مو یا ریش جن؛ راز ترسناک رشته‌های نازک در غار‌های نمکی هرمز و ریش‌جن سمنان چیست؟

راز بقا: در جنوب و مرکز ایران، جایی که کوه‌های خشک و دشت‌های نمکی به هم می‌رسند، غار‌هایی پنهان‌اند که عجایب فراوانی در دل خود دارند. یکی از رازآلودترین پدیده‌هایی که در این غار‌ها دیده شده، ساختار‌هایی باریک و تاب‌خورده است که مردم محلی به آنها «موی اجنه» می‌گویند. این نام عجیب از باور‌های کهن مردم جنوب و کویر ایران می‌آید که همیشه برای پدیده‌های ناشناخته، ردپایی از ماوراءالطبیعه قائل بودند.

به گزارش راز بقا اما این مو‌ها چیستند؟ آیا واقعاً نشانی از اجنه در دل کوه‌هاست یا فقط بازی طبیعت و کانی‌ها با نور و زمان؟ این مقاله از راز بقا تلاش دارد با نگاهی بومی و علمی، این پدیده را بررسی کند و قصه‌ی شگفت‌انگیز آن را از دل کوه‌های نمکی و غار‌های تاریک ایران بیرون بکشد.

موی اجنه؛ روایتی از مردم جنوب و کویر

به گزارش راز بقا، در بسیاری از روستا‌ها و مناطق کوهستانی جنوب ایران، از جمله جزیره هرمز، باور بر این است که در برخی غارها، «اجنه» یا همان موجودات ناپیدا رفت‌وآمد دارند. در این مناطق، اگر کسی وارد غاری شود و رشته‌هایی سفید یا قهوه‌ای رنگ را از سقف آویزان ببیند، بلافاصله از «موی جن» یاد می‌کند.

مردم محلی می‌گویند این مو‌ها نشانه‌ای از حضور اجنه در دل غار است، یا اینکه اجنه شب‌ها در این غار‌ها زندگی می‌کنند و این موها، یا جای ماندنشان است یا حتی خودشان آن را روییده‌اند. این نگاه آیینی، هم از ترس و هم از احترام به ناشناخته‌ها می‌آید. داستان‌هایی نقل شده از کسانی که مو‌ها را با دست کشیده‌اند و حالشان دگرگون شده، یا شب‌ها کابوس دیده‌اند.

اما این فقط یک‌سو ماجراست؛ سوی دیگر آن، واقعیت زمین‌شناسی است.

غار نمکی جزیره هرمز؛ سرزمین مو‌های بلورین

جزیره هرمز، با آن خاک سرخ، نمک‌های درخشان و سکوتِ آبیِ خلیج‌فارس، غاری در خود دارد که به «غار نمکی» معروف است. این غار یکی از شاهکار‌های طبیعی ایران است و ساختار آن از سنگ نمک خالص تشکیل شده که در طی میلیون‌ها سال شکل گرفته است.

درون این غار، اگر خوش‌شانس باشید و وارد شاخه‌هایی خاص شوید، رشته‌هایی بلند و سفیدرنگ از سقف یا دیوار آویزان می‌بینید. به گزارش راز بقا اینها دقیقاً همان چیزی هستند که مردم به آن «موی اجنه» می‌گویند. در واقع این رشته‌ها، رسوبات بلورین نمکی هستند که از چکه‌کردن آب‌های شور و تبخیر تدریجی آنها طی سالیان متمادی ایجاد شده‌اند.

اما چرا شبیه مو شده‌اند؟ چون بلور نمک در شرایط خاص، می‌تواند به‌جای توده‌های فشرده، به‌صورت رشته‌هایی مویین رشد کند. رطوبت محیط، جریان آهسته هوا، و سطح تماس با دیواره سنگی، باعث می‌شود رشته‌ها رشد مارپیچی و آویزان داشته باشند. همین ویژگی است که آن را مرموز می‌کند.

غار ریش‌جن؛ روایتی دیگر از موی ماورایی

یکی دیگر از غار‌هایی که در فضای مجازی به‌ویژه اینستاگرام با عنوان «غار موی اجنه» شناخته می‌شود، غار ریش‌جن در استان سمنان است. این غار در منطقه‌ای کوهستانی و خشک قرار دارد و به گفته برخی از بومیان، نامش از ساختار‌هایی شبیه ریش یا مو درون غار گرفته شده است.

در تصاویر و ویدیو‌هایی که گردشگران از این غار منتشر کرده‌اند، ساختار‌هایی آویزان و سفیدرنگ دیده می‌شود که به‌واقع شباهت زیادی به «ریش» یا «مو» دارند. برخی از کاربران اینستاگرام، آنها را اثرات زندگی اجنه دانسته‌اند و برخی دیگر، آن را پدیده‌ای علمی و طبیعی می‌دانند.

به‌احتمال زیاد، این ساختار‌ها نیز منشأ معدنی دارند؛ ترکیباتی، چون گچ، آراگونیت یا آهک که در اثر جریان آرام آب و ته‌نشینی مداوم در دمای ثابت رشد کرده‌اند و به‌شکل مویین در آمده‌اند.

واقعیت علمی؛ مو‌های اجنه از جنس زمین‌اند

از نظر زمین‌شناسی، آن‌چه به‌عنوان «موی اجنه» شناخته می‌شود، نوعی ساختار ثانویه درون غار است که در اثر تبخیر، رسوب‌گذاری، و تبلور مواد معدنی شکل می‌گیرد. این رشته‌ها ممکن است از ترکیبات زیر تشکیل شده باشند:

بلور‌های نمک (هالیت): در غار‌های نمکی مانند هرمز، بسیار رایج است.

گچ یا سولفات کلسیم: در مناطق خشک کوهستانی، جریان آب کم‌عمق گچ را به‌شکل رشته‌ای ته‌نشین می‌کند.

آراگونیت یا کلسیت: دو فرم معدنی از کربنات کلسیم که در شرایط خاص به‌شکل رشته‌های مویین تشکیل می‌شوند.

تار‌های زیستی (biogenic fibers): در برخی موارد نادر، رشد باکتری‌ها یا قارچ‌ها نیز باعث شکل‌گیری تار‌های بسیار ظریف معدنی یا آلی در دیواره غار می‌شود؛ بنابراین «موی اجنه» از دیدگاه علمی، فقط نتیجه‌ی بازی زمان، آب، سنگ و مواد معدنی است. اما زیبایی و ظرافت این ساختارها، آن‌قدر عجیب و نفس‌گیر است که هر انسانی را به سمت تفسیر‌های فراواقعی می‌برد.

چرا باور به موی اجنه مهم است؟

باور به پدیده‌هایی، چون «موی اجنه» اگرچه از نظر علمی بی‌پایه است، اما بخش مهمی از فرهنگ بومی، اسطوره‌سازی و جهان‌بینی مردم ایران است. به گزارش راز بقا چنین باورهایی، در کنار واقعیت، زندگی را رازآلودتر و طبیعت را مقدس‌تر می‌کنند. حتی اگر این مو‌ها فقط نمک یا گچ باشند، وقتی در دل تاریک یک غار، در سکوت و سرمای مرموز، به آنها نگاه کنی، چیزی در درونت به جنب‌وجوش می‌افتد؛ شاید همان چیزی که نیاکان ما به آن «جن» می‌گفتند.

پدیده‌هایی مثل «موی اجنه» در غار‌های ایران، آمیزه‌ای از علم، طبیعت و فرهنگ‌اند. از غار‌های نمکی در هرمز تا غار‌های مرموز سمنان، ما با جهانی روبه‌رو هستیم که هرچند در سطح، فقط کانی و بلور است، اما در عمق، قصه دارد، باور دارد و حتی ترس دارد.

این رشته‌های مویین، اگرچه فقط نشانی از شیمی طبیعت‌اند، اما در دل مردم، به جن، اسطوره و رمز بدل شده‌اند؛ و این، چیزی است که غار‌های ایران را فراتر از جغرافیا، به بخشی از هویت فرهنگی و خیال‌انگیز ما تبدیل می‌کند.