بز رایینی؛ بز کرمانی که بهترین تولیدکننده کرک در جهان است!

راز بقا: بز رایینی یا رائینی یکی از مهمترین نژاد‌های بز در ایران محسوب می‌شود. اگرچه بز رایینی یک بز کرکی محسوب می‌شود، اما یکی از مهمترین نژاد‌های بز در تولید گوشت محسوب می‌شود. زیستگاه این بز شهرستان بافت و راین در استان کرمان است. 

ویژگی‌های بز رایینی

به گزارش راز بقا، بز رایینی در دنیا نیز به خاطر کرک تولیدی‌اش از شهرت بالایی برخوردار است. به ویژه اینکه کرک تولیدی این بز کرک سفید است که قیمت آن بالاتر است. البته این نکته را باید گفت که در بین بز‌های رایینی و در گله‌های مردمی فقط کرک سفید وجود ندارد بلکه رنگ‌های قهوه‌ای و خاکستری نیز حضور دارند. 

بررسی صفات ظاهری بز رایینی نشان می‌دهد که وزن بزغاله تازه متولد شده در بز‌های رائینی بین ۱ تا ۴ کیلوگرم است و وزن شیرگیری آن‌ها نیز حدود ۲۰ کیلوگرم است. همچنین بز‌ها وقتی به سن شش ماهگی برسند به حدود ۲۵ کیلو خواهند رسید و وزن نه ماهگی این بز‌ها حدود ۳۰ کیلوگرم است. بررسی حاکی از این است که بز‌های رائینی به طور متوسط در سن یک سالگی‌شان به حدود ۲۸.۵ کیلوگرم می‌رسند. 

مطالعات نشان می‌دهند که نرخ تولید مثل، زنده‌مانی و میزان تلفات بزغاله‌های رایینی در سیستم پرورشی عشایری و نیمه ساکن بسیار بالاست و بیش از ۲۵ درصد است. همین عامل باعث شده که سودآوری و بهره‌وری بز‌های رائینی به شدت کاهش یابد. 

این بز اغلب به رنگ سفید و پوشیده از کرک و مو دیده می‌شود. این نژاد گاهاً به رنگ‌های دیگری، چون سفید، قهوه‌ای، سیاه و ترکیبی از رنگ‌های فوق بصورت ابلق و یا ابرش نیز دیده شده است. بز‌های رائینی غالباً شاخ‌دار هستند. بز نر راینی شاخ ضخیم و تا حدودی پیچیده و بز ماده آن شاخ ظریف و باریک دارد. شاخ‌های این بز معمولاً خمیده هستند. 

گردن معمولاً کوتاه و پوشیده از کرک و موست. کرک این ناحیه زودتر از کرک دیگر نواحی بدن این بز می‌ریزد. ۳۰ درصد بدن این بز از کرک و ۷۰ درصد از مو پوشیده شده است. بز‌های رائینی دارای پستان‌هایی قیفی شکل، نرم و اسفنجی و گوش‌هایی متوسط است. طول الیاف کرک بز راینی ۲۳ تا ۳۰ سانتی‌متر است. این نژاد کرمانی دارای دمی پوشیده از مو است که معمولاً به رنگ سفید، رنگ‌های نقره‌ای و یا ترکیبی از رنگ‌های سیاه و مخلوط با قهوه‌ای دیده می‌شود. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بز گُلابی؛ بز سفید رنگ پاکستانی با گوش‌هایی شبیه حوله حمام که رکورددار درازترین گوش جهان است!

سایگا؛ بز کوهی عجیب و غریبی که بینی‌اش مانند رادیاتور عمل می‌کند و با شاخ آن یک معجون جادویی تهیه می‌شود

بز بوج؛ بز شاخ‌بلند رنگارنگی که در هند پرورش یافت و سر از برزیل درآورد

متوسط طول دوره شیردهی میش رائینی۱۵۰ روز است و میزان تولید شیر در این دوره شیردهی حدود ۵۰ لیتر است. وزن بز رایینی در هنگام بلوغ ۳۲ کیلو گرم است و درصد دوقلوزایی این بز تقریبا ۳ درصد است که رقم بالایی نیست. بر اساس بررسی‌ها درصد چربی شیر این بز حدود ۴ درصد است و میانگین تولید سالانه کرک برای این بز حدود نیم کیلوگرم است.

کرک بز رایینی

به گزارش راز بقا، بز کرکی رائینی یکی از مهمترین نژاد‌های بز در ایران است که به واسطه تولید کرک مرغوب و کیفیت بالا از ارزش اقتصادی بالایی در بازار‌های جهانی برخوردار است. زیستگاه اصلی این حیوان در استان کرمان و شهرستان بافت می‌باشد. 

کرک درجه یک کرکی است که طولش بالاتر از ۴۰ میلیمتر و قطرش کمتر از ۱۶.۵ میکرون باشد. در ایران میانگین قطر کرک سفید ۲۱-۱۷ (۱۹) میکرون، میانگین قطر کرک رنگی ۱۸.۵ میکرون و طول کرک موکشی شده ۳۴ تا ۳۶ میلی متر می‌باشد. متأسفانه به دلیل عدم توجه کافی به محصول کرک در ایران، کرک ایران منبع درآمدی برای چینی‌ها شده است. گفته شده که بیش از ۹۰ درصد از کرک تولیدی کشور از بز رائینی تأمین می‌شود. 

فروش کرک در ایران به صورت‌های بیده خام، کرک، نخ و البسه صورت می‌پذیرد. عوامل قیمت گذاری کرک قطر، طول، رنگ و درصد مو می‌باشند. کرک سفید و بلند را چینی‌ها با قیمت ۱۰۰ دلار از ایران خریداری می‌کنند. ۳۰ درصد از کرک ایران برتر از کرک چین است. کرک سفدی ظریف ایران ۱۰۰ دلار خریداری می‌شود و به البسه ۹۰۰ دلاری در عمده فروشی و به البسه ۱۳۰۰ دلاری در خرده فروشی تبدیل می‌شود.

 از نظر تولید کرک چین با تولید ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تن کرک رتبه اول، مغولستان با تولید ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ تن کرک رتبه دوم و ایران با تولید ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ تن کرک رتبه سوم را در جهان دارا هستند.

مراحل تولید کرک شامل برداشت بیده (کرک و مو) یا با شانه زدن یا با چیدن، جداسازی، ضدعفونی و شستشوی بیده، مرحله موکشی بیده (جداسازی کرک از مو)، مرحله تولید تاپس (TOPS) (کرک با طول بیشتر از ۴۰ میلی متر و قطر کمتر از ۱۶.۵ میکرون)، مرحله تولید نخ و مرحله تولید البسه (پرسودترین مرحله) هستند. جایگاه ایران در چرخه تولید کرک در پائین‌ترین سطح قرار دارد.

بیده بصورت خام و یا موکشی شده صادر می‌گردد، لذا کمترین سود به دامدار، تولید کنندگان کرک و کل جامعه می‌رسد. این نژاد مهم کرکی ایران دارای تنوع ژنتیکی بسیار بالایی است و پتانسیل انجام کار‌های بسیار مهم اصلاح نژادی و بیوتکنولوژیکی را دارد. اما متاسفانه به دلیل عدم توجه کافی در حال حرکت به سمت نابودی است. با توجه به این که تولید کرک برای دامدار در ایران اقتصادی نیست، به فروش و کشتار این حیوان پرداخته می‌شود و هر روز تعداد زیادی از بهترین حیوانات تولید کننده کرک کشتار می‌شوند.

در همین راستا تاسیس کارخانجات ریسندگی می‌تواند به بهبود این و افزایش انگیزه دامداران برای پرورش نژاد کرکی خواهد انجامید. این موضوع از طرف انگیزه اصلاح نژادی را در بین دامداران تقویت خواهد کرد و اگر تولید کرک را امری سودآور در نظر بگیرند خود این امر ارتقای تولید کرک را به همراه خواهد داشت.