دایناسور‌ها چگونه جهان را تسخیر کردند؟

راز بقا: دانشمندان با استفاده از مدفوع، استفراغ و غذای فسیل‌شده درون معده دایناسورها، سرنخ‌های جدیدی درباره چگونگی سلطه آن‌ها بر زمین به دست آوردند.

به گزارش راز بقا به نقل از خبرگزاری فرانسه، این کشف به دانشمندان کمک می‌کند که درباره دوران طولانی سلطه این جانداران عظیم‌الجثه و همچنین انقراض آن‌ها در ۶۶ میلیون سال پیش دانش تازه‌ای کسب کنند.

دیرینه‌شناسان پیش از این جزئیات زیادی درباره پراکندگی دایناسور‌ها روی زمین کشف کرده بودند. با این حال، مارتین کوارنستروم، پژوهشگر دانشگاه اوپسالای سوئد و سرپرست پژوهشی جدید درباره دایناسورها، در گفتگو با خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «ما درباره چگونگی ظهور آن‌ها اطلاعات بسیار کمی داریم.»

به گفته دانشمندان، فسیل‌های کشف‌شده نشان می‌دهند که دایناسور‌ها دست‌کم ۲۳۰ میلیون سال پیش روی زمین ظاهر شده‌اند، اما آن‌ها در آغاز دوره ژوراسیک، یعنی حدود ۳۰ میلیون سال پس از آن، به جانورانی مسلط تبدیل شدند. علت این سلطه و دلیل اینکه چرا این روند تا این حد طول کشید از مدت‌ها پیش موضوع بحث‌های پرشور دانشمندان بوده است.

در مطالعه اخیر، که در نشریه «نیچر» منتشر شده است، تیمی اروپایی بیش از ۵۰۰ «برومالیت» – باقی‌مانده‌های فسیل‌شده مدفوع، استفراغ و غذای هضم‌نشده در روده‌ها – مربوط به دایناسور‌ها را که در مناطقی در لهستان کشف کرده بودند بررسی کردند.

کوارنستروم می‌گوید که دانشمندان با ردیابی برومالیت‌ها و ارتباط آن به جانداران و همچنین با شناسایی محتویات آن‌ها به زنجیره غذایی دایناسور‌ها پی می‌برند و مشخص می‌کنند که چه کسی چه کسی را یا چه چیزی را خورده است.

پژوهشگران برای ساخت تصویر سه‌بعدی از نمونه‌ها از فناوری‌های جدید مانند میکروتوموگرافی سینکروترونی استفاده کردند. این تصاویر حاکی از آن بود که فسیل مدفوع کشف‌شده حاوی باقی‌مانده‌های حشرات، گیاهان، ماهی‌ها و حیوانات بزرگ‌تر است.

آن‌ها این اطلاعات را با داده‌هایی درباره فسیل‌ها، گیاهان و شرایط آب‌وهوایی آن دوره مقایسه کردند تا برای شناخت روند تسلط تدریجی دایناسور‌ها مدلی بسازند.

این روند با استفاده از بررسی برومالیت‌ها نشان داد که طول و عرض آن‌ها طی ۳۰ میلیون سال به‌طور متوسط سه برابر افزایش یافته است.

به عبارت دیگر، این موضوع نشان داد جانورانی که این باقی‌مانده‌ها را هضم، استفراغ یا دفع کرده‌اند، در این بازه زمانی سه برابر بزرگ‌تر شده‌اند.

برخی از باقی‌مانده‌های فسیل‌شده متعلق به نیای اولیه دایناسور‌ها به نام سیلِسور بودند. به گفته کوارنستروم، این جانوران در مقایسه با دایناسور‌های با شکوه تیرانوسوروس رکس، «نسبتا کوچک» بودند و جرم آن‌ها حداکثر ۱۵ کیلوگرم بود.

دیرینه‌شناسان می‌گویند جانور غالب آن زمان، خزندگان علف‌خوار بشکه‌شکلی به نام دوسینودونت‌ها بودند که چند تن وزن داشتند. اما سیلِسور برتری مهم‌تری به رقیب پهن‌پیکر خود داشت: او همه‌چیزخوار بود.

به گفته کوارنستروم فسیل مدفوع این جانور نشان می‌دهد که او مقدار زیادی حشره، ماهی و گیاه می‌خورده است و این بدان معناست که این «جانور فرصت‌طلب» بهتر می‌توانسته خود را با تغییرات ناگهانی محیطی تطبیق دهد.

برای مثال، یک دوره بارانی بسیار شدید به نام «رویداد آب‌و‌هوایی کارنین» (Carnian pluvial episode) به تکامل بسیاری از گیاهان جدید منجر شد. در این دوره، خزندگان علف‌خوار بزرگ برای تطبیق با این رژیم غذایی جدید به مشکل برخوردند. اما سیلِسور – و بعد‌ها دایناسور‌های گردن‌دراز که نیای دیپلودوکوس بودند – «توانستند به‌راحتی از گیاهان جدید تغذیه کنند».

هم‌زمان که دایناسور‌های کوچک‌تر با تغذیه از این غذا‌های جدید رشد کردند، گوشت‌خواران بزرگ‌تر که از آن‌ها تغذیه می‌کردند نیز بزرگ‌تر شدند؛ تا زمانی که دوره ژوراسیک فرارسید و همه چیز تحت تسلط دایناسور‌های غول‌پیکر گیاه‌خوار و گوشت‌خواران وحشی قرار گرفت.

با این حال، این بررسی به بحث‌ها و اختلاف‌نظر درباره علت تسلط دایناسور‌ها خاتمه نمی‌دهد.

دو فرضیه اصلی برای ظهور دایناسور‌ها وجود دارد: یک دیدگاه این است که دایناسور‌های اولیه برای غلبه بر رقبای خود از مزایای فیزیولوژیکی کلیدی – مانند ایستادن روی پا‌های عقبی – استفاده می‌کردند. دیدگاه دیگر این است که آشفتگی‌های محیطی، مانند فوران‌های آتشفشانی یا تغییرات اقلیمی، بسیاری از حیوانات غالب قبلی را از بین برد و راه را برای تسلط دایناسور‌ها باز کرد.

پژوهشگران در این تحقیق با استفاده از بررسی برومالیت‌ها می‌گویند که کشف آن‌ها ترکیبی از هر دو نظریه است، به این معنی که به باور آن‌ها دایناسور‌ها برای بهره‌برداری از تغییرات محیطی، که رقبایشان را عقب رانده بود، از مزایای تکاملی خود استفاده کرده‌اند.

با این حال، دانشمندان می‌گویند که این پژوهش تنها لهستان کنونی را پوشش می‌دهد، که در آن زمان بخشی از شمال ابرقاره پانگه‌آ بوده است. به گفته آن‌ها، با توجه به اینکه این تحقیق «از نظر محتوا و دامنه محدود است»، باید آن را «نقطه شروعی برای تحقیقات بیشتر» شمرد.

کوارنستروم می‌گوید استفاده از مدل او در سایر مناطق – مانند جنوب پانگه‌آ، جایی که نخستین دایناسور‌ها در آن ظاهر شدند – «واقعا هیجان‌انگیز» خواهد بود.