کشت تاقچه‌ای؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل کوه سخت و سنگی، گوجه، بادمجان و سبزی پرورش دهند
کشت تاقچه‌ای در کوهستان‌های زاگرس کهگیلویه و بویراحمد، روشی سنتی با دیوار‌های سنگی برای حفظ خاک و رطوبت است که امکان کشاورزی موفق در زمین‌های شیب‌دار و فقیر را فراهم کرده است. ابتکاری بومی برای مقابله با شرایط سخت طبیعی.
راز بقا: یکی از چالش‌های بزرگ کشاورزی در مناطق کوهستانی ایران به‌ویژه در زاگرس کهگیلویه و بویراحمد، نبود خاک حاصلخیز و شرایط نامساعد اقلیمی است. در این مناطق زمین‌ها شیب‌دار و سنگلاخی بوده و خاک اغلب کم‌عمق و فقیر است. با این حال، کشاورزان این مناطق با استفاده از روش‌های سنتی و ابتکاری توانسته‌اند کشاورزی موفق و پایدار داشته باشند که از جمله آنها «کشت تاقچه‌ای» یا «کرت‌سازی با دیوار‌های سنگی» است.
مفهوم کشت تاقچه‌ای چیست؟
به گزارش راز بقا، «تاقچه» در اصطلاح محلی به بخش‌هایی گفته می‌شود که کشاورزان با ساخت دیوار‌های سنگی و خاک‌ریزی، زمین‌های شیب‌دار را به مزارع کوچک و مسطح تبدیل می‌کنند. این دیوار‌های سنگی که به نام «تاقچه» شناخته می‌شوند، مانند یک سد کوچک عمل کرده و مانع از شسته شدن خاک و فرسایش می‌شوند. همچنین باعث حفظ رطوبت و افزایش نفوذ آب به خاک می‌گردند. به بیان ساده‌تر، کشاورزان با ساخت تاقچه، زمین‌هایی که قبلاً قابل کشت نبودند را به قطعات کوچک تبدیل می‌کنند تا بتوانند سبزیجات، صیفی‌جات و غلات را در آنها پرورش دهند.
اهمیت تاقچه‌سازی در کهگیلویه و بویراحمد
منطقه کهگیلویه و بویراحمد به دلیل موقعیت کوهستانی و خاک‌های کم‌عمق، همواره با مشکلات زیادی در کشاورزی مواجه بوده است. شیب زیاد زمین، بارندگی نامنظم و خاک‌های سنگلاخی، کشت معمولی را دشوار می‌کند. در نتیجه کشاورزان این منطقه برای حفظ خاک و افزایش راندمان تولید مجبور به ابداع روش‌هایی خاص شدند.
به گزارش راز بقا تاقچه‌سازی با دیوار‌های سنگی، یکی از این روش‌ها است که به صورت سنتی از نسل‌های پیشین به ارث رسیده است. این دیوار‌ها خاک را نگه داشته و از فرسایش شدید به‌ویژه در زمان بارندگی‌های شدید جلوگیری می‌کنند. همچنین فضای ایجاد شده به کشاورز این امکان را می‌دهد که در زمین‌های شیب‌دار نیز بتواند کشت سبزیجات، صیفی‌جاتی مثل بادمجان، گوجه‌فرنگی، کدو و لوبیا را انجام دهد.
روند ساخت و نگهداری تاقچه‌ها
ساخت تاقچه نیازمند زمان و مهارت است. کشاورزان ابتدا در شیب‌های زمین، دیوار‌های سنگی بدون ملات می‌سازند. این دیوار‌ها معمولاً با سنگ‌های بومی و موجود در منطقه ساخته می‌شوند و فاصله بین آنها با خاک مناسب پر می‌شود. ارتفاع دیوار‌ها معمولاً بین نیم تا یک متر است. پس از خاک‌ریزی، با کاشت پوشش گیاهی یا کود‌های طبیعی، زمین آماده کشت می‌شود.
نگهداری تاقچه‌ها نیز اهمیت زیادی دارد؛ کشاورزان هر سال پس از فصل برداشت به ترمیم دیوار‌ها و پر کردن خاک‌های شسته شده می‌پردازند تا دوام ساختار حفظ شود. این کار در واقع یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای حفاظت از خاک و حفظ امکان کشاورزی است.
مزایای کشت تاقچه‌ای
حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش: مهم‌ترین مزیت تاقچه‌سازی، جلوگیری از شسته شدن خاک توسط باران و باد است که در زمین‌های شیب‌دار کوهستانی رایج است.
افزایش ذخیره رطوبت: دیوار‌های سنگی رطوبت را در خاک نگه داشته و باعث می‌شوند ریشه گیاهان مدت بیشتری آب در دسترس داشته باشد.
امکان کشت در زمین‌های شیب‌دار: با ایجاد سطوح صاف، کشاورزان می‌توانند انواع سبزیجات و صیفی‌جات را پرورش دهند.
اقتصادی و بومی: این روش نیازی به تجهیزات پیشرفته ندارد و کشاورزان با استفاده از منابع طبیعی و مهارت‌های سنتی آن را اجرا می‌کنند.
نمونه‌های موفق کشاورزان محلی
به گزارش راز بقا در دهستان‌هایی مانند چرام، بهمئی و دهدشت، کشاورزانی هستند که با همین روش تاقچه‌سازی، توانسته‌اند به رونق کشاورزی برسند. یکی از کشاورزان محلی که از این روش استفاده کرده می‌گوید: «سال‌ها پیش زمین‌هایمان بیشتر پوشیده از سنگ بود و محصولی نمی‌داد، اما با ساخت تاقچه‌ها، خاک را نگه داشتیم و الان بادمجان و گوجه را راحت‌تر می‌کاریم.»
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
چالش‌ها و نیاز‌ها
با وجود موفقیت‌های قابل توجه، این شیوه سنتی با چالش‌هایی هم روبروست:
زمان‌بر بودن ساخت و نگهداری: ساخت تاقچه‌ها نیاز به کار زیاد و صبر دارد که ممکن است برای کشاورزان جوان جذاب نباشد.
کمبود حمایت‌های دولتی: نبود حمایت مالی و فنی باعث می‌شود این روش کم‌تر مورد توجه قرار گیرد.
فرسایش در صورت عدم نگهداری: اگر تاقچه‌ها به موقع ترمیم نشوند، کارایی خود را از دست می‌دهند.
کشت تاقچه‌ای در روستا‌های کوهستانی زاگرس نمونه‌ای بارز از ابتکار و سازگاری کشاورزان ایرانی با شرایط سخت طبیعی است. به گزارش راز بقا این روش سنتی که در کهگیلویه و بویراحمد رواج دارد، نشان می‌دهد چگونه با استفاده از دانش بومی و امکانات موجود، می‌توان حتی در زمین‌های کم‌حاصل و شور، کشاورزی موفق داشت.
برای حفظ و توسعه این شیوه‌ها لازم است حمایت‌های دولتی و آموزشی افزایش یابد تا جوانان کشاورز نیز به حفظ این میراث بپردازند و بتوانند محصولات باکیفیت‌تری تولید کنند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
کشت کُرتاچ؛ ابتکار کشاورزان کهگیلویه که توانستند در دل خاک‌های فقیر و شور، سبزی، بادمجان و گوجه پرورش دهند
هبار دادن نخل؛ درخت نخل چطور بارور می‌شود و بهترین روش برای پرورش دادن باکیفیتترین خرمای ایران چیست؟
پیوند زدن پسته؛ راز طلای سبز ایران چیست و چطور می‌توان درخت پستهای با بیشترین باردهی داشت؟
پنیر نخل یا گشیر؛ مروارید پنهان در تنه درخت نخل که طعم شیرین و بافت لطیفی دارد و با سر بریدن نخل به دست می‌آید
زغال لاشهای قشقایی؛ طلای سیاه فراموششدهای که قشقاییها تولید می‌کردند و از نفت هم باارزشتر بود
کشت زعفران در شورهزارهای آران و بیدگل؛ چگونه در خاک نمکی کویر طلای سرخ پرورش دهیم؟
ترتیکاله؛ غله مقاوم و کم‌آب استان فارس که بهترین جایگزین گندم و ذرت است، آب کم می‌خواهد و سود بسیار بالایی دارد
گز روغنی؛ طلای سبز جنوب ایران که به خشکسالی مقاوم است و سود اقتصادی بسیار بالایی دارد
عنبرسائل؛ درخت دارویی و مقاوم برای اقلیم نیمهخشک و طلایی خوشعطر که می‌تواند فضای سبز ایران را زیبا کند
گاوآهن چوبی بلوچ‌ها؛ ابزاری ساده که بلوچ‌های ایران همانند کشاورزان مصر باستان از آن برای شخم زدن زمین استفاده می‌کنند
کشت خاروآبست؛ ابتکار کشاورزان استان فارس که توانستند هندوانه‌های شیرین در دل بیابان خشک و بی‌آب پروش دهند!
هرس نخل؛ کشف روشی عجیب توسط مردم جنوب ایران برای هرس کردن نخل که برداشت خرما را بسیار کم هزینه می‌کند
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان