«بز بیتال»؛ بز غول‌پیکر پاکستانی معروف به «گاو مردم فقیر» که ۱۸۰۰ کیلو شیر می‌دهد

راز بقا: بز «بیتال» (Beetal Goat) یک نژاد بز از منطقه پنجاب هند و پاکستان است و برای تولید شیر و گوشت و پوست پرورش داده می‌شود. بز بیتال شباهت زیادی به دو نژاد بز از همان منطقه یعنی «بز جَمناپری» و «بز مالاباری» دارد.

به گزارش راز بقا، «بز بیتال» به «بز لاهوری» نیز معروف است. به دلیل جثه بزرگی که دارد این بز یک شیرده بسیار خوب است. همین جثه‌اش و میزان شیردهی روزانه‌اش باعث شده که این بز به «گاو مردم فقیر» مشهور شود. گوش‌های این بز صاف و بلند و آویزان هستند. پوست بز بیتال به دلیل جثه بزرگ و عرضه کردن چرم ظریفی مانند مخمل، جیر و چرم بابونه برای تولید لباس، کفش و دستکش، یک پوست بسیار مرغوب به شمار می‌رود. بز‌های بیتال به طور گسترده‌ای برای بهبود و اصلاح نژادی بز‌های محلی در سراسر شبه قاره استفاده شده اند. این بز‌ها همچنین برای تغذیه پرواری سازگار شده و بنابراین برای پرورش فشرده و شدید بز در جهت پرواربندی ترجیح داده می‌شوند.

بز «بیتال» و بز «مالاباری» معمولاً از نظر خصوصیات بدنی از جمله بیضه مقایسه می‌شوند. مقادیر عرض، طول، ارتفاع، حجم و محیط کیسه بیضه در بز مالاباری بسیار بیشتر از بز بیتال است. 

ویژگی‌های بز بیتال

بز مشهور بیتال در ایالت پنجاب و هاریانا یافت می‌شود، اما بیشتر در نواحی گورداسپور، امریتسار و فیروزپور پنجاب زیست دارد. بز بیتال هم برای مصرف گوشت و هم برای مصرف لبنیات پرورش داده می‌شود. آن‌ها دارای پا‌های بلند، گوش‌های بلند و آویزان، دم کوتاه و نازک و دارای شاخ‌های خمیده به عقب هستند. طول گوش این حیوان از ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر است. نر بالغ بیتال ۵۰ تا ۱۰۰ و ماده بالغ ۳۵ تا ۶۰ کیلوگرم وزن دارد. طول بدن بز بیتال نر تقریباً ۸۶ سانتی متر و بیتال ماده تقریباً ۷۱ سانتی متر است. 

دور سینه یک بز بیتال نر حدود ۸۶ سانتیمتر و در ماده‌ها ۷۳ سانت است. همچنین قد هر بز بیتال تا کتف ۹۱ سانتیمتر در نر و ۷۷ سانتیمتر در ماده‌هاست؛ بنابراین بر اساس این اطلاعات قد یا ارتفاع این حیوان از طول بدنش بیشتر است. متوسط تولید شیر در روز ۲ تا ۲.۲۵ کیلوگرم است و تولید در هر دوره شیردهی به طور متوسط ۳۰۰ کیلوگرم با چربی ۵ درصد است.

در واقع بز بیتال حدود ۶ دوره شیردهی دارد که در هر دوره ۳۰۰ کیلوگرم شیر می‌دهد و در مجموع در تمام طول عمرش حدود ۱۸۰۰ کیلوگرم شیر تولید می‌کند. بز بیتال یک حیوان با درصد بالای دوقلوزایی و چند قلوزایی است به طوری که در آمار‌ها نرخ چندقلوزایی یک بز بیتال حدود ۴۰ درصد است. متوسط تعداد بچه در هر زایمان نیز ۱.۷۶ است. 

به گزارش راز بقا، همچنین بر اساس آمار‌ها میزان مرگ و میر بز بیتال در سن بلوغ حدود ۱۳ درصد است و مرگ و میر در دوران قبل از شیر گرفتن نیز ۲۵ درصد است. یعنی در دوران قبل از شیرگیری از هر چهار بز بیتال یکی از آن‌ها می‌میرد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

«بز کشمیری»؛ گران‌ترین بُز جهان که جان میلیون‌ها انسان را از مرگ نجات داده است!

بز «بوئر»؛ «سوپر مُدِل» دنیای بز‌ها که حتی برای عکاسی ژست می‌گیرد!

بز «کوتا»؛ بز قدبلند هندی که در دوران بلوغ اندازه یک الاغ می‌شود

به گزارش راز بقا؛ رنگ بدن بز بیتال معمولا سیاه است، اما برخی از بز‌ها رنگ‌های سفید نیز دارند و به نوعی خالدار هستند. تعداد بسیار کمی از بز‌های بیتال قهوه‌ای هستند. رنگ پوست این بز شگفت‌انگیز قهوه‌ای است و اندازه مو‌های این بز متوسط و صاف است. لب‌ها، چشم‌ها و سُم‌های بز بیتال معمولا سیاه است و دم این بز نیز همینطور است. ۸۵ درصد بز‌های بیتال نر بزرگسال و ۹۳ درصد ماده‌ها شاخدار هستند. رنگ شاخ این حیوانات یا قهوه‌ای رنگ است یا خاکستری. 

البته سویه‌های مختلف این بز رنگ‌های مختلفی دارند: 

بز بیتال فیصل آبادی: عمدتاً سیاه یا قرمز با علائم سفید.
ماخی - چینی: سفید با لکه‌های قرمز/ طلایی یا طلایی با لکه‌های سفید.
کالی - چینی: سفید با لکه‌های سیاه.
نَگری: قهوه‌ای تیره با انتهای سیاه.
نُقری: سفید با پوست صورتی. 

به ترتیب بین ۵۱ تا ۵۸ درصد شاخ‌های بز نر و ماده مارپیچ هستند و ۶۵ درصد نر‌ها و ۸۵ درصد ماده‌ها دارای شاخ‌هایی خمیده به سمت عقب هستند. گوش این حیوان دراز و آویزان است و دارای یک پیشانی محدب به همراه یک بینی رومی است. حدود ۱۵ درصد از نر‌های بیتال دارای غبغب هستند. پستان ماده‌ها قیف‌مانند و لوله‌مانند است. اکثریت بز‌های بیتال حیواناتی مطیع و آرام هستند. 

به گزارش راز بقا؛ تقریبا تمام گله‌های بز بیتال ایستا هستند و در حال جابجایی نیستند و عموم مردمی که این بز‌ها را پرورش می‌دهند مردمی بدون زمین هستند و چراگاه اختصاصی ندارند؛ بنابراین از آنجایی که آن منطقه جنگل ندارد بیشتر آن‌ها بز‌ها را در علوفه‌های کنار جاده‌ای به چرا می‌برند. حدود ۹۶ درصد خود صاحبان بز‌ها را برای چرا می‌برند. 

قوچ‌های بیتال معمولا جدا نگهداری می‌شوند و تغذیه می‌شوند در حالی که ماده‌ها برای چرا بیرون برده می‌شوند. علوفه آن‌ها معمولا خریداری می‌شود. بز بیتال ماده در سن ۱۷ ماهگی اولین جفت‌گیری خود را انجام می‌دهد 

یک بزغاله تازه متولد شده حدود ۲.۸ کیلوگرم گوشت دارد و در زمان از شیر گرفتن به ۹.۵ کیلوگرم می‌رسد. در سن شش ماهگی هر بز بیتال بیش از ۱۲ کیلوگرم گوشت می‌دهد و در سن نه ماهگی نیز به ۱۵ کیلوگرم می‌رسد. یک بز بیتال بالغ ۱۲ ماهه نیز حدود ۲۱ کیلوگرم به طور متوسط گوشت دارد. 

پرورش دهندگان پاکستانی اولویت‌های پرورشی متفاوتی در بز بیتال دارند که توسط ترجیحات بازار برای ظاهر این بز به آن‌ها دیکته می‌شود. به عنوان مثال، پرورش دهندگان بز بیتال فیصل آبادی به شکل پستان، اندازه گوش، اندازه سرپستان و طول بدن علاقه دارند، در حالی که پرورش دهندگان بز بیتال ماخی چینی طرفدار طول بدن، رنگ، قد و شکل بینی هستند. هر دو پرورش دهندگان بز بیتال نُقری و بز بیتال رحیم یارخان شکل بینی را اولویت اول خود می‌دانند. فرسایش ژنتیکی در جمعیت عمومی بز‌های بیتال ناشی از تلاقی نژادی است که عمدتاً به دلیل عدم توجه به نژاد‌های بومی در مناطق پاکستان است.

تغذیه بز بیتال 

بز بیتال به دلیل ماهیت کنجکاوش از منابع غذایی مختلفی که طعم تلخ، شیرین، شور و ترش دارند استفاده کند. آن‌ها می‌توانند حبوباتی مانند لوبیا، شبدر، سیر و ... را با لذت بخورند. آن‌ها عمدتاً دوست دارند علوفه‌ای را بخورند که به آن‌ها انرژی می‌دهد و سرشار از پروتئین است. معمولاً عادت دارند غذای خود را خراب کنند، زیرا در محل تغذیه ادرار می‌کنند؛ بنابراین نوع خاصی از محل تغذیه برای محافظت از مواد غذایی به شدت در پرورش بیتال مورد نیاز است.

علوفه کاشته شده: غلاف: شبدر، سیر، لوبیا، نخود، گوار.
غیر حبوبات: ذرت، جو.
برگ درخت: پیپال، انبه، آشوکا، چریش، توت و بانیان.
گیاهان و بوته ها، گیاهان علوفه‌ای و بالارونده: گوخارو، خجری، کاروندا، توت و غیره.
گیاهان ریشه (به جا مانده از مواد سبزیجات): شلغم، سیب زمینی، تربچه، هویج، چغندر، گل کلم و کلم.
چمن: چمن ناپیر، چمن گینه، چمن دوب، چمن انجان، چمن استیلو.

علوفه خشک

کاه: نخود، نخود کبوتر و بادام زمینی، علوفه کنسرو شده.
یونجه: علف، حبوبات (نخود) و غیر حبوباتی (جو دوسر).
علوفه سیلو شده: گیاهان علفی، حبوبات و غیر حبوبات.
به طور عمده بز معمولی بیتال می‌تواند ۴.۵ کیلوگرم کود سبز دامی در یک روز بخورد. در خوراک بیتال باید حداقل ۱ کیلوگرم کود خشک یعنی نخود کبوتر/ نخود یا علوهه خشک باید گنجانده شود.