پنج‌انگشت یا درخت عفت؛ گیاهی زنانه که میل جنسی مردان را کور می‌کند!
پنج‌انگشت یا Vitex agnus-castus گیاهی دارویی با خواص متعدد برای تنظیم هورمون‌های زنانه و کاهش میل جنسی در مردان است. در این مقاله از راز بقا با نام‌های محلی، جایگاه آن در طب سنتی ایران، زیستگاه طبیعی و شیوه‌های مصرف آشنا شوید.
راز بقا: گیاه «پنج‌انگشت» یا همان Chaste tree که نام علمی آن Vitex agnus-castus است، یکی از گیاهان دارویی مهم و پرکاربرد در طب سنتی ایران و بسیاری از کشورهاست. این گیاه از دیرباز به عنوان دارویی مؤثر برای درمان اختلالات هورمونی به‌ویژه در زنان شناخته شده و امروزه نیز به‌صورت گسترده در مکمل‌های گیاهی استفاده می‌شود. در این مقاله از راز بقا به بررسی کامل این گیاه از منظر نام‌های محلی، ویژگی‌های گیاه‌شناسی، زیستگاه، خواص درمانی و جایگاه آن در طب سنتی ایران می‌پردازیم.
نام‌های محلی گیاه پنج‌انگشت در ایران
به گزارش راز بقا، در مناطق مختلف ایران، این گیاه با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شود. مشهورترین نام فارسی آن پنج‌انگشت است، که برگرفته از شکل برگ‌های پنجه‌ای گیاه است. در برخی منابع طب سنتی، این گیاه با نام فلفل‌راهب یا درخت عفت نیز شناخته شده، که ترجمه‌ای از نام انگلیسی‌اش (Chaste tree) است. در جنوب کشور به‌ویژه استان‌های هرمزگان و فارس، گاه آن را با نام بنگرو، خرزهره آبی یا درخت بلوط وحشی نیز می‌شناسند که البته این نام‌ها گاه به اشتباه برای گونه‌های دیگر هم به‌کار می‌روند.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی گیاه پنج‌انگشت
گیاه پنج‌انگشت یک درختچه برگریز از خانواده Verbenaceae (خانواده شاه‌پسند) است که معمولاً تا ارتفاع ۲ تا ۵ متر رشد می‌کند. برگ‌های این گیاه پنجه‌ای و شامل ۵ تا ۷ برگچه هستند که شباهت زیادی به برگ‌های کنف یا شاه‌دانه دارند. گل‌های گیاه معمولاً به رنگ‌های بنفش، آبی یا گاه سفید بوده و به صورت خوشه‌ای در انتهای شاخه‌ها ظاهر می‌شوند. میوه‌های آن کوچک، گرد و شبیه دانه فلفل هستند و طعم تلخ و کمی تند دارند.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
آنغوزه؛ گیاهی ارزشمند با خواص دارویی که هر هفت سال گل می‌دهد و چیدنش جریمه دارد!
زیستگاه طبیعی و پراکندگی گیاه پنج‌انگشت در ایران
این گیاه بومی منطقه مدیترانه و غرب آسیاست، اما در بسیاری از نقاط ایران به‌ویژه در استان‌های جنوبی و مرکزی کشور دیده می‌شود. به گزارش راز بقا پنج‌انگشت در مناطق گرم‌سیری و نیمه‌گرم‌سیری به‌خوبی رشد می‌کند. در ایران، بیشترین پراکندگی آن در استان‌های فارس، بوشهر، هرمزگان، کرمان، خوزستان و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان گزارش شده است. این گیاه اغلب در کنار رودخانه‌ها، حاشیه باغ‌ها یا مناطق کم‌شیب با خاک‌های زه‌کشی شده به‌خوبی رشد می‌کند.
جایگاه گیاه پنج‌انگشت در طب سنتی ایران
در متون طب سنتی ایرانی همچون آثار زکریای رازی، بوعلی‌سینا و حکیم عقیلی خراسانی، از پنج‌انگشت با نام «فلفل راهب» یا «درخت عفت» یاد شده است. طبع این گیاه در منابع سنتی گرم و خشک ذکر شده و برای تنظیم هورمون‌ها، تقویت رحم، درمان اختلالات قاعدگی و همچنین کاهش میل جنسی (در مردان) تجویز می‌شده است.
گفته می‌شود که در قرون وسطی، راهبان برای کاهش میل جنسی خود از گیاه پنج‌انگشت استفاده می‌کرده‌اند. در همین راستا، یکی از گیاه‌شناسان انگلیسی در قرن شانزدهم میلادی نوشته است: «پنج‌انگشت دارویی منحصر‌به‌فرد برای کاهش تمایلات جنسی و حفظ پاکدامنی راهبان است. از میوه تازه یا خشک‌شده این گیاه می‌توان استفاده دارویی کرد. واژه لاتین Castus نیز به معنای «پاک‌دامن» و «خالص» است و نشان‌دهنده باور تاریخی به تأثیر این گیاه در حفظ عفت و پاکی است».
در برخی منابع، مصرف آن برای افرادی که دچار مشکلاتی نظیر پریود‌های نامنظم، کیست تخمدان، یا علائم یائسگی هستند، مفید دانسته شده است. همچنین در ترکیب با گیاهانی مانند رازیانه، بومادران و گل‌گاوزبان، خواص آرام‌بخشی و تنظیم‌کننده قوی‌تری دارد.
کاربرد‌های دارویی و علمی گیاه پنج‌انگشت
در پزشکی مدرن، عصاره‌ی میوه پنج‌انگشت تحت عنوان Vitex Extract به‌صورت قرص، کپسول یا قطره در داروخانه‌ها موجود است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این گیاه تأثیر قابل‌توجهی در کاهش علائم سندروم پیش‌قاعدگی (PMS)، بهبود وضعیت هورمونی زنان و حتی در درمان برخی از انواع ناباروری خفیف دارد.
ماده‌ی مؤثره‌ی اصلی موجود در میوه‌های این گیاه ترکیباتی به نام آگنوزید و فلاونوئید‌ها هستند که عملکرد آنها مشابه دوپامین بوده و می‌توانند از طریق مهار ترشح پرولاکتین، تعادل هورمونی را برقرار کنند.
نحوه مصرف گیاه پنج‌انگشت در طب سنتی
در طب سنتی ایران، مصرف این گیاه معمولاً به شکل جوشانده یا پودر خشک‌شده‌ی میوه‌ها توصیه می‌شده است. روش‌های متداول مصرف عبارت‌اند از:
دم‌نوش یا جوشانده: استفاده از ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری میوه خشک در یک لیوان آب جوش، روزی یک بار
پودر میوه خشک‌شده: به مقدار ۱ تا ۲ گرم، همراه با عسل یا آب گرم
ترکیب با گیاهان دیگر برای ساخت شربت یا حب
نکته مهم اینکه مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود و باید حتماً با مشورت پزشک یا متخصص طب سنتی مصرف گردد.
کاربرد‌های دیگر گیاه پنج‌انگشت
علاوه بر کاربرد دارویی، این گیاه به‌دلیل گل‌های معطر و زیبا، به‌عنوان گیاه زینتی نیز در بسیاری از باغچه‌ها و فضای سبز‌های شهری در ایران کاشته می‌شود. به گزارش راز بقا همچنین از روغن به‌دست آمده از میوه‌ها برای تهیه لوسیون‌های گیاهی استفاده می‌شود. در جنوب ایران، برگ‌های آن گاه در بخور‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هشدار‌ها و موارد منع مصرف گیاه پنج‌انگشت
در دوران بارداری یا شیردهی، مصرف این گیاه ممنوع است.
افراد مبتلا به بیماری‌های مرتبط با غده هیپوفیز یا مصرف‌کننده‌ی دارو‌های هورمونی باید با احتیاط آن را مصرف کنند.
مصرف بیش‌ازحد ممکن است منجر به سردرد، تهوع یا بی‌نظمی در قاعدگی شود.
گیاه پنج‌انگشت یا Vitex agnus-castus یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی در طب سنتی و پزشکی نوین است که به‌ویژه در سلامت زنان نقش مؤثری ایفا می‌کند. به گزارش راز بقا وجود این گیاه در نواحی گرم ایران و سازگاری بالای آن با اقلیم کشور، فرصتی مناسب برای کشت و بهره‌برداری اقتصادی و دارویی از آن فراهم می‌کند. با این حال، استفاده از آن باید با آگاهی و مشورت با پزشک انجام شود.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
شنگ یا ریش‌بز خالدار؛ محبوب‌ترین سبزی کوهی در لرستان و چهار محال و بختیاری که تنها ۹۰ روز برای خوردنش فرصت دارید!
سمسیل یا سیاه‌شور مصری؛ گیاه خوشمزه‌ای که در خشک‌ترین بیابان‌های جهان رشد می‌کند و دوای درد کلیه است!
طلای سرخ افغانستان؛ چرا زعفران افغانستان از زعفران ایران گران‌تر است؟
خرنوب؛ میوهای شیرینتر و مفیدتر از شکلات و کاکائو که برای تقویت قوای جنسی و درمان ناباروری استفاده می‌شود
سریش یا چسب کوهی؛ گیاه دارویی و صنعتی کمیاب در کوهستان‌های ایران که فقط در بهار می‌روید!
خار مریم؛ با ارزشترین گیاه دارویی ایران که دارویی شگفتانگیز برای دردهای کبد، دیابت و پوست است
والک؛ سبزی محبوب بهار که نفخ را از بین می‌برد و غذای خوشمزه والکپلو از آن تهیه می‌شود
آنغوزه؛ گیاهی ارزشمند با خواص دارویی که هر هفت سال گل می‌دهد و چیدنش جریمه دارد!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان