تیر مار بیابانی؛ سریعترین مار غیر سمی ایران مشهور به «مار درخت انبه» که استاد فرار و استتار است

راز بقا: مار‌ها از جمله جانورانی هستند که در فرهنگ عامه مردم جایگاه خاصی دارند؛ بعضی از آنها ترسناک‌اند و برخی هم بسیار زیبا و جالب توجه. یکی از مار‌های کمتر شناخته شده، اما بسیار جذاب و خاص در مناطق گرمسیری جنوب ایران، تیرمار بیابانی یا همان Psammophis schokari است. این مار که نام علمی‌اش Psammophis schokari است، در بین مردم محلی به «مار درخت انبه» معروف شده؛ چرا که معمولا در باغ‌ها و درختان انبه دیده می‌شود.

معرفی تیرمار بیابانی

به گزارش راز بقا، تیرمار بیابانی یکی از مار‌های سریع و چابک نیمه‌بیابانی است که زیستگاه اصلی آن مناطق خشک و نیمه‌خشک با پوشش گیاهی نسبتا پراکنده است. این مار معمولاً در جنوب ایران، به ویژه در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، و برخی نقاط گرمسیری دیگر کشور دیده می‌شود. این مار برخلاف نامش که ممکن است باعث ترس شود، یک مار غیرسمی و بی‌خطر برای انسان است.

نام علمی این گونه Psammophis schokari است و در سطح جهانی با نام‌هایی مانند Schokari Sand Racer شناخته می‌شود. این مار علاوه بر ایران در کشور‌های همجوار مانند پاکستان، افغانستان، بخش‌هایی از هند و مناطق گسترده‌ای از شمال آفریقا هم زندگی می‌کند.

زیستگاه و پراکندگی جغرافیایی

تیرمار بیابانی بیشتر در مناطق نیمه‌بیابانی و خشک با پوشش گیاهی کم‌پشت دیده می‌شود. به گزارش راز بقا در ایران، این مار معمولاً در باغ‌های انبه، مناطق اطراف روستا‌ها و درختزار‌های کوچک دیده می‌شود که به همین دلیل مردم محلی به آن «تیرمار بیابانی» می‌گویند. البته این نام صرفاً یک نام محلی است و در منابع علمی کمتر به آن اشاره شده است.

این مار در مناطق خشک و گرم که خاک شنی و نیمه‌صحرایی دارند، به خوبی زندگی می‌کند. به همین دلیل در استان‌های جنوبی و جنوب شرقی کشور از جمله هرمزگان، سیستان و بلوچستان، و بخش‌هایی از کرمان پراکندگی زیادی دارد. همچنین در کشور‌های همسایه مانند پاکستان و افغانستان نیز بسیار دیده می‌شود.

ویژگی‌های ظاهری و رفتاری

یکی از ویژگی‌های جالب تیرمار بیابانی، سرعت بالای آن است. این مار به سرعت می‌دود و می‌پرد و می‌تواند خیلی سریع از دست خطر‌ها فرار کند. رنگ بدن آن معمولاً زرد مایل به قهوه‌ای با خطوط تیره است که به خوبی با محیط خشک و خاکی اطرافش استتار می‌کند.

این مار معمولاً طولی بین ۷۰ تا ۹۰ سانتی‌متر دارد و بدنی باریک و کشیده دارد که برای حرکت سریع و دقیق روی زمین و شاخه‌های درختان مناسب است. برخلاف بسیاری از مار‌های سمی و خطرناک، تیرمار بیابانی غیرسمی است و برای انسان خطرناک نیست. البته بهتر است به هیچ مار وحشی نزدیک نشوید، ولی این گونه معمولاً از برخورد با انسان خودداری می‌کند و فرار می‌کند.

تغذیه و رفتار شکار

تیرمار بیابانی یک شکارچی چابک است و عمدتاً از حیوانات کوچک تغذیه می‌کند. به گزارش راز بقا غذای اصلی این مار شامل جوندگان کوچک، مارمولک‌ها، پرندگان کوچک و حتی گاهی خفاش‌ها است. این مار روزگرد است و در طول روز بیشتر فعال است و برای شکار حرکت می‌کند.

رفتار شکار این مار بسیار جالب است؛ با سرعت بسیار بالا به سمت شکار حمله می‌کند و پس از گرفتن، شکار را به سرعت می‌بلعد. توانایی حرکت سریع و دقت بالای این مار باعث شده که در شکار بسیار موفق باشد.

جایگاه تیرمار بیابانی در فرهنگ بومی ایران

در مناطق جنوبی ایران، این مار بیشتر به نام «تیرمار بیابانی» شناخته شده و حتی در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی محلی نام آن بسیار پخش شده است. مردم بومی آن را با مشاهده این مار در باغ‌های انبه و کنار درختان شناخته‌اند و به دلیل اینکه این مار به باغ‌ها آسیب نمی‌رساند و غیرسمی است، معمولاً نسبت به آن نگرانی چندانی ندارند.

برخلاف تصور عمومی از مار‌ها به عنوان موجودات ترسناک، این مار به خاطر ظاهر باریک، سرعت زیاد و زیست در محیط‌های باز و باغ‌ها، بیشتر به عنوان یک جانور مفید و جالب شناخته می‌شود که به تعادل زیستی منطقه کمک می‌کند.

وضعیت حفاظتی و تهدیدات

خوشبختانه تیرمار بیابانی در حال حاضر در وضعیت کمترین نگرانی قرار دارد و تهدیدی جدی برای بقای آن گزارش نشده است. اما همانند بسیاری از گونه‌های جانوری دیگر، تخریب زیستگاه‌ها و تغییرات محیطی ممکن است در آینده تهدیداتی برای این گونه به وجود آورد.

به گزارش راز بقا اهمیت حفظ زیستگاه‌های طبیعی مانند باغ‌ها، درختزار‌ها و مناطق نیمه‌بیابانی برای ادامه بقای این گونه حیاتی است. همچنین اطلاع‌رسانی به مردم درباره اینکه این مار غیرسمی و بی‌خطر است، می‌تواند به کاهش کشتار‌های غیرضروری این مار کمک کند.

تیرمار بیابانی یا Psammophis schokari یک گونه جالب و مهم از مار‌های نیمه‌بیابانی ایران است که در جنوب کشور و مناطق گرمسیری زندگی می‌کند. این مار با نام محلی خود در باغ‌های انبه شناخته شده و به دلیل سرعت بالا، ظاهر باریک و بی‌خطری برای انسان‌ها، در میان مردم محلی جایگاه مثبتی دارد.

شناخت بیشتر این گونه و حفظ زیستگاه‌های طبیعی آن نه تنها به بقای این مار کمک می‌کند، بلکه باعث حفظ تنوع زیستی مناطق گرمسیری جنوب ایران نیز می‌شود. بنابراین، اگر در باغ یا اطراف درختان انبه با این مار مواجه شدید، بدانید که این مار دوست‌داشتنی و غیرسمی یکی از اعضای ارزشمند طبیعت منطقه است.