دوپای خراسانی؛ جهنده‌ای با پا‌های بلند که در داغ‌ترین بیابان‌های دنیا زنده می‌ماند

راز بقا: دوپای خراسانی (Dipus sagitta) یکی از موجودات جالب و کمتر شناخته‌شده‌ای است که بومی مناطق بیابانی آسیای میانه، از جمله بخش‌هایی از قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان می‌باشد. این موجود خاص جزو خانواده موش‌خرما‌ها است، گروهی از جوندگان کوچک و شب‌زی که به دلیل پا‌های بلند و خاص خود که به صورت جهشی حرکت می‌کنند، شناخته می‌شوند. دوپای خراسانی به دلیل ویژگی‌های ویژه‌ای که برای زندگی در محیط‌های بیابانی توسعه یافته است، قابل توجه است.

ویژگی‌های ظاهری دوپای خراسانی

همانطور که از نام آن پیداست، دوپای خراسانی دارای دو پای عقب خیلی بلند و سه انگشت در هر یک از پا‌های عقبی خود است. این ویژگی یکی از مشخصه‌های برجسته این گونه است. این سه انگشت به دوپای خراسانی کمک می‌کند تا در حرکت‌های جهشی‌اش در محیط بیابان بهتر تعادل خود را حفظ کند. پا‌های عقبی این جوندگان نسبت به پا‌های جلویی بسیار بلندتر است، به این ترتیب می‌توانند مسافت‌های زیادی را در یک پرش طی کنند. به گزارش راز بقا این ویژگی‌ها باعث می‌شود که دوپای خراسانی یکی از پرش‌کنندگان ماهر باشد و قادر به جهش‌های بلند چند متری باشد.

به گزارش راز بقا طول بدن دوپای خراسانی به طور میانگین حدود ۱۳ تا ۱۶ سانتی‌متر است و دم آن می‌تواند تا ۲۲ سانتی‌متر نیز برسد. دم این موجود بلند، نازک و پوشیده از مو است که به آن کمک می‌کند تا در حین جهش‌ها تعادل خود را حفظ کند. همچنین، دم به عنوان یک ارگان حسی عمل کرده و به دوپای خراسانی کمک می‌کند تا اطلاعات محیطی را در حین حرکت در بیابان دریافت کند.

پوست این دوپای خراسانی نرم و معمولاً به رنگ قهوه‌ای روشن یا خاکی است که به آن کمک می‌کند تا در محیط بیابانی بهتر استتار کند. رنگ پوست آن به آن این امکان را می‌دهد که به راحتی با خاک و شن‌های بیابان هماهنگ شده و از شکارچیان در امان بماند. همچنین، پوست آن برای محافظت از آن در برابر دما‌های شدید بیابانی تطبیق یافته است، به طوری که در شب‌های سرد بیابان گرم و در روز‌های گرم نیز نسبتا خنک باقی می‌ماند.

رفتار و رژیم غذایی دوپای خراسانی

دوپای خراسانی معمولاً شب‌زی است و در شب‌ها که بیابان خنک‌تر است، فعال می‌شود. در طول روز، این موجود به داخل لانه‌ها یا زیر سنگ‌ها پناه می‌برد تا از گرمای شدید جلوگیری کند. این لانه‌ها معمولاً عمیق هستند و به دوپای خراسانی پناهگاهی از گرما و شکارچیان می‌دهند. به گزارش راز بقا این حیوان بیشتر به صورت تنها یا در گروه‌های کوچک زندگی می‌کند و از حواس تیز شنوایی و بویایی خود برای شناسایی غذا و شکارچیان استفاده می‌کند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

موش سیاه؛ موشی که در هند مقدس است و هرکس رنگ سفیدش را ببیند پولدار می‌شود

آرمادیلوی پری‌وار صورتی؛ کوچکترین پستاندار جهان که زندگی مخفی دارد و تعداد کمی آن را دیده‌اند

موش غول‌پیکر کیسه‌دار آفریقایی؛ موش یک متری که استاد گرفتن قاچاقچیان خطرناک است

زاکور؛ موشی که ۱۰۰ متر تونل حفر می‌کند و استخوانش در طب چینی به جای استخوان ببر استفاده می‌شود

رژیم غذایی دوپای خراسانی عمدتاً گیاه‌خواری است، هرچند که در برخی مواقع از حشرات و بی‌مهرگان کوچک نیز تغذیه می‌کند. این موجود از انواع دانه‌ها، برگ‌ها و گیاهان بیابانی تغذیه می‌کند و به عنوان یک جانور فرصت‌طلب از منابع غذایی موجود در محیط خود بهره می‌برد. در دوران‌هایی که منابع غذایی کمیاب هستند، دوپای خراسانی می‌تواند از ذخایر چربی که در زمان فراوانی مواد غذایی انباشته کرده است، تغذیه کند.

تولید مثل و طول عمر دوپای خراسانی

چرخه تولید مثل دوپای خراسانی به شرایط فصلی بیابان بستگی دارد. تکثیر معمولاً در بهار رخ می‌دهد و ماده‌ها یک تا چهار بچه به دنیا می‌آورند. به گزارش راز بقا دوره بارداری حدود یک ماه به طول می‌انجامد و بچه‌ها در حالت نسبتا نارس به دنیا می‌آیند. آن‌ها تا زمانی که به اندازه کافی بالغ نشده‌اند، در لانه مادر باقی می‌مانند و پس از آن برای جستجو به خارج از لانه می‌روند.

طول عمر دوپای خراسانی در طبیعت معمولاً حدود یک تا دو سال است، هرچند که برخی از آن‌ها تحت شرایط مناسب ممکن است مدت زمان بیشتری زنده بمانند. این گونه در معرض تهدیدات زیادی از جانب شکارچیان مانند جغدها، شاهین‌ها و روباه‌ها قرار دارد و طول عمر کوتاه یکی از استراتژی‌های بقای آن است که به آن این امکان را می‌دهد که سریع‌تر نسل جدیدی تولید کند.

زیستگاه و حفاظت دوپای خراسانی

دوپای خراسانی در بیابان‌های خشک و بیابانی آسیای میانه زندگی می‌کند، جایی که به خوبی برای شرایط سخت آن محیط تطبیق یافته است. به گزارش راز بقا این زیستگاه‌ها معمولاً با پوشش گیاهی کم، دمای شدید و منابع آبی محدود مشخص می‌شوند. دوپای خراسانی به خوبی برای این شرایط سازگار شده است، با پا‌های بلند خود که برای جهش در شن‌های داغ مناسب است و توانایی حفظ آب بدن به شیوه‌ای کارآمد را دارد.

با این حال، دوپای خراسانی با تهدیداتی همچون تخریب زیستگاه به دلیل کشاورزی و بیابان‌زایی مواجه است. با گسترش زمین‌های کشاورزی یا شهرنشینی، زیستگاه طبیعی این موجود تخریب می‌شود و یافتن غذا و پناهگاه برای آن دشوارتر می‌شود. علاوه بر این، تغییرات اقلیمی نیز تهدید‌هایی برای این گونه ایجاد کرده است، زیرا ممکن است الگو‌های بارش را تغییر داده و دما‌ها را افزایش دهد که بر تعادل حساس اکوسیستم دوپای خراسانی تاثیر بگذارد.

علیرغم این تهدیدات، دوپای خراسانی در حال حاضر در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار ندارد، اما جمعیت آن به طور بالقوه در حال کاهش است. به گزارش راز بقا حفظ زیستگاه‌ها و تحقیق بیشتر در مورد تهدیداتی که این گونه با آن مواجه است، برای حفظ آن در طبیعت ضروری است.