نور ماه گرفته تا گرما یا نور فرابنفش.
به گزارش راز بقا، یک تحقیق جدید، همه این فرضیه‌ها را زیر سؤال برده و دیدگاهی کاملاً تازه ارائه کرده است. بر اساس این تحقیق، حشرات نه به دلیل کشش یا علاقه، بلکه به خاطر اختلال در سیستم جهت‌یابی‌شان به دام نور می‌افتند.
نگاه کلاسیک: نور ماه، گرما و فتوتاکسی
پیش از این، نظریه‌های مختلفی درباره جذب حشرات به نور مطرح شده بود:
جهت‌یابی با نور ماه: این نظریه می‌گفت حشرات از نور ماه برای تنظیم مسیر پرواز استفاده می‌کنند. آنها با حفظ زاویه‌ای ثابت نسبت به ماه، در یک مسیر مستقیم پرواز می‌کردند. اما نور مصنوعی که بسیار نزدیکتر از ماه است، این سیستم را فریب می‌دهد و باعث چرخش‌های بی‌هدف می‌شود.
فتوتاکسی مثبت: برخی حشرات به‌طور طبیعی تمایل دارند به سمت منابع نوری حرکت کنند. این واکنش غریزی را «فتوتاکسی مثبت» می‌نامند.
گرمای لامپ: تصور می‌شد حشراتی مثل پشه‌ها به‌خاطر گرمای ناشی از لامپ‌ها جذب می‌شوند، چون در طبیعت به دنبال منابع گرما (مثل بدن موجودات خون‌گرم) هستند.
اما هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها نتوانستند همه رفتار‌های حشرات را به‌درستی توضیح دهند.
کشف انقلابی: نور دشمن سیستم تعادل حشرات است
به گزارش راز بقا در ژانویه ۲۰۲۴، گروهی از پژوهشگران از دانشگاه امپریال کالج لندن و چند مرکز دیگر، با استفاده از دوربین‌های فوق‌پیشرفته و مدل‌سازی پرواز حشرات در فضای سه‌بعدی، به کشفی خیره‌کننده رسیدند. آنها دریافتند که: «حشرات در واقع جذب نور نمی‌شوند، بلکه نور آنها را گیج می‌کند و باعث می‌شود سیستم تعادل و جهت‌یابی‌شان دچار اختلال شود.» بگذارید دقیق‌تر بگوییم.
واکنش نور-پشتی (Dorsal Light Response)
حشرات در طبیعت، برای حفظ جهت و تعادل در پرواز، از یک سازوکار زیستی به نام واکنش نور-پشتی (Dorsal Light Response) استفاده می‌کنند. در این واکنش:
حشره همیشه تلاش می‌کند سطح پشتی بدنش را به سمت نور نگه دارد.
در فضای باز شب، نور یکنواخت آسمان (مثل ماه و ستارگان) در بالای سرشان قرار دارد؛ بنابراین این واکنش، به آنها کمک می‌کند که راست و متعادل پرواز کنند.
اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که یک منبع نور مصنوعی بسیار نزدیک وارد ماجرا می‌شود. در این حالت:
نور از زوایای غیرطبیعی به بدن حشره می‌تابد.
حشره تلاش می‌کند جهت بدنش را با نور تنظیم کند.
نتیجه؟ پرواز مارپیچی، چرخیدن به دور نور، و حتی سقوط یا وارونه شدن!
چرا نظریه‌های قبلی رد شدند؟
این تحقیق نشان داد که:
نور‌های سرد مثل LED هم همان اثر را دارند، پس گرما عامل نیست.
اگر جذب به نور ماه علت اصلی بود، حشره باید در مسیر مستقیم به‌سوی نور حرکت کند، نه با چرخش‌های پی‌در‌پی.
حشراتی که به نور نزدیک می‌شوند، رفتار‌های «فرار از تاریکی» یا «کور شدن با نور» را بروز نمی‌دهند، بلکه دقیقاً با تغییر جهت بدن و چرخش، سعی در هماهنگی با منبع نور دارند.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
گاوی که شبیه گورخر شد؛ چرا پشه‌ها گورخر را کمتر نیش می‌زنند؟
آیا انسان‌های اولیه طلاق می‌گرفتند و دلیل طلاق آنها چه بود؟
کدام جانور قوی‌ترین حس بویایی جهان را دارد؟
آیا همه چیز روشن است؟
پژوهشگران اذعان دارند که هنوز یک سؤال بی‌پاسخ باقی مانده:
چرا برخی حشرات از فاصله دور وارد محدوده نور می‌شوند؟
احتمال داده می‌شود که طیف نوری خاص (مثلاً فرابنفش) یا انعکاس‌های محیطی، نوعی سیگنال اشتباه برای حشرات تولید کند. اما به طور مشخص، گرفتار شدن در میدان نوری، ناشی از خطای سیستم تعادل آنهاست، نه میل ذاتی به نور.
راهکار چیست؟ نورپردازی کم‌ضرر برای حشرات
با توجه به نقش حیاتی بسیاری از حشرات در گرده‌افشانی و تنوع زیستی، پیشنهاد می‌شود برای کاهش آسیب به آنها:
از نور‌های رو به پایین استفاده شود.
لامپ‌های گرم و زرد جایگزین نور‌های سفید و آبی شوند.
در فضا‌های طبیعی یا کشاورزی، لامپ‌های محافظ‌دار یا شیلددار نصب شوند تا مسیر نور محدود باشد.
به گزارش راز بقا در نگاه اول شاید فکر کنیم چراغ حیاط خانه فقط چند حشره را به خود جذب می‌کند. اما با کشف‌های تازه علمی درمی‌یابیم که این پدیده ساده، حاصل میلیون‌ها سال تکامل و حالا دچار اختلال توسط فناوری بشر است.
شاید وقت آن رسیده که در طراحی نور‌های شبانه، هم به زیبایی فکر کنیم و هم به حال موجوداتی که شب‌ها پرواز می‌کنند.
لینک کپی شد
خواندنی‌ها
ارسال نظر
