ورف‌چال؛ آیین ۶۰۰ ساله نگهداری برف در دل تابستان در مازندران که زنان حق حضور در آن را ندارند
آیین ورف‌چال، سنت ۶۰۰ ساله مردم آب‌اسک مازندران برای ذخیره برف و حفظ آب در تابستان است. مراسمی با ریشه‌های عمیق فرهنگی، همراه با نذر، همیاری و رسم ویژه‌ای به نام زن‌شاهی که گردشگران بسیاری را جذب می‌کند.
راز بقا: در دل دامنه‌های دماوند، جایی میان مه و برف و کوه، آیینی کهن هنوز زنده است؛ آیینی به نام ورف‌چال یا همان «چال برف». این رسم چند صد ساله، هر ساله در روستای آب‌اسک از توابع بخش لاریجان مازندران برگزار می‌شود و ترکیبی از باور، همیاری و احترام به طبیعت را در خود دارد.
به گزارش راز بقا، در روزی مشخص از بهار، مردان روستا گرد هم می‌آیند تا برف‌های باقی‌مانده از زمستان را در گودالی بزرگ بریزند؛ گودالی که ماه‌ها بعد، در گرمای تابستان، آب خنک و زلالش حیات‌بخش دام‌ها و زمین‌هایشان خواهد شد.
ریشه و پیشینه ورف‌چال
آیین ورف‌چال قدمتی حدود شش قرن دارد و به گفته‌ی تاریخ‌پژوهان، ریشه‌های آن به دوران آل‌بویه در طبرستان بازمی‌گردد. این آیین از دل زندگی عشایری و کوهستانی مردم شمال ایران زاده شده است؛ مردمی که یاد گرفته‌اند چگونه با طبیعت هم‌زیستی کنند و از منابع محدود کوهستان به‌صورت پایدار بهره ببرند.
در گذشته، زمانی که امکانات ذخیره‌سازی آب وجود نداشت، مردم روستا چاره‌ای اندیشیدند تا از برف زمستان برای تابستان ذخیره کنند. آنها در دامنه کوه، گودالی بزرگ حفر می‌کردند، برف‌ها را در آن می‌ریختند و رویش را با کاه، خاک و شاخه‌های درخت می‌پوشاندند تا دیرتر آب شود. این برف‌ها تا اواسط تابستان دوام می‌آورد و آب حاصل از ذوب‌شان برای دام‌ها و مزارع مصرف می‌شد.
روز اجرای مراسم
زمان برگزاری ورف‌چال بستگی به میزان برف و وضعیت هوا دارد، اما معمولاً در اواخر فروردین یا نیمه‌ی نخست اردیبهشت برگزار می‌شود. روز پیش از مراسم، یکی از بزرگان روستا با صدای بلند از بام خانه‌اش فریاد می‌زند: «فردا ورف‌چال داریم!» و این جمله برای همه نشانه‌ای است تا آماده شوند.
صبح روز مراسم، مردان روستا با بیل، کلنگ و کج‌بیل‌های چوبی راهی کوه می‌شوند. آنها برف‌های تازه و نرم را جمع کرده و به درون چاله‌ی بزرگی می‌ریزند که در دامنه کوه از پیش آماده شده است. سپس روی آن را با خاک و شاخه‌های خشک می‌پوشانند تا برف تا ماه‌ها در دل زمین محفوظ بماند.
این کار در نگاه اول شاید ساده به نظر برسد، اما در حقیقت نمادی از همکاری و اتحاد مردان روستا است. هیچ‌کس مزد نمی‌گیرد و همه برای نذر و نیت جمعی شرکت می‌کنند. بسیاری از خانواده‌ها نذر می‌کنند که اگر گوسفندانشان سالم بمانند یا محصول‌شان پربار شود، در ورف‌چال سال بعد حتماً حضور پیدا کنند.
زن‌شاهی؛ بخش ویژه آیین ورف‌چال
یکی از جالب‌ترین بخش‌های آیین ورف‌چال، رسم زن‌شاهی است. در روز برگزاری مراسم، مردان حق ورود به محدوده‌ی خاصی از روستا را ندارند و در عوض زنان برای یک روز اداره امور خانه و روستا را به‌دست می‌گیرند. آنها در میدان اصلی جمع می‌شوند، می‌رقصند، آواز‌های محلی می‌خوانند و غذای مخصوص همان روز را می‌پزند. به گزارش راز بقا این بخش از مراسم، علاوه بر وجه نمادینش، نشان‌دهنده‌ی احترام و جایگاه اجتماعی زنان در فرهنگ مازندرانی است. زن‌شاهی در واقع روزی است برای تقدیر از نقش زن در حفظ زندگی و خانواده در دل سختی‌های کوهستان.
غذا و نذر ورف‌چال
در کنار این آیین، غذای نذری هم جایگاه ویژه‌ای دارد. زنان از روز قبل تدارک می‌بینند تا هنگام بازگشت مردان از کوه، سفره‌ای رنگین برپا کنند. معمولاً غذا‌هایی مانند آش دوغ، گوشت و برنج محلی یا نان تازه در سفره‌ها قرار می‌گیرد. هر خانواده سهمی می‌آورد و همه در یک فضای صمیمی و جمعی غذا می‌خورند. این سفره نه‌تنها نشانه‌ای از همدلی مردم است بلکه خود نوعی شکرگزاری برای نعمت آب و برف به شمار می‌آید.
جنبه‌های فرهنگی و زیست‌محیطی آیین ورف‌چال
ورف‌چال فقط یک رسم سنتی نیست؛ بلکه بازتابی از هوشمندی مردم در مدیریت منابع طبیعی است. مردمان آب‌اسک از دیرباز می‌دانستند که برف ذوب‌شده، منبعی ارزشمند برای روز‌های کم‌آبی تابستان است. آنها با همکاری جمعی و بدون فناوری مدرن، نوعی «سردخانه طبیعی» ساخته بودند که کاملاً با محیط زیست سازگار است.
از سوی دیگر، این آیین در سال‌های اخیر به‌عنوان یک جاذبه گردشگری فرهنگی شناخته شده است. بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی برای تماشای آن به لاریجان و اطراف دماوند می‌روند تا از نزدیک شاهد یکی از زیباترین جلوه‌های همیاری انسانی باشند. در سال‌های اخیر، رسانه‌ها و مستندسازان زیادی این مراسم را ثبت کرده‌اند تا نسل‌های آینده نیز از آن آگاه باشند.
ورف‌چال؛ نمادی از همدلی و احترام به طبیعت
در جهانی که با بحران کم‌آبی و فراموشی سنت‌ها روبه‌روست، ورف‌چال نمونه‌ای درخشان از پیوند انسان و طبیعت است. مردمی که بدون امکانات پیشرفته، یاد گرفته‌اند چگونه از سرمای زمستان برای رفع عطش تابستان استفاده کنند، در واقع فلسفه‌ای از زندگی را نشان می‌دهند: احترام به طبیعت و همیاری برای بقا. به گزارش راز بقا ورف‌چال نه‌تنها یادگار نیاکان مازندرانی است، بلکه پیامی برای همه‌ی ما دارد؛ پیامی درباره‌ی قدرشناسی از منابع، مشارکت جمعی و حفظ میراث فرهنگی.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
پارک دهانه الماس‌های آرکانزاس؛ تنها جایی در جهان که هرکسی بخواهد می‌تواند الماس واقعی پیدا کند!
کوه آتشفشانی تفتان در استان سیستان و بلوچستان پس از ۷۰۰ هزار سال فعال شد
ورف‌چال یا چال برف، آیینی است کهن با ریشه‌های عمیق در فرهنگ مردم شمال ایران. مراسمی که هم جنبه‌ی کاربردی دارد و هم روح جمعی و معنوی مردم را تقویت می‌کند. در هر بهار، وقتی مردان آب‌اسک بیل به دست راهی کوه می‌شوند و زنان در خانه‌هاشان برای نذری و زن‌شاهی آماده می‌شوند، داستانی ۶۰۰ ساله دوباره زنده می‌شود؛ داستانی از برف، ایمان و زندگی در دل کوه‌های مازندران.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
غول قندهار؛ غول ترسناک افغانستان با ۶ انگشت و قد ۴ متری که آمریکاییها او را کشتند
جمجمه الاغ؛ کاربرد عجیب جمجمه الاغ در کرمان، کاشمر، قاین و سبزوار در دفع ارواح شیطانی و بارش باران
دوالپا؛ پیرمردی نحیف با پاهای ۴۰ متری که روی دوش انسان سوار می‌شود و از او تا حد مرگ کار میکشد
افسانه کوتولههای شهداد و نبرد افسانهای با اژدهای سرخ سیستان و بلوچستان بر سر کوه طلا!
«عروس گرگنما»؛ «عروس گرگنمای گودین» مشهور به عروس حاج طهماس که شبها شبیه گرگ می‌شد و جان آدمها را میگرفت
نسناس؛ ترسناکترین موجود افسانهای ایران که چهرهای ترسناک دارد و تبدیل به فحش شده است!
کوه عروس و داماد؛ دختر و پسر عاشق پیشهای که در کوه بلند روستای زیاز گیلان تبدیل به سنگ شدند
گورستان کولی سیروان؛ قبرستانی پر رمز و راز و ترسناک در ایلام که هر غروب صدای گریه از آن به گوش میرسد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان