بز بخارا؛ بز ۱۲۰ کیلویی که عمودی راه می‌رود و در زمان دیدن شکارچیان «یخ» می‌زند!

راز بقا: بز کوهستانی بخارا (Bukharan mountain goat)، که به عنوان زیرگونه‌ای از بز کوهی سیبریایی نیز شناخته می‌شود، بومی مناطق کوهستانی و ناهموار آسیای مرکزی است. این بز عمدتاً در منطقه بخارا در ازبکستان و قسمت‌هایی از تاجیکستان و ترکمنستان یافت می‌شود و در محیط‌های سنگی و خشک زندگی می‌کند. 

به گزارش راز بقا، این حیوانات بخش مهمی از تنوع زیستی کوه‌های آسیای مرکزی هستند و از نظر اکولوژیکی و فرهنگی در این منطقه اهمیت دارند. 

ریشه‌های تاریخی بز بخارا

بز کوهستانی بخارا هزاران سال است که در این منطقه سکونت دارد و ریشه‌های آن به چشم‌انداز‌های باستانی آسیای مرکزی مرتبط است. این حیوانات برای زنده ماندن در اقلیم‌های سخت رشته‌کوه‌های مرتفع، از جمله کوه‌های پامیر و تیان‌شان، تکامل یافته‌اند. 

به گزارش راز بقا در طول تاریخ، بز‌های کوهستانی بخارا برای گوشت، پوست و شاخ‌هایشان شکار می‌شدند. شاخ‌های این بز‌ها گاهی در طب سنتی یا به عنوان نماد‌هایی از قدرت و جایگاه اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. 

با گذشت زمان، فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی، شکار و توسعه زیرساخت‌ها تأثیراتی بر جمعیت این نژاد بز‌ها گذاشت. از دست دادن زیستگاه و رقابت با دام‌های خانگی نیز فشار بیشتری بر تعداد آن‌ها وارد کرده است. 

تلاش‌های حفاظتی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم، مانند ایجاد مناطق حفاظت‌شده و ابتکارات مدیریت حیات‌وحش، برای حفظ زیستگاه‌های این گونه و کاهش شکار غیرقانونی آن‌ها انجام شده است. 

خصوصیات بز بخارا

بز کوهستانی بخارا به دلیل سازگاری‌های فیزیکی خاص خود، قادر به زنده ماندن در محیط‌های سخت و سنگی است. در اینجا به برخی از ویژگی‌های آن اشاره می‌کنیم:

نر‌های بالغ این نژاد می‌توانند بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم وزن داشته باشند، در حالی که ماده‌ها کوچک‌تر هستند و وزن آن‌ها بین ۳۰ تا ۶۰ کیلوگرم است. آن‌ها بدنی قوی و پوشش پشمی متراکمی دارند که به‌عنوان عایق در برابر سرما عمل می‌کند. 

نر‌ها دارای شاخ‌های بزرگ و خمیده هستند که می‌توانند تا ۱۴۰ سانتیمتر طول داشته باشند. این شاخ‌ها برای دفاع و نمایش‌های جفت‌گیری جهت اثبات سلطه استفاده می‌شود. ماده‌ها شاخ‌های کوچک‌تر و باریک‌تری دارند. 

این بز‌ها گیاه‌خوار هستند و از علف‌ها، درختچه‌ها و لایکن‌ها تغذیه می‌کنند. آن‌ها در یافتن غذا در محیط‌های کوهستانی نادر بسیار ماهر هستند. 

بز‌های بخارا حیواناتی اجتماعی هستند که گروه‌هایی از ماده‌ها و بچه‌ها را تشکیل می‌دهند و در رأس هر گروه یک ماده مسن قرار دارد، در حالی که نر‌ها معمولاً به‌صورت انفرادی یا در گروه‌های مجردی زندگی می‌کنند. 

سم‌های آن‌ها برای چسبیدن به سطوح سنگی تخصصی شده که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به‌راحتی از صخره‌های شیب‌دار بالا بروند؛ این سازگاری برای فرار از شکارچیانی مانند پلنگ برفی ضروری است. 

با وجود استحکام و پایداری بز کوهستانی بخارا، این گونه همچنان با تهدیداتی، چون اشغال زیستگاه‌ها و تغییرات اقلیمی روبه‌رو است. تلاش‌ها برای حفظ جمعیت این بز‌ها شامل ایجاد ذخایر حفاظت‌شده و آموزش جوامع محلی در مورد شیوه‌های پایدار است. این ابتکارات به‌منظور تضمین بقای این گونه نمادین کوهستانی برای نسل‌های آینده انجام می‌شود. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های بز بخارا

در حالی که بسیاری از رفتار‌ها و سازگاری‌های بز بخارا مشابه سایر بز‌های کوهستانی است، اما برخی ویژگی‌های عجیب و منحصر به فرد نیز دارد. 

بز‌های کوهستانی بخارا به خاطر توانایی خارق‌العاده خود در پیمایش صخره‌های شیب‌دار و تند شناخته می‌شوند. آن‌ها قادرند از یک لبه خطرناک به لبه دیگر بپرند حتی در شرایطی که فاصله زیادی بین آن‌ها وجود دارد. 

سم‌های تخصصی آن‌ها به خوبی به سطوح سنگی می‌چسبند و این اجازه را به آن‌ها می‌دهند که به راحتی بر روی زمین‌های تقریباً عمودی حرکت کنند، که این رفتار در بسیاری از حیوانات دیگر نادر است. 

این بز‌ها آن‌چنان به زیستگاه کوهستانی خود سازگار شده‌اند که اغلب در صخره‌های عمودی پناه می‌گیرند، جایی که شکارچیانی مانند پلنگ‌های برفی و گرگ‌ها به سختی می‌توانند آن‌ها را تعقیب کنند. 

آن‌ها روی این صخره‌های باریک و بلند استراحت می‌کنند یا از آن‌ها به عنوان پناهگاهی برای فرار استفاده می‌کنند، گاهی در مکان‌هایی که بقا در آن‌ها تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. انتخاب زیستگاه آن‌ها اغلب بسیار سخت‌تر از سایر گونه‌های بز است.

یکی دیگر از رفتار‌های عجیب بز‌های بخارا نمایش جفت‌گیری آنهاست. در فصل جفت‌گیری، نر‌ها نمایش‌های دراماتیکی از قدرت انجام می‌دهند، که اغلب شامل صدا‌های بلند، نمایش‌های فیزیکی و مبارزات شدید با دیگر نرهاست. 

این بز‌ها در این مبارزات شاخ‌های خود را در هم قفل می‌کنند و گاهی این مبارزات ساعت‌ها به طول می‌انجامند. آن‌ها از شاخ‌هایشان برای فشار آوردن، هل دادن و حتی تلاش برای پرت کردن یکدیگر از لبه‌های صخره‌ها استفاده می‌کنند تا برتری خود را در یافتن ماده‌ها به نمایش بگذارند. 

بز‌های کوهستانی بخارایی در یکی از سخت‌ترین اقلیم‌های روی زمین زندگی می‌کنند، جایی که دما در زمستان‌ها می‌تواند به شدت کاهش یابد. آنچه عجیب است این است که آن‌ها توانسته‌اند بدون داشتن پوست ضخیم مانند سایر حیوانات کوهستانی که در این شرایط زندگی می‌کنند، در این محیط‌ها زنده بمانند.

پوشش پشمی آن‌ها در مقایسه با سایر حیوانات کوهستانی نسبتا نازک است، اما چربی بدن و توانایی استثنایی آن‌ها در پیدا کردن غذا در مناطق دورافتاده به آن‌ها کمک می‌کند که حتی در سخت‌ترین زمستان‌ها هم زنده بمانند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بز کاموری؛ مشهورترین بز پاکستان که سمبل شانس و ثروت است و صاحبش را خودش انتخاب می‌کند!

بز پاتری؛ بز پاکستانی مشهور به «اشراف‌زاده بیابان» که «بارش باران» را پیش‌بینی می‌کند

رفتار عجیب دیگر بز‌های بخارا بحث مهاجرت‌های آنهاست. در حالی که بسیاری از گونه‌های بز کوهستانی به طور معمول در محدوده‌های خاصی باقی می‌مانند، بز‌های کوهستانی بخارا در ماه‌های زمستان زمانی که غذا کمیاب است، مسافت‌های طولانی را برای یافتن غذا طی می‌کنند. این مهاجرت ممکن است عجیب باشد، زیرا این بز‌ها مسیر‌های خاصی را دنبال می‌کنند که گویا به طور غریزی می‌شناسند، با وجود این که زیستگاه کوهستانی آن‌ها معمولاً هیچ نشانه یا علامت مشخصی ندارد. آن‌ها ممکن است صد‌ها کیلومتر را طی کنند، گویی از مسیر‌های غریزی پیروی می‌کنند. 

ویژگی عجیب دیگر این بز این است که زمانی که شکارچی را شناسایی می‌کنند، برای ساعت‌ها در جا می‌ایستند. علیرغم توانایی‌های شگفت‌انگیزشان در سرعت و چابکی، آن‌ها معمولاً به جای فرار، به استفاده از استتار و ایستادن کامل در مکان‌های مشخص روی می‌آورند و در این حالت تقریباً غیرقابل شناسایی می‌شوند. این سکوت و بی‌حرکتی می‌تواند آن‌ها را به طرز شگفت‌آوری از دید شکارچیان پنهان کند که تاکتیک بقای جالبی است. 

این ویژگی‌های عجیب و غریب بز کوهستانی بخارایی نشان‌دهنده سازگاری‌های آن‌ها و روش‌های غیرمنتظره‌ای است که به آن‌ها کمک می‌کند در یکی از سخت‌ترین محیط‌های کره زمین بقا پیدا کنند.