گاو آپیس؛ گاو مقدس مصری که کمبوجیه پسر کوروش هخامنشی آن را منقرض کرد!

راز بقا: گاو آپیس (Apis Bull) یکی از مهم‌ترین نماد‌های مذهبی و فرهنگی در مصر باستان بود که نه تنها در دوران حکومت فراعنه بلکه در تاریخ دینی و مذهبی این سرزمین تأثیرات بزرگی داشت. گاو آپیس به‌عنوان موجودی مقدس در کنار خدایان بزرگ مصر مانند اوسیرس، هاتور و آتون شناخته می‌شد و نقشی ویژه در مراسم دینی و فرهنگی مصر ایفا می‌کرد.

ویژگی‌های ظاهری گاو آپیس

به گزارش راز بقا، گاو آپیس به‌دلیل ویژگی‌های خاص ظاهری‌اش از سایر گاو‌های معمولی متمایز بود. این گاو‌ها باید ویژگی‌های خاصی داشتند تا بتوانند به‌عنوان گاو آپیس شناخته شوند. به گزارش راز بقا گاو آپیس معمولاً باید کاملا سفید یا رنگی تیره، مانند سیاه یا قهوه‌ای تیره، داشته باشد و دارای علائم خاصی بر بدنش باشد. این علائم عبارت بودند از یک مثلث سفید بر پیشانی که به‌عنوان نماد نور و زندگی محسوب می‌شد، همچنین ممکن بود در بدن گاو علائمی مشابه هلال ماه یا طوطی‌های سفید مشاهده شود که به‌شکل نماد‌هایی از باروری و تقدس به‌کار می‌رفت.

بیشترین ویژگی برجسته گاو آپیس که از آن به‌عنوان علامت تعلق به دنیای خدایان استفاده می‌شد، داشتن مثلث یا علامت‌های مشابه بر پیشانی‌اش بود. این علامت‌ها گواهی بر قدرت‌های ماوراء طبیعی گاو آپیس و ارتباط آن با خدایان بود. گاو آپیس می‌توانست مدت‌ها در معابد مقدس زندگی کند و در مناسک مذهبی مشارکت کند.

نقشی که گاو آپیس در دنیای مذهبی مصر ایفا می‌کرد

گاو آپیس در باور‌های دینی مصر، تجسمی از خدایی بزرگ به نام حورس (Horus) بود. در مصر باستان، حورس به‌عنوان خدای آسمان و پسر اوسیرس و ایزیس شناخته می‌شد. گاو آپیس تجسمی از ویژگی‌های حورس و همچنین آوسیرس بود و به‌طور خاص نمادی از باروری، زندگی پس از مرگ و اتحاد بین جهان انسان‌ها و خدایان به‌شمار می‌رفت.

این گاو نه‌تنها در مراسم مذهبی و آیینی نقش داشت، بلکه به‌طور مستقیم با پادشاهان مصر ارتباط داشت. به گزارش راز بقا در باور‌های دینی مصر، هر بار که یک گاو آپیس به‌دنیا می‌آمد، آن را به‌عنوان یک نشانه از ارتباط نزدیک میان فراعنه و خدایان می‌دانستند. گاو آپیس به‌عنوان موجودی از دنیای خدایی، در مراسم‌های مذهبی از جمله مراسم‌های تولد فراعنه و مراسم‌های بعد از مرگ پادشاهان حضور داشت و با آن‌ها در دفن و تشییع جنازه‌ها شرکت می‌کرد. این گاو‌ها در معابد بزرگ مانند معبد پتاح در ممفیس نگهداری می‌شدند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

اسب نَسایی یا اژد‌های گیاهخوار؛ زیباترین اسب تاریخ که هخامنشیان آن را پرورش دادند و ۱۰ سال پیش منقرض شد

گاو سیندی قرمز؛ گاو مقدس پاکستانی که مریض نمی‌شود و رکورد دار تولید شیر است!

گاو کوری؛ گاوی با شاخ‌هایی شبیه میوه کاج که مثل کولر گازی عمل می‌کند!

در فرهنگ ایرانی چه حیواناتی نماد شب یلدا و پیروزی نور بر تاریکی هستند؟

فرآیند جانشینی گاو آپیس

یکی از جنبه‌های جالب پرستش گاو آپیس این بود که پس از مرگ هر گاو آپیس، یک گاو جدید جایگزین آن می‌شد و تمام مراسم‌های مذهبی و آیینی دوباره آغاز می‌شدند. گاو آپیس نه‌تنها یک نماد مذهبی، بلکه یک علامت از تجدید حیات و زندگی جدید نیز محسوب می‌شد. فرآیند جانشینی گاو آپیس خود تبدیل به مراسمی باستانی شد که توسط کاهنان و فراعنه هدایت می‌شد. فقط یک نژاد خاص از گاو بود که در آن گوساله‌های این چنینی به دنیا می‌آمد.

پس از مرگ گاو آپیس، کاهنان به‌دنبال گاوی جدید می‌گشتند که علائم خاص گاو آپیس را داشته باشد. این گاو جدید با انجام مراسمات خاص و تشریفاتی به‌عنوان جانشین گاو آپیس معرفی می‌شد و سپس به معبد منتقل می‌شد تا در مناسک مذهبی حضور داشته باشد.

کمبوجیه و حمله به گاو آپیس

به گزارش راز بقا در سال ۵۲۵ پیش از میلاد، کمبوجیه دوم، پادشاه هخامنشی و پسر ارشد کوروش، پس از فتح مصر به‌طور عمدی به گاو آپیس که به گفته مورخان آخرین گاو از این نژاد بود حمله کرد و او را زخمی نمود که باعث مرگ این گاو شد. این حمله یکی از مهم‌ترین و جنجالی‌ترین اتفاقات تاریخ باستان بود که علاوه‌بر ضربه زدن به دین و فرهنگ مصر باستان، تأثیرات عمیقی بر روابط سیاسی دو سرزمین داشت. حمله کمبوجیه به گاو آپیس به‌عنوان نمادی از بی‌احترامی به‌خدایان و مقدسات مصر تلقی شد و به‌شدت موجب خشم مردم مصر گردید.

هرودوت، مورخ یونانی، در کتاب‌هایش این حادثه را ذکر کرده و آن را یکی از نقاط تاریک تاریخ هخامنشیان دانسته است. به گزارش راز بقا به‌گفته هرودوت، کمبوجیه با کشته کردن گاو آپیس به‌عنوان اقدامی نمادین علیه دین مصر عمل کرده و خواسته بود سلطه‌گری هخامنشیان را در مصر به‌نمایش بگذارد. اما این عمل باعث شد تا مردم مصر از این اقدام به‌شدت آزرده‌خاطر شوند و فشار‌های سیاسی بر حکام هخامنشی در مصر افزایش یابد.

داستان گوساله سامری نیز به همین جریان فکری آپیس پرستی مصریان اشاره دارد که طی آن به دلیل علاقه‌ای که یهودیان تحت فرهنگ مصر به این خدا، آپیس پیدا کردند، سامری با طلا‌هایی که یهودیان از مصریان دزدیدند برای آن‌ها گوساله طلایی ساخت.

تأثیرات این حادثه بر روابط هخامنشیان و مصر

حمله به گاو آپیس تنها یک ضربه به دین و فرهنگ مصر نبود بلکه تاثیرات عمیق‌تری در روابط سیاسی میان هخامنشیان و مصر داشت. مردم مصر از این حادثه به‌شدت خشمگین شدند و این حادثه به‌عنوان نمادی از بی‌احترامی به خدایان مصر و همچنین توهینی به قدرت مذهبی مصر تلقی می‌شد. این ماجرا سبب شد تا بسیاری از مصریان به‌دنبال فرصت‌هایی برای براندازی حکومت هخامنشیان در کشورشان بگردند.

به گزارش راز بقا این حمله نه‌تن‌ها به‌عنوان یک حادثه مذهبی بلکه به‌عنوان یک نماد از سرکوب فرهنگی و مذهبی در نظر گرفته شد و به‌شکل جدی در درازمدت به‌گسترش تنش‌ها در روابط میان دو کشور انجامید.

گاو آپیس پس از حمله کمبوجیه

به گزارش راز بقا با اینکه کمبوجیه توانست گاو آپیس را از میان بردارد، اما این حادثه نتوانست پرستش گاو آپیس را در مصر باستان متوقف کند. این حیوان مقدس همچنان در فرهنگ دینی مصر به‌عنوان نماد خدایی باقی ماند و مراسم‌های مذهبی به‌طور معمول به‌افتخار گاو آپیس ادامه یافت.

پس از مرگ گاو آپیس، گاو جدیدی به‌عنوان جانشین او معرفی نشد ولی چرخه پرستش آن همچنان در معابد ادامه می‌یافت. به‌طور کلی، گاو آپیس نماد تجدید حیات و ارتباط بین خدایان و مردم مصر بود و پس از حمله کمبوجیه نیز مراسم پرستش او در مصر ادامه داشت.