سورگوم یا ذرت خوشه‌ای؛ غله‌ای تابستانی در خوزستان که جای ذرت را گرفته، آب کم مصرف می‌کند و کاشت آن سود زیادی دارد
سورگوم یا ذرت خوشه‌ای (Sorghum)، غله‌ای کم‌آب و مقاوم برای اقلیم گرم خوزستان است که جایگزینی عالی برای ذرت به‌حساب می‌آید؛ با سوددهی بالا، نیاز آبی کم، و بازدهی چندباره در سال.
راز بقا: در اقلیم گرم و کم‌آب خوزستان، هر گیاهی دوام نمی‌آورد. اما بعضی محصولات درست برای همین شرایط ساخته شده‌اند. یکی از آنها سورگوم (Sorghum) است؛ غله‌ای تابستانی، کم‌توقع و پربازده که به اسم «ذرت خوشه‌ای» هم شناخته می‌شود.
در شرایطی که کشاورزان با گرما، خشکسالی و هزینه‌های بالای نهاده‌ها روبهرو هستند، سورگوم می‌تواند جایگزینی عالی برای ذرت باشد؛ هم در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند، هم در هزینه‌ها و هم در برداشت.
سورگوم چیست؟
به گزارش راز بقا، سورگوم نوعی غله است که از نظر ظاهری شبیه به ذرت است ولی مقاوم‌تر و کم‌آب‌برتر. دانه‌های آن به‌صورت خوشه‌ای در بالای ساقه می‌رویند و معمولاً رنگ قهوه‌ای یا قرمز دارند. این گیاه در ایران بیشتر به عنوان خوراک دام و طیور شناخته می‌شود، ولی در دنیا کاربرد‌های صنعتی و غذایی هم دارد.
مخصوص خوزستان است
اگر دنبال محصولی مناسب برای شرایط آب‌وهوایی خوزستان باشید، سورگوم انتخاب بسیار خوبی است. این گیاه در برابر گرمای شدید، شوری نسبی خاک، و کم‌آبی مقاومت دارد. به همین دلیل بسیاری از کشاورزان جنوب کشور پس از تجربه یک‌بار کشت آن، دوباره سراغش رفته‌اند.
مصرف آب کمتر
یکی از بزرگترین مزایای سورگوم، نیاز آبی بسیار پایین آن است. به گزارش راز بقا در مقایسه با ذرت، سورگوم آب خیلی کمتری مصرف می‌کند. در شرایطی که منابع آب خوزستان به‌شدت محدود شده، این ویژگی مزیت بزرگی است و باعث می‌شود هزینه‌های آبیاری کاهش پیدا کند.
عملکرد بالا و برداشت چندباره
سورگوم را می‌توان چندین بار در فصل رشد برداشت کرد، به‌ویژه زمانی که برای علوفه کشت شود. این یعنی به‌جای یک‌بار برداشت مثل ذرت، می‌توان دو یا حتی سه بار در سال محصول جمع‌آوری کرد. همین موضوع باعث می‌شود بهره‌وری زمین بیشتر و درآمد کشاورز هم بالاتر برود.
خوراک طلایی برای دام و طیور
در مناطق دام‌پرور مثل خوزستان، خوراک ارزان و مغذی برای دام اهمیت زیادی دارد. سورگوم علوفه‌ای باارزش است و برای دام‌های مختلف از گاو شیری گرفته تا گوسفند و طیور قابل استفاده است. جایگزینی سورگوم به‌جای بخشی از ذرت و جو، می‌تواند هزینه خوراک دام را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.
تجربه کشاورزان محلی
در خیلی از مناطق اطراف اهواز، حمیدیه، سوسنگرد، و دشت آزادگان، کشاورزان از سورگوم استفاده می‌کنند. آنها معتقدند که این گیاه مقاوم، سود بیشتری نسبت به ذرت دارد و دردسرهایش هم کمتر است. از دیگر دلایل استقبال کشاورزان می‌توان به بازار خرید آسان، نیاز کمتر به سم و کود، و رشد سریع اشاره کرد.
مراحل کاشت سورگوم در خوزستان
کاشت سورگوم در خوزستان کار سختی نیست. معمولاً از اواخر اردیبهشت تا اواسط خرداد زمان مناسبی برای کاشت است. برای هر هکتار زمین حدود ۲۰ تا ۲۵ کیلو بذر نیاز است. سورگوم با ۳ تا ۴ نوبت آبیاری در کل دوره رشد، به خوبی محصول می‌دهد. اگر هدف، تولید علوفه باشد، می‌توان آن را در مرحله خوشه‌دهی برداشت کرد. اما اگر برای دانه باشد، باید تا رسیدگی کامل خوشه‌ها صبر کرد.
گیاهی فراموش‌شده که حالا دوباره دیده می‌شود
تا همین چند دهه پیش، سطح زیر کشت ذرت خوشه‌ای در ایران بسیار ناچیز بود؛ مثلاً در سال ۱۳۶۵ تنها حدود ۶ هکتار از مزارع کشور به آن اختصاص داشت. اما با شناخت بیشتر کشاورزان و محققان نسبت به مزایای آن، این رقم در سال ۱۳۸۲ به بیش از ۴۰ هزار هکتار رسید. امروزه ذرت خوشه‌ای در استان‌هایی مانند خوزستان، جنوب خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی کشور به‌صورت پراکنده کشت می‌شود.
طبقه‌بندی انواع ذرت خوشه‌ای بر اساس مصرف
سورگوم‌ها را می‌توان بر اساس کاربردشان به پنج دسته اصلی تقسیم کرد:
ذرت خوشه‌ای دانه‌ای: دانه‌های آن برای خوراک انسان، دام و طیور استفاده می‌شود.
ذرت خوشه‌ای علوفه‌ای: ساقه‌های بلندی دارد و برای چرای مستقیم، سیلو، یا علوفه خشک استفاده می‌شود.
ذرت خوشه‌ای شیرین: ساقه‌های آن سرشار از قند است و از شیره آن در صنایع نوشابه‌سازی، داروسازی و کمپوت‌سازی استفاده می‌شود.
ذرت خوشه‌ای جارویی: خوشه‌های بلند آن در تولید جارو‌های سنتی کاربرد دارد.
ذرت خوشه‌ای مومی: از اندوسپرم آن در صنایع چسب‌سازی بهره می‌گیرند.
چرا ذرت خوشه‌ای برای ایران مناسب‌تر از ذرت است؟
در شرایط گرم، خشک و شوری خاک که بسیاری از غلات کارایی خود را از دست می‌دهند، ذرت خوشه‌ای همچنان پربازده باقی می‌ماند. سیستم ریشه‌ای گسترده این گیاه باعث می‌شود بتواند از لایه‌های عمیق‌تری از خاک، رطوبت جذب کند. تحقیقات نشان داده ذرت خوشه‌ای برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک، حدود ۳۳۲ لیتر آب نیاز دارد، در حالی‌که برای ذرت این رقم ۳۶۸ لیتر، جو ۴۳۴ لیتر و گندم ۵۱۴ لیتر است. همین مزیت باعث می‌شود این گیاه، انتخاب مناسبی برای مناطقی مثل خوزستان باشد که با بحران شدید آب روبهرو هستند.
علاوه بر این، در دوره‌های خشکسالی، رشد سورگوم متوقف می‌شود و به‌محض شروع آبیاری یا بارش دوباره فعال می‌شود، در حالی‌که گیاهانی مثل ذرت در چنین شرایطی نابود می‌شوند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
عملکرد بالا و چندمنظوره
ذرت خوشه‌ای دانه‌ای بسته به شرایط و رقم، بین ۲ تا ۱۱ تن در هکتار عملکرد دارد. ارقام اصلاح‌شده در ایران می‌توانند تا ۱۱ تن نیز بازدهی داشته باشند. علاوه بر دانه، ساقه و برگ گیاه در زمان برداشت همچنان سبز و شاداب هستند و به‌عنوان علوفه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در مورد ارقام علوفه‌ای نیز، در شرایط مناسب آب و هوایی، این گیاه می‌تواند تا ۱۵۰ تن علوفه‌تر در هکتار تولید کند. این میزان علوفه با ۲۰ تا ۲۵ درصد ماده خشک، یک مزیت بزرگ برای دامداران به‌حساب می‌آید.
از تغذیه دام تا صنایع غذایی و دارویی
از لحاظ ارزش غذایی، ذرت خوشه‌ای تقریباً مشابه ذرت است. به گزارش راز بقا میزان پروتئین آن بین ۸ تا ۱۶ درصد (معمولاً ۱۰ تا ۱۳ درصد) است. در کنار آن، سورگوم دارای ترکیباتی مثل تانن است که اگرچه در نگاه اول ممکن است مزاحم به نظر برسد، اما در تغذیه نشخوارکنندگان نقش مهمی دارد؛ باعث جذب بهتر پروتئین و نشاسته شده، از اسیدوز جلوگیری می‌کند و کیفیت شیر و گوشت را بهبود می‌بخشد. حتی در صنایع دارویی، تانن‌ها به‌عنوان آنتی‌بیوتیک طبیعی مورد توجه هستند.
در مرغ‌های گوشتی نیز زمانی که تا ۵۰ درصد جیره غذایی آنها را ذرت خوشه‌ای تشکیل می‌دهد، بهبود کیفیت گوشت و کاهش چربی شکمی مشاهده شده است.
در بخش صنایع تبدیلی، ذرت خوشه‌ای شیرین به دلیل داشتن شیره‌ای با قند بالا، برای تولید شربت‌های طبیعی و پایدار مناسب است. برخلاف نیشکر و چغندر، شکر ذرت خوشه‌ای بلورین نمی‌شود، بنابراین شکرک نمی‌زند و برای کمپوت‌سازی بسیار مطلوب است.
اشتباه اسمی یا شناخت ناکافی؟
یکی از مشکلات اصلی این گیاه در ایران، اشتباهات آماری و نام‌گذاری آن است. بسیاری از کشاورزان، کارشناسان و حتی مسئولان آمار، ذرت خوشه‌ای را با ذرت یا ارزن اشتباه می‌گیرند. برخی به‌جای آموزش دقیق درباره ساختار این گیاه، نام آن را تغییر داده‌اند و از واژه‌ی بیگانه‌ی «سورگوم» استفاده می‌کنند؛ کاری که نه تنها کمکی به ترویج آن نکرده، بلکه گیج‌کننده هم بوده است. حقیقت این است که باید تفاوت‌های ظاهری و عملکردی این گیاه به‌درستی آموزش داده شود، تا جایگاه واقعی خود را در کشاورزی ایران باز یابد.
چرا باید سورگوم بکاریم؟
سورگوم به دلایل متعددی انتخاب هوشمندانه‌ای برای کشاورزان خوزستانی است. به گزارش راز بقا مصرف آب آن پایین است و در برابر گرما و شوری خاک مقاومت بالایی دارد. برداشت آن می‌تواند چندباره باشد، بنابراین بهره‌وری زمین افزایش پیدا می‌کند. از طرفی خوراک بسیار خوبی برای دام است، که باعث می‌شود دامداران استان مشتری ثابت آن باشند. بازار فروش سورگوم هم رو به رشد است، و بسیاری از خریداران محلی به دنبال آن هستند. همچنین بذر آن داخلی است و وابسته به واردات نیست، در نتیجه هزینه‌های اولیه کشاورز پایین‌تر می‌آید.
اگر کشاورز خوزستانی هستید و به دنبال محصولی با سود بالا، دردسر کمتر و سازگار با آب‌وهوای گرم می‌گردید، سورگوم یا همان ذرت خوشه‌ای، گزینه‌ای کاملاً منطقی است. این گیاه با شرایط منطقه سازگاری کامل دارد، بازار فروش مناسبی دارد و می‌تواند جایگزین بخشی از کشت‌های پرهزینه مثل ذرت باشد.
کشت سورگوم یعنی صرفه‌جویی در آب، صرفه‌جویی در هزینه، و درآمد بیشتر برای کشاورز.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
آلوکک؛ گیلاسی خودرو، خوشمزه و پرخاصیت که هم درمانگر است و هم باعث خفگی انسان می‌شود!
میوه آکی؛ میوه ملی جامائیکا و ترکیبی از گردو، پنیر خامهای و سم که آدمهای زیادی را به قتل رسانده است!
لوبیای بستنی؛ میوه‌ای گرمسیری و بسیار کمیاب با طعمی شبیه بستنی وانیلی که شبیه یک لوبیا است!
چلغوز؛ طلای خوراکی افغانستان که گران‌ترین و مغذیترین آجیل جهان است
ذرت جواهری؛ زیباترین ذرت جهان با دانههایی شیشهای و رنگی که بهترین ذرت برای تزئین و تهیه پاپ‌کورن است
دوریان؛ میوه سه کیلویی معروف به «پادشاه میوه‌ها» که بوی فاضلاب و طعم سیر دارد
کیوانو یا خربزه شاخدار؛ میوه عجیبی با طعم ترش و شیرین که شبیه موجودات فضایی است
کیجو یا انجیر کوهی؛ میوه معروف به «نگهبان کوهنشینان» که یبوست را درمان و چشمزخم را دور می‌کند
کدوی تخمهکاغذی؛ گیاهی شگفتانگیز با تخمههای بدون پوست که یکی از سودآورترین محصولات کشاورزیست
بادمجان کَسپر؛ بادمجانی فرانسوی با پوست و گوشت سفید که هنگام برش صدای جیر جیر می‌دهد
گوزبری یا انگور فرنگی؛ میوه‌ای گرد و پرزدار که برای تقویت پوست و مو عالی‌ست و کاشت آن درآمد زیادی دارد
مَمِی ساپوت؛ میوه‌ای منحصربهفرد با ترکیبی از طعمهای عسل و بادام که خواص بینظیری دارد
ارسال نظر
نظرات بینندگان
ناشناس
| 
۱۸ تير ۱۴۰۴ - ۰۷:۱۴
یادمه پدر بزرگم میگفت زره zore
نمیدونم اسم ایرانیش هست یا نه
۳۰ ، ۴۰ سال پیش می‌کاشتن
برای دام بود اصفهان
نمیدونم اسم ایرانیش هست یا نه
۳۰ ، ۴۰ سال پیش می‌کاشتن
برای دام بود اصفهان
ناشناس
| ۱۸ تير ۱۴۰۴ - ۰۷:۱۴
یادمه پدر بزرگم میگفت زره zore
نمیدونم اسم ایرانیش هست یا نه
۳۰ ، ۴۰ سال پیش می‌کاشتن
برای دام بود اصفهان
نمیدونم اسم ایرانیش هست یا نه
۳۰ ، ۴۰ سال پیش می‌کاشتن
برای دام بود اصفهان
علیرضا
| ۱۸ تير ۱۴۰۴ - ۱۲:۰۴
درشهرستان ساوجبلاع مثل پشگل کاهوکالم میکاران که هیچ سودی نداره کسیم نمیخره این نوکشاورزی پدراب منطقه رودراورده یک روز درمین هرکلم یا کلهوراهت۱۰لیتراب مصرف میکونه چرابایدکاشدچراگندم جونمیکاران که خریدشم تصمنی
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان