رفتار عجیبی که در دنیای شامپانزه‌ها وایرال شد؛ چرا شامپانزه‌ها علف در گوش و مقعد خود فرو می‌کنند؟

راز بقا: در دنیای حیوانات، رفتار‌های جالب و گاهی غیرقابل پیش‌بینی کم نیست. اما آنچه این روز‌ها در مرکز «یتیم‌خانه حیات‌وحش چیمفونشی» در زامبیا می‌گذرد، حتی برای پژوهشگران هم شگفت‌انگیز است. شامپانزه‌ها در این مرکز، مد تازه‌ای راه انداخته‌اند: فروکردن تیغه‌های علف در گوش و حتی در مقعدشان!

داستان از کجا شروع شد؟

به گزارش راز بقا، این رفتار عجیب نخستین بار در سال ۲۰۱۰ توسط یک شامپانزه ماده به نام «جولی» مشاهده شد. او بار‌ها علفی را در گوشش فرو می‌کرد و همان‌طور رها می‌گذاشت. به‌تدریج، هفت عضو دیگر گروهش این کار را تقلید کردند. جولی در سال ۲۰۱۳ از دنیا رفت، اما عادتش به یک «سنت فرهنگی» کوچک در گروه تبدیل شد.

چند سال بعد، در ۲۰۱۴، پژوهشگران دوباره این رفتار را ثبت کردند، اما محدود به همان گروه بود. حالا اما، در سال ۲۰۲۳، گروهی دیگر از شامپانزه‌ها نه‌تنها این عادت را کپی کرده‌اند، بلکه یک نسخه جسورانه‌تر هم به آن اضافه کرده‌اند: گذاشتن علف در مقعد!

تقلید از انسان‌ها یا خلاقیت گروهی؟

جالب است که این دو گروه شامپانزه هیچ تماس مستقیمی با هم ندارند، اما سرپرستان انسانی‌شان مشترک هستند. به گزارش راز بقا بررسی‌ها نشان داد که برخی از این نگهبانان برای تمیزکردن گوش خود، تیغه علف یا چوب کبریت را در گوش می‌گذاشتند. شامپانزه‌ها هم که استاد تقلید هستند، این رفتار را یاد گرفتند. بعدتر، ظاهراً یک نر به نام «جوما» تصمیم گرفت این ایده را «به شیوه خودش» تغییر دهد و محل قرارگیری علف را عوض کند!

مد‌های حیوانی؛ فقط مخصوص انسان‌ها نیست

در طبیعت هم نمونه‌هایی از مد‌های بی‌هدف دیده شده است. مثلاً بعضی نهنگ‌های قاتل در اقیانوس آرام شمالی، مدتی مد شده بود که با ماهی سالمون مرده روی سرشان شنا کنند. این رفتار‌ها اغلب نه فایده‌ای برای بقا دارند و نه به پیدا کردن غذا کمک می‌کنند، اما به‌سرعت در یک گروه پخش می‌شوند.

نقش اسارت در شکل‌گیری این رفتار‌ها

به گزارش راز بقا پژوهشگران می‌گویند شامپانزه‌های وحشی که وقت زیادی را صرف پیدا کردن غذا و بقا می‌کنند، چنین رفتار‌های «سرگرمی‌محور» ندارند. اما شامپانزه‌های اسیر، چون غذایشان آماده است و وقت آزاد زیادی دارند، فرصت بیشتری برای خلاقیت یا حتی «شیطنت» پیدا می‌کنند.

فقط یک شوخی یا تقویت پیوند‌های اجتماعی؟

اگرچه از نظر علمی هنوز معلوم نیست این «اکسسوری‌های گیاهی» چه فایده‌ای برای شامپانزه‌ها دارد، اما محققان معتقدند ممکن است نقش اجتماعی داشته باشد. به گزارش راز بقا تقلید از یک فرد دیگر، نوعی توجه و حتی ابراز علاقه به اوست. این می‌تواند باعث تقویت پیوند‌های اجتماعی و حس تعلق به گروه شود درست مثل زمانی که انسان‌ها از همدیگر مد لباس یا عادت‌های کوچک را کپی می‌کنند.

رفتار شامپانزه‌های چیمفونشی نشان می‌دهد که فرهنگ و مد می‌توانند حتی در جوامع حیوانی هم شکل بگیرند و تکامل پیدا کنند. شاید در نگاه اول گذاشتن علف در گوش یا مقعد فقط یک شوخی بی‌معنی باشد، اما در واقع، بخشی از همان پازل پیچیده روابط اجتماعی در میان موجودات هوشمند است.