باردوکا یا «گوسفند کوه سفید»؛ باارزش‌ترین گوسفند کوزوو که با شاخ آن چاقو می‌سازند و چشم زخم را دفع می‌کند!

راز بقا: گوسفند باردوکا یک نژاد چند منظوره از گوسفندان اهلی است که عمدتاً در منطقه مِتوهیا در کوزوو یافت می‌شود. نام آن از کلمه آلبانیایی «باردوکا» به معنای سفید گرفته شده و این نژاد به «گوسفند کوه سفید» نیز معروف است. امروزه این نژاد عمدتاً در کوزوو و تا حدی در آلبانی، مونته نگرو و صربستان یافت می‌شود. 

به گزارش راز بقا، گوسفند باردوکا نام خود را مدیون رنگ خود است، زیرا bardhe در زبان آلبانیایی به معنای سفید است. برای شیر، گوشت و پشم پرورش داده می‌شود. در منطقه دوکاجینی کوزوو و در بخش‌های همسایه شمال شرقی آلبانی، به‌ویژه نواحی تروپوجا و هاس یافت می‌شود.

شهرستان کوکس این منطقه کوهستانی سرشار از پوشش گیاهی و حیات وحش است. ارتفاع قابل توجه، زمین بسیار متنوع و وجود مراتع آلپ، ناحیه تروپوجا را به ویژه برای دامداری گوسفند و بز مناسب می‌کند.

ویژگی‌های گوسفند باردوکا

باردوکا گوسفندی با جثه متوسط است. آن‌ها عمدتا به رنگ سفید با صورت سفید هستند. صورت آن‌ها عموماً فاقد پشم است و رنگ پوست آن‌ها صورتی است. قوچ و میش هم عموماً شاخدار هستند و شاخ آن‌ها بلند و مارپیچ است. این نژاد که با نام «گوسفند سفید دوکاجینی» نیز شناخته می‌شود، کاملاً سفید است. دارای پشم نسبتاً نرم و صاف است که طول آن تا ۲۰ سانتی متر می‌رسد.

باردوکا دارای سر کوتاه و پهن با نیمرخ مستقیم است. میش‌ها شاخ‌های کوچکی دارند، در حالی که قوچ‌ها شاخ‌های قوی و مارپیچی دارند. پیشانی آن‌ها پشمی است و در بین گوش‌ها انبوهی از پشم وجود دارد. وزن میش حدود ۴۵ کیلوگرم و قوچ ۵۳ حدود ۶۰ کیلوگرم است. وزن قوچ‌ها در هنگام تولد حدود ۳.۵ کیلوگرم و میش‌ها حدود ۳.۲ کیلوگرم است. بره‌های باردوکا معمولاً تا زمان توقف شیردهی به وزن ۱۵ کیلوگرم رسیده اند.

علاوه بر نژاد باردوکا، منطقه دوکاجینی کوزوو همچنین محل زندگی «گوسفند بالوشا» ست که در معرض خطر انقراض است، یک نژاد سفید سر تیره و پا‌های تیره که گمان می‌رود از بستگان باردوکا باشد.

قد متوسط قوچ باردوکا بالغ تا قسمت کتف حدود ۷۰ سانتی متر و برای میش‌ها حدود ۶۰ سانتی متر است. باردوکا به عنوان یک حیوانی که جثه متوسطی دارد، میانگین وزن بدن زنده قوچ‌های بالغ باردوکا حدود ۶۵ کیلوگرم است؛ و میانگین وزن بدن زنده میش بالغ حدود ۵۰ کیلوگرم است.

گوسفند باردوکا برای تولید گوشت، شیر و پشم پرورش داده می‌شوند. آن‌ها حیواناتی بسیار مقاوم و قوی هستند و به خوبی با آب و هوای محلی خود سازگار هستند. گوسفندان باردوکا تقریباً با تمام شرایط محیطی به ویژه دما‌های پایین نیز سازگار هستند (اگرچه به رطوبت بالا حساس هستند). آن‌ها همچنین برای اهداف تحقیقاتی نیز استفاده می‌شوند.

میش‌های باردوکا گوسفندان شیرده خوبی هستند و تقریباً ۱۸۰ روز در سال شیر می‌دهند و معمولاً در دوره شیردهی حدود ۲۰۰ کیلوگرم شیر تولید می‌کنند. شیر آن‌ها کیفیت خوبی دارد و حدود ۷.۱ درصد چربی دارد. از شیر باردوکا برای تولید پنیر، ماست، جیزا و کره استفاده می‌شود (در این قسمت از آلبانی، کره و گوشت خوک به طور سنتی انواع اصلی چربی مورد استفاده برای تهیه غذا‌هایی مانند باریک و فلی بوده اند). 

پنیر در آب نمک نگهداری می‌شود، در حالی که کره به سادگی در مکان‌هایی با رطوبت کم ذخیره می‌شود. کره تازه اغلب با ذوب کردن آن و از بین بردن کف سفیدی که در هنگام جوشیدن روی آن تشکیل می‌شود، شفاف می‌شود تا در قفسه نگهداری پایدارتر شود.

گوشت گوسفند باردوکا را می‌توان خشک کرد و در مکان‌های خنک نگهداری کرد. می‌توان آن را نیز دودی کرد. به طور سنتی با لوبیا، کلم و سایر سبزیجات سرو می‌شود. گوشت بریان شده گوسفند معمولاً برای مناسبت‌های مهمی مانند تولد، عروسی و عزاداری تهیه می‌شود.

گوسفند‌ها به همراه بز‌ها به طور سنتی منبع اصلی غذا برای کوه نشینان دوکاجینی و کوکس بودند و برای اقتصاد محلی حیاتی بودند. ترانه‌های عامیانه زیادی وجود دارد که از گوسفند باردوکا می‌گویند که توسط راپسودیست‌های این مناطق خوانده می‌شود و با ساز موسیقی به نام چیفتلی یا لاهوت همراهی می‌شود. از شاخ قوچ برای ساختن دسته چاقو استفاده می‌شد یا برای دفع چشم بد روی حصار یا در قرار می‌گرفت.

گوشت گوسفند و محصولات لبنی هنوز توسط مردم محلی مصرف می‌شود و این محصولات به ندرت به مراکز فرآوری فروخته می‌شود، زیرا این اعضای خانواده یا روستا هستند که بر کل زنجیره تولید نظارت می‌کنند.