چرا اروپایی‌ها نسبت به آسیایی‌ها دی‌ان‌ای نئاندرتال کمتری دارند؟

راز بقا: تجزیه‌ و‌ تحلیل جدید ژنوم‌های باستانی، درک دانشمندان را از دی‌ان‌ای نئاندرتال که در جمعیت‌های انسانی در اروپا و آسیا وجود دارد، عمیق‌تر کرده است.

به گزارش راز بقا به نقل از سی‌ان‌ان، نتایج پژوهشی که در نشریه ساینس ادونسز منتشر شده است، میراث ژنتیکی خویشاوندان باستانی گونه ما، یعنی هومو سپینس یا انسان خردمند، را با دقت بیشتری دنبال می‌کند و داده‌های مهمی را در اختیار ما قرار می‌دهد.

اغلب انسان‌ها امروزی قادرند درصد کمی از دی‌ان‌ای خود را تا نئاندرتال‌ها-انسان‌های منقرض‌شده عصر حجر قبل از ناپدید شدن دوم در حدود ۴۰ هزار سال پیش- ردیابی کنند. البته که این دی‌ان‌ای نتیجه برخورد‌های جنسی ماقبل تاریخ بین اجداد ما و اکنون است.

این اختلاف برای مدت‌ها دانشمندان را سردرگم کرده است، زیرا بقایای نئاندرتال به‌طور گسترده در سراسر اروپا و خاورمیانه یافت شده و در شرق کوه‌های آلتای در آسیای مرکزی بیشتر نبوده است.

ماتیاس کورات، یکی از نویسندگان این پژوهش و مدرس ارشد ژنتیک و تکامل در دانشگاه ژنو، گفت: «نکته گیج‌کننده این است که ما در منطقه‌ای که هرگز بقایای نئاندرتال را پیدا نکرده بودیم، دی‌ان‌ای بیشتری از این گونه را مشاهده کردیم.»

به گفته کورات، به‌طور متوسط دی‌ان‌ای نئاندرتال حدود دو درصد از ترکیب ژنتیکی مردم اوراسیا را تشکیل می‌دهد، در حالی که در شرق آسیا این نسبت احتمالا تا ۴ درصد است.

کورات و همکارانش در دانشگاه ژنو با تجزیه‌و‌تحلیل توزیع دی‌ان‌ای به ارث رسیده از نئاندرتال‌ها در ژنوم انسان در طول ۴۰ هزار سال گذشته، توضیحی برای این ناسازگاری ارائه کردند.

کورات توضیح داد: «ما دریافت داده‌های کافی برای توصیف دقیق‌تر و بیشتر درصد دی‌ان‌ای با منشا نئاندرتال در ژنوم گونه انسانی سپینس یا خردمند، در دوره‌های خاص ماقبل تاریخ را آغاز کرده‌ایم.»

با توجه به یافته‌های محققان، توزیع دی‌ان‌ای نئاندرتال با گذشت زمان، همواره مثل آن‌چیزی که امروز مشاهده می‌کنیم نبوده است.

گروه پژوهش، اطلاعاتی را از پایگاه داده بیش از چهار هزار ژنوم باستانی از سراسر اروپا و آسیا استخراج کرد. این داد‌ه‌ها را گروهی به سرپرستی دکتر دیوید رایش، استاد ژنتیک و زیست‌شناسی تکاملی انسان در دانشکده پزشکی هاروارد، جمع آوری کرده بود.

محققان دریافتند ژنوم انسان‌های خردمند عصر حجر که پس از انقراض نئاندرتال‌ها به‌عنوان «شکارچی-گردآورنده» در اروپا زندگی می‌کردند، در مقایسه با نمونه‌هایی که ۲۰ هزار سال پیش در آسیا می‌زیستند، نسبت بیشتری از دی‌ان‌ای نئاندرتال را داشتند.

بدین ترتیب گروه تحقیقاتی به این نتیجه رسید که احتمالا دلیل افزایش درصد دی‌ان‌ای نئاندرتال ساکنان آسیا در مقایسه با اروپا، به مراحل بعدی توسعه گونه انسان مربوط می‌شود.

به باور آن‌ها، گسترش این دی‌ان‌ای در اقوام آسیایی، به دوران گذار نوسنگی بازمی‌گردد؛ یعنی حدود ۱۰ هزار تا پنج هزار سال پیش که کشاورزی جایگزین شکار شده بود.

در این برهه از زمان، اولین کشاورزان از دشت‌های آناتولی - جایی که اکنون غرب ترکیه و دریای اژه است - با شکارچیان ساکن در اروپای غربی و شمالی، رفته رفته در‌آمیختند و همین امر به کاهش نسبت کمتر دی‌ان‌ای نئاندرتال در ژنوم‌های اقوام اروپایی در این دوره منجر شد.

کورات گفت: «به دلیل کمبود نسبی اطلاعات، شواهد زیادی مبنی بر این که چگونه این انتقال در آسیا رخ داده است، در دست نیست.»

پژوهش اخیر هزار و ۵۱۷ نمونه از اروپا در مقابل هزار و ۱۰۸ نمونه از آسیا را شامل می‌شد.

تونی کاپرا، دانشیار اپیدمیولوژی و آمار زیستی در موسسه علوم سلامت محاسباتی باکار در دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو، گفت: «این تحقیق نمونه‌ای از یک استراتژی بسیار هیجان‌انگیز و امیدوارکننده برای یکپارچه‌سازی تجزیه‌و‌تحلیل دی‌ان‌ای باستانی انسان از مناطق مختلف جغرافیایی است.»

برخی از ردپا‌های ژنتیکی به جا مانده از درآمیختگی با نئاندرتال‌ها، در فهم ما از سلامت انسان مدرن تفاوت ایجاد می‌کند.

به‌عنوان مثال، براساس پژوهشی که در سپتامبر ۲۰۲۰ انجام شد، دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها احتمالا نقش کوچکی در تغییر مسیر همه‌گیری کووید-۱۹ ایفا کرده است.