سیاره کوتوله چیست؟ زمین سیاره است یا سیاره کوتوله؟!

راز بقا: کلمه «سیاره» از کلمه یونان باستان به معنای «ستاره سرگردان» گرفته شده است. این منطقی است، زیرا برای هزاران سال، مردم شاهد تغییر موقعیت سیارات در آسمان شب بوده‌اند - بر خلاف ستارگان که با چشم غیرمسلح ثابت و بدون حرکت به نظر می‌رسند.

به گزارش راز بقا، بدین ترتیب گذشتگان پنج سیاره را کشف کردند: عطارد، زهره، مریخ، مشتری و زحل. ستاره شناسان با استفاده از تلسکوپ، اورانوس را در سال ۱۷۸۱، نپتون را در سال ۱۸۴۶ و پلوتون را در سال ۱۹۳۰ یافتند.

بقایای منظومه شمسی

در سال ۱۹۹۴ اخترشناسان شروع به یافتن اجرام بیشتر و فراتر از نپتون، در کمربند کویپر کردند. کمربند کویپر مکانی در فضا است که «بقایای» منظومه شمسی - به ویژه اجرام کوچک یخی - را در خود جای داده است. سه جرم یخی - اریس، هامیا و ماکماکه - در اوایل تا اواسط دهه ۲۰۰۰ کشف شدند. آن‌ها به اندازه‌ای بزرگ بودند که به نظر می‌رسید که سیاره باشند. همه آن‌ها تقریباً به اندازه پلوتون هستند.

ستاره شناسان سپس حدس زدند که احتمالا تعداد بیشتری از این اجرام یخی در کمربند کویپر وجود دارد. آن‌ها شروع به طرح پرسش کردند: در نهایت چند سیاره را در منظومه شمسی شناسایی کنیم؟ بیست؟ سی؟ صد؟ بیشتر؟

سیاره کوتوله تعریف شد

در سال ۲۰۰۶ و پس از بحث‌های فراوان، اتحادیه بین المللی نجوم تعریف جدیدی از سیاره ارائه کرد و برای اولین بار از اصطلاح «سیاره کوتوله» استفاده شد.

این تعریفی است که IAU ارائه داد: یک سیاره باید مستقیماً به دور خورشید بچرخد. همچنین باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا شکل فیزیکی گرد یا کروی داشته باشد. سیاره باید «اطراف خود را کاملا از آن خود کند». این بدان معناست که، جدای از قمر‌هایی که ممکن است داشته باشد، سیاره نمی‌تواند مدار خود را با سایر اجرام با اندازه مشابه تقسیم کند. جرمی که فقط دو معیار اول را برآورده می‌کند –، اما آخرین آن را برآورده نمی‌کند – اکنون «سیاره کوتوله» نامیده می‌شود.

پلوتو تنزل رتبه یافت

به گزارش راز بقا؛ به همین دلیل تعریف سیاره کوتوله است که پلوتو وضعیت خود را به عنوان یک سیاره از دست داد و اکنون به عنوان یک سیاره کوتوله طبقه بندی می‌شود چرا که معیار نهایی تعریف سیاره را به دست نیاورد - سایر اجرام یخی کمربند کویپر در مسیر مداری آن قرار دارند. این تصمیم بحث برانگیز، تا به امروز مورد ستیز و اختلاف دانشمندان شده است.

همزمان با تنزل رتبه پلوتو از سیاره به سیاره کوتوله، شی دیگری در منظومه شمسی ارتقا یافت. سِرس (بزرگترین سیاره کوتوله بزرگترین شی در کمربند سیارک‌های بین مریخ و مشتری است) که زمانی یک سیارک به حساب می‌آمد، اکنون به عنوان یک سیاره کوتوله طبقه بندی می‌شود. سرس نزدیک کمربند کویپر نیست در عوض، در کمربند اصلی سیارک‌ها قرار دارد و بین مریخ و مشتری می‌چرخد.

اکنون آن‌ها را جمع کنید - پلوتون، سرس، اریس، هامیا و ماکماکی - و تعداد سیارات کوتوله در منظومه شمسی ما به عدد پنج می‌رسد. اما این لیست مطمئناً رشد خواهد کرد. در حال حاضر، صد‌ها نامزد، تقریباً همه در کمربند کویپر، به طور بالقوه معیار‌های یک سیاره کوتوله بودن را برآورده می‌کنند.

درباره سیارات کوتوله

سیارات کوتوله هیچ شباهتی به زمین ندارند. همانطور که از نام آن‌ها پیداست، آن‌ها بسیار کوچکتر هستند. پلوتو و اریس، بزرگترین کوتوله ها، کمتر از یک پنجم زمین قطر دارند. از طرف دیگر جرم کمتری هم دارند. به عنوان مثال، جرم زمین حدود ۶۴۰۰ برابر بیشتر از سِرس است. این مانند مقایسه دو نهنگ قاتل با یک خوکچه هندی است. در نهایت باید گفت سیارات کوتوله سرد هستند. دمای متوسط پلوتو در حدود منهای ۲۴۰ سانتیگراد است.

آیا حیات در یک سیاره کوتوله وجود دارد؟

به گزارش راز بقا؛ سه چیز برای زندگی و حیات مورد نیاز است: آب مایع، منبع انرژی و مولکول‌های آلی – یعنی مولکول‌های حاوی کربن. بیش از ۱۶۱ کیلومتر زیر سطح پلوتو، ممکن است اقیانوس عظیمی از آب مایع وجود داشته باشد. این ممکن است برای سایر جهان‌های کمربند کویپر نیز صادق باشد. سِرس همچنین دارای آب زیرسطحی است، بقایای چیزی که ممکن است یک اقیانوس جهانی باستانی باشد. مولکول‌های آلی، به وفور در همه جای منظومه شمسی، در سرس و پلوتو یافت شده اند.

اما تنها عنصری که برای تمام سیارات کوتوله وجود ندارد منبع انرژی است. نور خورشید به خصوص برای کوتوله‌های کمربند کویپر کار نمی‌کند. آن‌ها به سادگی از خورشید بسیار دور هستند. برای رسیدن به کمربند، نور باید بیش از ۴.۴ میلیارد کیلومتر را طی کند. زمانی که تابش خورشید به این جهان‌های دور می‌رسد، دیگر ضعیف‌تر از آن است که به طور قابل توجهی هر یک از آن‌ها را گرم کند. تمام سیارات کوتوله برای نگهداری گرمای درونی باقی مانده از شکل گیری منظومه شمسی بسیار کوچک هستند.

با این حال دانشمندان حیات روی زمین را در عجیب‌ترین و سخت‌ترین مکان‌هایی که می‌توان تصور کرد کشف کرده‌اند - نزدیک به ته اقیانوس، کیلومتر‌ها در عمق خاک و حتی در داخل یک آتشفشان فعال. وقتی نوبت به زندگی در منظومه شمسی می‌رسد، مطلقا نگویید «هرگز».