گاو نجدی؛ گاوی با ارزش که فقط مردم عرب خوزستان آن را پرورش می‌دهند

راز بقا: چند نژاد گاو در ایران وجود دارند که البته ویژگی‌های متمایزی با یکدیگر دارند و نمی‌توان همه آن‌ها را یکسان دانست. برخی از گاو‌ها شیری هستند که مختص محصولات لبنی هستند و برخی دیگر نیز صرفا به خاطر گوشت خوب و البته زیادشان پرورش داده می‌شوند. 

به گزارش راز بقا، یکی از نژاد‌های گاو خوب ایرانی «گاو نجدی» است که بیشتر در جنوب غرب ایران یعنی استان خوزستان زندگی می‌کند و در آنجا رشد و پرورش پیدا کرده است.

البته نظریه دیگری درباره گاو نجدی وجود دارد که این گاو را به لحاظ تاریخی مربوط به ایران می‌داند. «گاو سفالین عیلامی» کشف شده در چغازنبیل با گاو‌های بومی خوزستان، به رقم گذشت چند هزار سال هنوز با نوادگان خود در جنوب غربی دشت خوزستان هیچ تفاوتی نکرده است.

این نژاد کوهان‌دار از طرف موسسه تحقیقات دامی کشور به طور رسمی به گاو نجدی شناخته می‌شود که پرورش دهندگان انحصاری آن مردم عرب خوزستان می‌باشند و در هیچ جای دیگری از ایران موجود نیست و هیچ قومی دارای این نژاد خاص نمی‌باشد و فقط در نواحی عرب نشین خوزستان منتشر می‌باشد. 

هرچند طی سال‌های اخیر در اثر تلاقی ژنتیکی با گاو‌های خارجی وارداتی خلوص این نژاد به شدت در خطر افتاده است، ولی هنوز انواع خالص آن در بعضی مناطق موجود می‌باشند.

این نژاد در میان مردم عرب خوزستان به «نیدیه» معروف می‌باشد، نکته جالب در این موضوع این است که در زبان عیلامی به گاو «هوشتو» گفته می‌شده و مردم عرب خوزستان نیز به گاو «هَیشَه» یا «هایشَه» می‌گویند که این کلمه در هیچ فرهنگ لغت عربی وجود ندارد و کلمه عربی بقره که به معنای گاو می‌باشند در خوزستان کاربرد ندارد و کلمه عیلامی هیشه در محاوره روزمره این مردم استفاده می‌شود. 

نجدی نژادی است که نه فقط مختص گاو بلکه نوع بز و گوسفند آن نیز در منطقه کشور‌های حوزه خلیج فارس وجود دارد و گوسفند نجدی که در عربستان پرورش داده می‌شود اکنون یکی از بهترین نژاد‌های گوسفند در جهان است. همچنین در ایران و در جنوب یعنی استان بوشهر بز نجدی نیز پرورش داده می‌شود. 

درباره بز نجدی اینجا را بخوانید

در هر صورت معلوم نیست که آیا گاو نجدی بومی ایران است یا اینکه از کشور‌های عربی وارد ایران شده و در اینجا رشد و توسعه پیدا کرده است. 

البته طبق برخی گفته‌ها این گاو به دلیل داشتن کوهان هندی الاصل است و در زمان قدیم وارد ایران شده و سپس جای پای خود را در ایران محکم کرده است. اما باز هم این موضوع قطعیت ندارد چرا که بر اساس نام این گاو می‌بایست از منطقه عربستان و یا سایر کشور‌های عربی باشد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

گاو آبی بلژیکی؛ گاو بلژیکی معروف به «گاو بدنساز» که ۱۵۰۰ کیلو ماهیچه دارد

گاو بوران؛ گاو آفریقایی شگفت‌انگیزی که ۲۷ میلیارد تومان قیمت خورد!

گاو نجدی یک گاو کاملا دو منظوره شیری – گوشتی است و به همین دلیل ارزش بالایی برای گاوداران دارد. در سطح جهانی برخی از گاو‌ها به دلیل تولید شیر بالا مشهورند و به عنوان مثال می‌توان در این راستا گاو‌هایی مانند هلشتاین، براون سوئیس، شورت هورن، گرنزی، جرسی در این رده قرار می‌گیرند. 

اما گاو‌هایی نیز هستند که به خاطر گوشتشان پرورش داده می‌شوند و شهرت پیدا کرده‌اند. گاو‌هایی مانند برهمن، هرفورد، آنگوس، گالوی و لیموزین و سیمنتال از جمله گاو‌هایی هستند که به گاو گوشتی مشهورند. 

گاو نجدی که در استان خوزستان ایران پرورش داده می‌شود برای هر دو رده یعنی هم تولید شیر و هم تولید گوشت پرورش داده می‌شود. کسانی که به دنبال سودآوری شریع هستند و به پرواربندی علاقه دارند معمولا سراغ گاو‌های گوشتی می‌روند. از انجایی که گاو‌ها به شدت به شرایط آب و هوایی حساس هستند بسیاری از گاوداران ایرانی به سراغ گاو‌های بومی می‌شوند. 

گاو نجدی به دلیل اینکه یک گاو شیری – گوشتی است امتیاز ویژه‌ای دارد یعنی هم مناسب پرواربندی و سودآوری کوتاه‌مدت است و هم برای استفاده در صنعت لبنیات کاربرد دارد. 

گاو نجدی گاو بومی خوزستان است که در شهر‌های هندیجان، سوسنگرد، شوشتر و البته شادگان پرورش پیدا می‌کند و در این شهر‌ها بیشترین جمعیت را دارند. با توجه به اینکه گاو نجدی کوهان دارد بسیاری فکر می‌کنند که این گاو یک گاو هندی است و خاستگاه آن کشور هندوستان است که در زمان قدیم وارد ایران شده است. اما این صرفا دذر حد فرضیه است و اثبات نشده است. 

گاو‌های نجدی در سه دسته بزرگ، متوسط و کوچک وجود دارند و نکته جالبب اینجاست که در منثلا گاو‌های نجدی شهرستان‌های هندیجان اغلب بزرگ هستند و در شهر سوسنگرد گاو‌های نجدی جثه متوسط دارند. همچنین گاو‌هایی که در شهرستان شادگان پرورش داده می‌شوند به گاو‌های کوچک جثه معروفند. 

درباره گوسفند نجدی اینجا را بخوانید

گاو نجدی به دلیل مقاومت بسیار زیادش در برابر گرمای هوا و چرای کم هزینه‌اش یکی از بهترین نژاد‌های گاو ایران به شمار می‌رود چرا که گاو‌ها حساسیت بیشتری نسبت به شرایط کمک غذایی و همچنین تغیییرات آب و هوایی دارند. 

ویژگی‌های گاو نجدی 

گاو نجدی بزرگ یکی از بزرگترین نژاد‌های گاو ایران محسوب می‌شود که طبق گفته دامداران جثه‌اش از سایر گاو‌های ایرانی بزرگتر است. الین گو به دلیل داشتن کوهان به راحتی از سایر نژاد‌های گاو ایرانی متمایز می‌شود چرا که نژاد‌های گاوی که کوهان دارند بسیار کم هستند. 

رنگ بدن گاو نجدی قرمز حنایی روشن تا تیره است که البته در ناحیه زیرشکم و کشاله‌های ان رنگ ان روشن‌تر می‌شود. همچنین رنگ پوزه گاو با رنگ سایر نقاط بدنش متفاوت است و بیشتر قهوه‌ای، سیاه و صورتی روشن است. 

این گاو سر کوچکی دارد و چهره‌ای ظریف، پیشانی صاف، شاخ کوتاه، دست و پای کشیده و پوستی ظریف دارد که تقریبا خصوصیات گلی ظاهری گاو را تشکیل می‌دهد. 

همچنین این نکته نیز اهمیت دارد که رنگ اغلب گاو‌های نجدی یا قرمز است یا زرد آهویی که در زبان محلی مردم خوزستان به آن‌ها حمرا (قرمز) یا صفرا (زرد) می‌گویند. 
نکته مهم دیگر برای گاو نجدی که آن را برای پرواربندی بسیار مناسب می‌سازد میزان افزایش وزن روزانه‌اش است که طبق گزارش‌ها این گاو روزانه حدود ۶۰۰ گرم افزایش وزن دارد و البته میزان متوسط مصرف مواد خشک برای هر کیلوگرم در این نژاد گاو ۷.۹ کیلوگرم است. 

گاو نجدی روزی هر ۸ کیلو شیر می‌دهد و در یک دوره شیردهی جمعا تا ۸۰۰ کیلوگرم نیز شیر می‌دهد که متوسط چربی این شیر حدود ۴.۷ درصد است. طول دوره شیردهی گاو نجدی حدود ۱۲۵ روز است و البته باید این نکته را اضافه کرد که میزان شیردهی گاو بسته به فاکتور‌های مختلف می‌تواند تغیییر کند و درصد چربی ان حتی گا‌ها از ۵ درصد نیز عبور می‌کند. 

دوره بارداری گاو نجدی بین ۲۶۰ تا ۳۰۴ روز است که اگر بخواهیم میانگین آن را در نظر بگیریم حدود ۲۸۵ روز است. برای گوساله نر دوره بارداری متوسط ممکن است به ۲۸۸ روز و برای گوساله‌های ماده به ۲۸۳ روز می‌رسد. 

گاو نجدی ویژگی‌های زیادی دارد که آن را برای پرواربندی و پرورش مناسب می‌کند که برخی از آن‌ها شامل توان بالا برای تحمل شرایط سخت آب و هوایی، توانایی بالا برای راهپیمایی طولانی، نداشتن بیماری مختلف از جمله بیماری‌های تناسلی، مقاومت بسیار بالا در برابر بیماری‌های انگلی داخلی و خارجی، استفاده کاملا خوب و به صرفه از مراتع محلی و در نهایت تولید مثل بالا و بازدهی بسیار خوب برای دوره‌های پرواربندی و.