رفتار عجیب شهاب‌سنگ‌ها در برخورد با زمین؛ دلیل آن چیست؟

راز بقا: دانشمندان دریافتند که چرا سنگ‌ها [ی آسمانی]با وجود حرارت شدیدی که از لابه‌لای آن [در جو]عبور می‌کنند، همچنان به شکل شهاب‌سنگ، سالم به سطح زمین برخورد می‌کنند.

به گزارش راز بقا؛ پیتر جنیسکنز، نویسنده اصلی مقاله [ای در این زمینه]و ستاره‌شناس متخصص شهاب‌های آسمانی از موسسه «ستی» (SETI) و «مرکز تحقیقات ایمز ناسا»، می­‌گوید: «بیشتر سنگ‌های ما که به زمین سقوط می‌کنند، از شهاب‌سنگ‌هایی با اندازه­ تقریبی بین یک «گریپ فروت» تا یک خودرو کوچکند.»

او در ادامه می‌­گوید: «سنگ‌هایی به این بزرگی آن‌قدر سریع نمی‌چرخند که حرارت را طی مرحله کوتاهی که سنگ در «فاز شهاب» به سر می‌برد [در سراسر سنگ]پخش کنند. اکنون شواهدی در دست داریم که نشان می‌دهد قسمت پشتی آن تا هنگام رسیدن به زمین سالم باقی می‌ماند.»

دانشمندان این راز را به مدد «تی‌سی۳ ۲۰۰۸» (TC۳، ۲۰۰۸) کشف کردند؛ سیارکی شش متری که در سال ۲۰۰۸ کشف شد و دانشمندان آن را حدود ۲۰ ساعت پیش از برخورد با جو زمین شناسایی کردند. این سیارک، شهابی را ایجاد کرد که بر فراز بیابان نوبیه سودان متلاشی شد. – و بارش شهابی ایجاد کرد.

معاویه شداد، استاد دانشگاه خارطوم می‌گوید: «دانشجویان ما در جریان یک سری اردوی اکتشافی اختصاصی، بیش از ۶۰۰ شهاب‌سنگ پیدا کردند که برخی از آن‌ها به اندازه یک مشت، و بسیاری از آن‌ها از یک بند‌انگشت کوچک‌تر بودند. برای هر شهاب‌سنگ، مکان پیدا شدن آن را هم ثبت کردیم.»

دانشمندان از اینکه دریافتند میزان پراکندگی شهاب‌سنگ‌های بزرگ‌تر با اندازه یک مشت، بیشتر از شهاب‌سنگ‌های کوچک‌تر است، شگفت‌زده شدند.

مدل‌سازی‌های «تی‌سی۳ ۲۰۰۸» نشان داد که این سیارک چگونه ذوب شده و شکسته است. مدل‌­ها حاکی از آنند که این سیارک تقریبا یک موج خلاء در جو ایجاد کرده است. نخستین تکه‌ها، از کناره‌های سیارک جدا شده‌اند و با سرعت نسبتا کم سقوط کرده‌اند.

[بر این مبنا، به نظر می‌رسد که]وقتی کوچک‌ترین شهاب‌سنگ‌ها به سوی زمین سقوط کردند، نیروی اصطکاک در جو مانع از رسیدن آن‌ها به سطح زمین ­شد، ولی سیارک‌های بزرگ‌تر در این مسیر، سالم باقی ماندند.

رابرتسون می‌گوید: «این سیارک بیشتر در قسمت جلوی خود ذوب شده است، در نتیجه قسمت باقی‌مانده در پشت و پایین سیارک به مرحله‌ای رسید که ناگهان فروپاشید و به قطعات زیادی تقسیم شد. دلیل سالم ماندن قسمت پایین و پشت سیارک به این صورت، شکل سیارک بوده است.»

دکتر جنیسکنز می‌افزاید: «بزرگترین شهاب‌سنگ‌های [ایجاد شده از]«تی‌سی۳ ۲۰۰۸» بیش از شهاب‌سنگ‌های کوچک پراکنده شدند، به این معنی که منشا ایجاد آن‌ها، همین مرحله نهایی فروپاشی بوده است. بر اساس مکانی که این شهاب‌سنگ‌ها پیدا شده‌اند، به این نتیجه رسیدیم که این قطعات تا هنگام رسیدن به سطح زمین، نسبتا بزرگ باقی مانده‌اند.»

انواع مختلف شهاب‌سنگ‌­ها تصادفی روی زمین پخش شده‌اند، اما دانشمندان می‌دانند که پرتو‌های کیهانی در فضا می‌توانند فعل و انفعالاتی در نزدیک زمین ایجاد کنند - به‌ویژه بر سطح یک شهاب‌سنگ.

دکتر جنیسکنز می‌گوید: «اغلب از میزان رادیواکیتویته متوجه می‌شویم که شهاب‌سنگ‌ها از درون [سنگ‌های آسمانی]پوشش‌دار نیامده‌اند. اکنون می‌دانیم که منشا آن‌ها، سطح پشت سیارک است.»

این مقاله در مجله «شهاب‌شناسی و علوم سیاره‌ای» (MAPS) منتشر شده است.

*منظور از «فاز شهاب» اشاره به مراحل مختلف حرکت سنگ آسمانی به سوی زمین است: «فاز شهاب‌واره» (Meteoroid) که سنگ آسمانی هنوز در فضا است، ولی احتمالا به سمت زمین حرکت می‌کند، «فاز شهاب» (Meteor) که سنگ آسمانی وارد اتمسفر شده است، و فاز آخر که سنگ به زمین برخورد کرده و «شهاب‌سنگ» (Meteorite) نامیده می‌شود.