آمونایت؛ کشف شگفت‌انگیز یک دنیای جدید و گم‌شده در منظومه شمسی که دانشمندان را شوکه کرد

راز بقا: در روزگاری که مرز‌های منظومه شمسی را پلوتو و کمربند کویپر می‌دانستیم، اکنون با کشف جرم آسمانی تازه‌ای به نام «آمونایت» (Ammonite)، بار دیگر ذهن‌ها به پرسش درباره ناشناخته‌های کیهانی معطوف شده است. این کشف نه‌تنها ما را یک گام به درک بهتر از گذشته‌ی منظومه شمسی نزدیک‌تر کرده، بلکه فرضیه‌هایی همچون وجود «سیاره نهم» را نیز به چالش می‌کشد.

کشفی در اعماق تاریک منظومه

به گزارش راز بقا، آمونایت که نام رسمی آن فعلاً ۲۰۲۳ KQ۱۴ است، در ۱۶ مه ۲۰۲۳ توسط تلسکوپ سوبارو در هاوایی مشاهده شد. در ابتدا این جرم به‌صورت گذرا ثبت شد، اما در ژوئیه ۲۰۲۴، رصد‌های دقیق‌تری توسط تلسکوپ کانادا، فرانسه و هاوایی (CFHT) انجام گرفت که وجود آن را قطعی کرد. سرانجام، در آوریل ۲۰۲۵ این کشف به‌صورت رسمی اعلام و در تیرماه ۱۴۰۴ مقاله‌ای در نشریه معتبر Nature Astronomy منتشر شد.

آمونایت چیست و چرا مهم است؟

این جرم یخی کوچک که شاید چیزی در حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر قطر داشته باشد در فاصله‌ای حدود ۷۱ واحد نجومی از خورشید قرار دارد. برای درک این فاصله، کافی است بدانید پلوتو در فاصله میانگین ۳۹ واحد نجومی از خورشید گردش می‌کند. یعنی آمونایت تقریباً دو برابر پلوتو دورتر است!

به گزارش راز بقا آمونایت در گروه خاصی از اجرام فراپلوتویی به نام سدنوئید‌ها (Sednoids) قرار می‌گیرد. این اجرام مداری بسیار کشیده دارند و به طرز عجیبی از تأثیر گرانشی نپتون و دیگر سیارات بزرگ منظومه شمسی خارج‌اند. تا پیش از آمونایت، تنها سه جرم از این نوع شناخته شده بودند. اکنون آمونایت چهارمین عضو این خانواده مرموز است.

اما چیزی که آمونایت را منحصر‌به‌فرد می‌کند، پایداری بی‌نظیر مدارش طی ۴.۵ میلیارد سال گذشته است. این یعنی از زمان شکل‌گیری منظومه شمسی تاکنون، مدار آمونایت تقریباً بدون تغییر باقی مانده؛ گویی یک فسیل فضایی است که گذشته‌ی دور را با خود به امروز آورده است.

فسیل کیهانی؛ لقب نمادین آمونایت

دانشمندان لقب «آمونایت» را از روی فسیل‌های مارپیچی دوران ماقبل تاریخ روی زمین گرفته‌اند. این نام‌گذاری استعاری است؛ چراکه همان‌طور که آمونیت‌های سنگی اطلاعاتی از زیست‌شناسی باستانی را در دل خود نگه داشته‌اند، آمونایت فضایی نیز کلیدی برای درک شرایط آغازین منظومه شمسی به شمار می‌رود.

در واقع، این جرم یخی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره ترکیب مواد اولیه، نحوه توزیع جرم در لبه‌های دوردست منظومه شمسی، و حتی برخورد‌های احتمالی با اجرام دیگر را در خود داشته باشد.

ضربه‌ای به فرضیه سیاره نهم؟

یکی از پیامد‌های مهم کشف آمونایت، تأثیر آن بر نظریه معروف به سیاره نهم است. این نظریه پیشنهاد می‌کند که در فراسوی نپتون، سیاره‌ای بزرگ و ناشناخته وجود دارد که مدار برخی اجرام دوردست از جمله سدنوئید‌ها را کنترل می‌کند.

اما نکته اینجاست که جهت و زاویه مداری آمونایت، با سه سدنوئید قبلی که هم‌راستایی داشتند، تفاوت چشمگیری دارد. این عدم تطابق، برخی فرضیات قبلی درباره وجود سیاره نهم را زیر سؤال می‌برد. به زبان ساده‌تر: یا سیاره نهم آن‌گونه که فکر می‌کردیم نیست، یا اساساً وجود ندارد و باید به دنبال مدل‌های جایگزین گرانشی باشیم.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

اگر سوار یک موشک شویم و پیوسته به سمت بالا حرکت کنیم، در نهایت به کجا خواهیم رسید؟

اگر جای زمین و ماه در فضا عوض شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

نگاهی به درون ۹ سیاره منظومه شمسی؛ اگر هر سیاره را از وسط نصف کنیم، در قلب آن چه اسراری پنهان است؟

گامی به سوی شناخت بهتر از خودمان

به گزارش راز بقا شاید از خود بپرسید دانستن اینها چه سودی برای ما دارد؟ پاسخ ساده است: هرچه بهتر منظومه شمسی خود را بشناسیم، بهتر می‌توانیم جایگاه زمین، پیدایش حیات و آینده‌ی کیهان را درک کنیم. کشف‌هایی از این دست، مانند تکه‌های پازل عظیم تاریخ کیهانی هستند که با کنار هم چیدن‌شان، تصویری شفاف‌تر از گذشته و شاید حتی آینده خواهیم داشت.

ادامه ماجرا در راه است

دانشمندان پروژه FOSSIL (پروژه شناسایی فسیل‌های منظومه شمسی) با استفاده از تلسکوپ سوبارو همچنان به جست‌و‌جو در کمربند کویپر ادامه می‌دهند. احتمالاً در آینده‌ای نزدیک، اجرام بیشتری شناسایی خواهند شد که بتوانند زوایای ناشناخته بیشتری از تاریخ منظومه شمسی را روشن کنند.

کشف آمونایت را می‌توان یکی از هیجان‌انگیزترین اتفاقات سال‌های اخیر در حوزه اخترشناسی دانست. به گزارش راز بقا این جرم کوچک یخی، نه‌تنها مرز‌های فیزیکی منظومه شمسی را گسترده‌تر کرد، بلکه چالش‌هایی جدی برای نظریه‌های موجود درباره ساختار منظومه، سیاره نهم و منشأ اجرام دوردست به همراه آورد. شاید هنوز راه درازی برای درک کامل این "جهان گمشده" پیش رو داشته باشیم، اما بدون شک، قدم مهمی به سوی شناخت بهتر از خود و جایگاه‌مان در کیهان برداشته‌ایم.