حمام‌های جنی؛ آیا در حمام‌های قدیمی جن وجود دارد؟ راز صداهای ترسناک حمام‌های قدیمی چیست؟
حمام‌های قدیمی ایران، با فضای تاریک و معماری رازآلودشان، سال‌هاست در قصه‌های مردم به «حمام جنی» معروف شده‌اند. این مقاله از راز بقا به بررسی ریشه تاریخی این باور، نمونه‌های مشهور و بازگشت آن در ویدیوهای وایرال شبکه‌های اجتماعی می‌پردازد.
راز بقا: در روزگاری نه‌چندان دور، حمام عمومی در هر محله، قلب زندگی اجتماعی مردم بود؛ جایی برای شست‌وشو، گفت‌و‌گو، استراحت و حتی شنیدن تازه‌ترین اخبار. اما در کنار این نقش اجتماعی، فضای تاریک، بخارآلود و پرپیچ‌وخم حمام‌های قدیمی، زمینه‌ساز داستان‌ها و افسانه‌هایی شد که تا امروز ادامه یافته‌اند. در فرهنگ عامه ایران، برخی از این حمام‌ها به «حمام جنی» شهرت پیدا کردند و روایت‌هایی از حضور موجودات ناشناخته در آنها دهان‌به‌دهان نقل شد.
ریشه شکل‌گیری افسانه «حمام جنی»
به گزارش راز بقا، حمام‌های سنتی معمولاً زیر سطح زمین ساخته می‌شدند تا گرما و رطوبت بهتر حفظ شود. سقف‌های گنبدی، راهرو‌های تنگ، اتاق‌های نیمه‌تاریک و صدای پژواک آب و بخار، محیطی اسرارآمیز ایجاد می‌کرد. در چنین فضایی، کوچک‌ترین صدا یا سایه می‌توانست در ذهن مردم به موجودی فراطبیعی نسبت داده شود.
از سوی دیگر، باور‌های دینی و عامیانه درباره اجنه و موجودات نامرئی، نقش مهمی در شکل‌گیری این افسانه‌ها داشت. برخی مردم بر این باور بودند که اجنه در مکان‌های تاریک و خلوت رفت‌وآمد می‌کنند و حتی ممکن است «عروسی» یا «مجلس» خود را در چنین جا‌هایی برگزار کنند.
نمونه‌های معروف در تاریخ
در تهران قدیم، «حمام محله حسن‌آباد» به‌خاطر داستان‌های ترسناک و شایعاتی که درباره شنیدن صدای «سوختم، سوختم» از تون حمام نقل می‌شد، به «حموم جنی» معروف شد. این داستان‌ها چنان رواج یافت که حتی مشتریان حمام کم شدند و سرانجام این بنا یا تخریب شد یا تغییر کاربری داد.
به گزارش راز بقا برخی تهران‌پژوهان هم روایت کرده‌اند که مظفرالدین‌شاه قاجار برای حمام رفتن، ابتدا یکی از افراد شجاع را به داخل می‌فرستاد تا مطمئن شود «جن» در حمام حضور ندارد.
باور‌های عامیانه و احتیاط‌های مردم
در بسیاری از نقاط ایران رسم بود که هنگام ورود به حمام، بسم‌الله الرحمن الرحیم گفته شود تا نیرو‌های نامرئی از انسان دور شوند. به گزارش راز بقا برخی نیز معتقد بودند که اگر به هنگام خلوتی و تاریکی به حمام بروی، ممکن است اجنه برایت صدا بزنند یا به شکلی خود را نشان دهند. حتی گفته می‌شد اجنه برای ترساندن یا اغفال مردم، زودتر از موعد در «بوق حمام» می‌دمیدند.
بازگشت افسانه به دنیای امروز
با گسترش شبکه‌های اجتماعی، این قصه‌های قدیمی بار دیگر زنده شده‌اند؛ این‌بار نه در قالب حکایت‌های کنار کرسی، بلکه در ویدیوهای کوتاه اینستاگرامی و تیک‌تاکی. در ماه‌های اخیر، برخی کاربران با دوربین یا موبایل به سراغ حمام‌های تاریخی متروکه رفته‌اند و ادعا کرده‌اند که صدا‌ها یا سایه‌های عجیبی ضبط کرده‌اند.
این ویدیو‌ها معمولاً با موسیقی دلهره‌آور، فیلتر‌های تصویری و نورپردازی مصنوعی همراه‌اند تا حس ترس را بیشتر کنند. نتیجه آنکه، بسیاری از این محتوا‌ها در فضای مجازی «وایرال» شده و بحث‌های قدیمی را دوباره به جریان انداخته‌اند.
واکنش‌ها به این جریان
به گزارش راز بقا در حالی که عده‌ای این ویدیو‌ها را به‌عنوان سرگرمی یا تجربه هیجان‌انگیز دنبال می‌کنند، گروهی دیگر معتقدند که چنین محتوا‌هایی می‌تواند خرافات را در جامعه تقویت کند. برخی پژوهشگران حوزه فرهنگ می‌گویند که بخش زیادی از این ماجرا‌ها ساخته‌وپرداخته ذهن خلاق تولیدکنندگان محتواست و نباید آنها را سندی بر وجود پدیده‌های ماورایی دانست.
با این حال، حتی مخالفان هم نمی‌توانند انکار کنند که این روایت‌ها بخشی از میراث فرهنگی و شفاهی ما هستند که در طول قرن‌ها شکل گرفته و حالا با فناوری‌های جدید جان تازه‌ای گرفته‌اند.
نگاه مردم بومی به حمام‌های قدیمی
در بسیاری از روستا‌ها و شهر‌های کوچک ایران، هنوز حمام‌های تاریخی با ساختار‌های قدیمی باقی مانده است. مردم محلی اغلب با نگاهی دوگانه به این بنا‌ها می‌نگرند؛ از یک‌سو به‌عنوان یادگار دوران گذشته و بخشی از هویت فرهنگی خود، و از سوی دیگر به‌عنوان مکان‌هایی که «قصه دارند» و ورود به آنها در شب کار عاقلانه‌ای نیست.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
گورستان مَکلی؛ قبرستانی با ۵۰۰ هزار قبر که هر سال کمی جابجا می‌شود و محل تجمع ارواح و اجنه است
قلعه جنی کیش؛ قلعه ترسناک و متروکه در جزیره کیش و محل زندگی جن‌ها که آدم‌ها را دچار سرگیچه می‌کند
مو یا ریش جن؛ راز ترسناک رشته‌های نازک در غار‌های نمکی هرمز و ریش‌جن سمنان چیست؟
افسانه یا حقیقت؟
واقعیت این است که تاکنون هیچ مدرک علمی و مستندی مبنی بر وجود جن در حمام‌های قدیمی ارائه نشده است. به گزارش راز بقا صدا‌هایی که در این فضا‌ها شنیده می‌شود، می‌تواند ناشی از ساختار معماری، جریان هوا یا حتی حیواناتی مانند کبوتر و موش باشد. اما همان‌طور که بسیاری از روان‌شناسان می‌گویند، قدرت تخیل و انتظار ذهن انسان، می‌تواند کوچک‌ترین نشانه را به داستانی کامل و ترسناک تبدیل کند.
حمام‌های جنی، چه در قالب افسانه‌های دیروز و چه در ویدیوهای وایرال امروز، بخشی از فرهنگ و خاطره جمعی ما هستند. این روایت‌ها ترکیبی از باور‌های مذهبی، تخیل مردمی و شرایط خاص معماری حمام‌های سنتی‌اند که نسل به نسل منتقل شده‌اند. شاید حقیقت در میان نباشد، اما نمی‌توان انکار کرد که همین داستان‌ها به بنا‌های تاریخی روحی خاص می‌بخشند و آنها را از صرفاً یک اثر معماری به بخشی زنده از فرهنگ ایرانی تبدیل می‌کنند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
«عروس گرگنما»؛ «عروس گرگنمای گودین» مشهور به عروس حاج طهماس که شبها شبیه گرگ می‌شد و جان آدم‌ها را میگرفت
جشنواره خر؛ مراسمی که در آن خرهای آرایش کرده با رژلب و سُمهای رنگ شده و لباس رنگی با آهنگ محلی میرقصند
جشن زن‌سالار در روستای قشلاق لَلِه؛ روزی که مرد‌ها از روستا بیرون می‌روند و زنان فرمان می‌رانند
ننه هر دُم؛ پیرزن ترسناک تهرانی با دُم حیوانی که شبها کودکان را شکار می‌کند!
چاورَش؛ موجودی ترسناک در کرمانشاه با دو سر زن و مرد که به بدکاران سکه میدهد و به کودکان حمله می‌کند!
روایت یک زن از نیل، زعفران و لولهی تفنگ؛ آیینهای فراموش‌شده فرزند پروری در فرهنگ عشایر قشقایی
نتایج عجیب یک تحقیق درباره وگانیسم؛ گیاهخواران بیشتر از گوشتخواران تشنه قدرتاند
افسانه کوتولههای شهداد و نبرد افسانه‌ای با اژدهای سرخ سیستان و بلوچستان بر سر کوه طلا!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان