کشت گل محمدی در داراب؛ روایت واقعی از یک کشاورزی کم‌مصرف و پر درآمد که مردم روستا را ثروتمند کرد

راز بقا: در گوشه‌ای از جنوب استان فارس، جایی میان کوه‌های سنگی و زمین‌های خشک که کمتر کسی امیدی به حاصل‌خیزی‌اش دارد، اتفاقی عجیب و دلگرم‌کننده افتاده است. داراب، شهری که سال‌هاست با کم‌آبی و خاک سخت دست‌وپنجه نرم می‌کند، حالا به یکی از قطب‌های تازه کشت گل محمدی تبدیل شده. اما نه در دشت‌های وسیع و پردرآمد، بلکه در زمین‌های شیب‌دار کوهپایه‌ای، جایی که پیش‌تر حتی بوته خار هم به‌سختی دوام می‌آورد.

این گزارش راز بقا، نگاهی دارد به تجربه‌ای واقعی، بومی و الهام‌بخش؛ جایی که گل می‌روید در دل خاک سنگی، گلاب می‌جوشد از دل کوه، و امید در دل کشاورز.

داراب؛ دیاری خشک، اما امیدوار

به گزارش راز بقا، داراب، شهری تاریخی با مردمانی ریشه‌دار، سال‌هاست درگیر کم‌آبی، کاهش نزولات آسمانی و فرسایش خاک شده. کشاورزان این منطقه، که زمانی درخت‌های مرکبات و نخیلات‌شان شهره بود، حالا به‌دنبال راه‌هایی جدید برای زنده نگه‌داشتن زمین و سفره‌شان‌اند. یکی از این راه‌ها، کشت گیاهانی کم‌مصرف و مقاوم به خشکی است؛ و در این میان، گل محمدی مثل معجزه‌ای از دل کوهستان سر برآورده است.

وقتی زمین خشک و کوهستانی فرصت شد

در منطقه‌هایی مثل فورگ، جنت‌شهر، رستاق، نوایگان، کوه‌زر و بخش فسارود، زمین‌هایی وجود دارد که نه مناسب آبیاری است و نه ماشین‌آلات کشاورزی به آن دسترسی آسان دارند. همین زمین‌های صعب‌العبور، حالا به باغ‌های کوچک گل محمدی تبدیل شده‌اند.

خاک این زمین‌ها کم‌عمق، سنگلاخی و اغلب دیم است. ولی گل محمدی، این گیاه مقاوم و کم‌توقع، دقیقاً با همین شرایط سازگار است. ریشه‌های عمیق آن به‌دنبال رطوبت در دل خاک فرو می‌رود و به کمترین آب قناعت می‌کند. همین ویژگی باعث شده کشت آن در اراضی شیب‌دار داراب با استقبال روزافزون کشاورزان روبه‌رو شود.

روایت یک کشاورز از کوه‌های نوایگان

عمو منصور، کشاورزی ۵۷ ساله از نوایگان داراب، می‌گوید: «زمین ما در دامنه کوه قرار دارد. از کودکی تاکنون در همین منطقه زندگی کرده‌ام. بیش از سی سال به کشت گندم دیم مشغول بودم، اما در تمام این سال‌ها، شاید تنها پنج بار محصولی قابل برداشت داشتم. از زمانی که به کشت گل محمدی روی آوردم، همه چیز تغییر کرد. تنها یک‌بار آبیاری ابتدایی انجام می‌دهم، و پس از آن، بارندگی‌های طبیعی کفایت می‌کند. در فصل برداشت، دیگ گلاب را روشن می‌کنیم و عطر گل فضای زندگی‌مان را پر می‌کند. این کار، شیرین‌تر و ارزشمندتر از نان شب است.»

او امسال در زمین سنگی ۳ هزار مترمربعی خود، ۲۵۰۰ بوته گل محمدی کاشته است. در فصل اردیبهشت، وقتی گل‌ها شکوفا می‌شوند، خانواده‌اش دور هم جمع می‌شوند، گل می‌چینند، توی گونی می‌ریزند، می‌برند لب چشمه و در دیگ‌های مسی کوچک، گلاب سنتی می‌گیرند. همان گلابی که عطرش تا بازار شیراز و تهران هم رسیده.

چرا گل محمدی؟ چون کم‌توقع است

به گزارش راز بقا گل محمدی در نگاه اول، گیاهی لطیف و ظریف به نظر می‌رسد؛ اما در باطن، سخت‌جان و صبور است. ویژگی‌هایی که آن را برای اقلیم داراب بی‌نظیر کرده:

مقاومت بالا به کم‌آبی: نیاز آبی گل محمدی در مقایسه با سایر گیاهان باغی، بسیار کمتر است. تنها در سال اول نیاز به چند نوبت آبیاری دارد.

سازگار با خاک‌های کم‌عمق و سنگی: برخلاف مرکبات یا انار، گل محمدی در زمین‌های کوهپایه‌ای و شیب‌دار هم به‌خوبی رشد می‌کند.

نیاز سرمایی قابل تأمین: زمستان‌های داراب برای شکستن خواب جوانه گل کافی است و این منطقه پتانسیل بالایی برای افزایش عملکرد گل دارد.

بازار فروش مناسب: گلاب سنتی داراب، به‌خاطر کیفیت اسانس و رایحه، در بازار گلاب قمصر هم طرفدار دارد.

آمار و ارقام می‌گویند داراب در مسیر درستی‌ست

بر اساس گزارش‌های رسمی جهاد کشاورزی فارس تا سال ۱۴۰۳، بیش از ۵۵۰ هکتار از زمین‌های داراب زیر کشت گل محمدی رفته‌اند. بخش زیادی از این زمین‌ها، در مناطق شیب‌دار و دیم‌کار هستند.

طرح‌های دولتی حمایت از کشت دیم در داراب هم باعث شده روستاییانی که از کشاورزی ناامید شده بودند، دوباره به زمین بازگردند. این طرح‌ها شامل: توزیع نهال یارانه‌ای، آموزش کشت اصولی و هرس، حمایت از، احداث کارگاه‌های گلاب‌گیری کوچک، کمک به بازاریابی و فروش گلاب و اسانس و گلاب‌گیری سنتی است.

با شروع فصل گل‌دهی در اردیبهشت، داراب بوی دیگری می‌گیرد. به گزارش راز بقا از هر خانه‌ای در مناطق کوهستانی، صدای قل‌قل دیگ‌های مسی گلاب‌گیری به گوش می‌رسد. اهالی، گل‌ها را با دست می‌چینند، در دیگ‌های سنتی می‌جوشانند و گلابی تهیه می‌کنند که نه تنها مصرف خانگی دارد، بلکه به بازار هم راه پیدا کرده.

در برخی روستاها، زنان محلی در کنار گلاب‌گیری، عرقیات سنتی مثل بهار نارنج، نسترن و بیدمشک نیز تهیه می‌کنند و از گردشگران استقبال می‌کنند. همین موضوع باعث شده بعضی از روستا‌های داراب مثل جنت‌شهر، به آرامی به مقاصد بوم‌گردی تبدیل شوند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کشت زعفران در شوره‌زار‌های آران و بیدگل؛ چگونه در خاک نمکی کویر طلای سرخ پرورش دهیم؟

کشت تاقچه‌ای؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل کوه سخت و سنگی، گوجه، بادمجان و سبزی پرورش دهند

گاوآهن چوبی بلوچ‌ها؛ ابزاری ساده که بلوچ‌های ایران همانند کشاورزان مصر باستان از آن برای شخم زدن زمین استفاده می‌کنند

چالش‌ها؛ هنوز هم زمین تشنه است

با تمام این موفقیت‌ها، مشکلات همچنان پابرجاست:

کمبود بارندگی در سال‌های پیاپی ممکن است به بوته‌ها آسیب بزند.

برخی مناطق هنوز فاقد جاده یا امکانات فرآوری هستند.

کشاورزان نیاز به آموزش‌های دقیق‌تری در زمینه هرس، آبیاری قطره‌ای اضطراری و اصول گلاب‌گیری صنعتی دارند.

اما تجربه نشان داده که وقتی دانش بومی، حمایت دولتی و پشتکار کشاورز جنوبی کنار هم قرار بگیرند، حتی سنگ هم گل می‌دهد.

آینده‌ای خوش‌عطر در دل کوهستان

کشت گل محمدی در اراضی شیب‌دار داراب، تنها یک اقدام کشاورزی نیست؛ بلکه نمونه‌ای است از احیای زمین، فرهنگ، اقتصاد و امید. از خاکی که روزی بایر و بی‌استفاده بود، حالا گلابی بیرون می‌آید که می‌شود با آن خانه‌ای را گرم کرد، سفره‌ای را رنگین، و روستایی را زنده نگه داشت.

به گزارش راز بقا اگر روزی گذرت به داراب افتاد، در اردیبهشت خودت را مهمان کوچه‌پس‌کوچه‌های گل‌پوش جنت‌شهر کن. هوای خنک کوه، عطر گل‌های سرخ، صدای دیگ‌های گلاب‌گیری، و لبخند کشاورزانی که از دل کوه درآمد حلال درمی‌آورند، تو را با واقعیتی آشنا می‌کند که هیچ شهر بزرگی ندارد: عطر زمین خشک، وقتی با دستان بومی شکوفا می‌شود.