پنج داستان مخوف در طبیعت؛ از کوسه هم‌نوع‌خوار تا قارچ زامبی!

راز بقا: حیوانات در تلاش برای زنده‌ماندن و انتقال ژن‌های خود از ظرفیت‌های تکان‌دهنده استفاده می‌کنند.

در این مطلب از راز بقا به پنج سناریوی وحشتناک نگاه می‌کنیم تا ببینیم که چگونه طبیعت الگوی داستان‌های ترسناک امروز ماست.

بسیاری از ترس‌های مورد علاقه ما مدت‌ها قبل از اینکه قصه‌گو‌ها آن‌ها را برای سرگرمی ما بسته‌بندی کنند، در دنیای طبیعی وجود داشته‌اند. دلیل این داستان‌های ترسناک این است که حیوانات از ظرفیت‌های تکان‌دهنده‌ای در تلاش برای زنده ماندن و انتقال ژن‌های خود استفاده می‌کنند.

یک زنبور ایکنومون (ichneumon) تخم‌های خود را در داخل یک کرم کاترپیلار می‌گذارد/ ویکی مدیا

انگل‌های ترکاننده سینه (CHEST-BURSTING PARASITES)

در فیلم بیگانه (Alien)، چرخه زندگی بیگانه به عنوان انگلی که در قفسه سینه یک مرد جاسازی شده است، آغاز می‌کند و سپس به شکلی خونین بیرون می‌زند. اگر یک زنبور ایکنومون بتواند این صحنه را درک کند، مات و مبهوت خواهد شد؛ نه از خشونت، بلکه از عدم کارایی موجود بیگانه!

چرخه زندگی زنبور‌های ایکنومون به طرز چشمگیری شبیه به چرخه زندگی بیگانه است. یک ایکنومون ماده به دنبال میزبانی برای بچه‌هایش می‌گردد که معمولاً یک کرم کاترپیلار است. این زنبور از تخم‌گذار سرنگ‌مانند خود برای تزریق تخم به این موجود استفاده می‌کند.

هنگامی که تخم‌ها در مهدکودک ناخواسته خود بیرون می‌آیند، شروع به بلعیدن آن از داخل به بیرون می‌کنند!

بر خلاف موجودات بیگانه، رویکرد لارو زنبور ایکنومون (ichneumon larvae) جراحی است. آن‌ها اندام‌های ضروری مانند قلب را برای همیشه باقی می‌گذارند تا میزبان خود را زنده نگه دارند و در نتیجه شاداب‌تر و طولانی‌تر باقی بماند.

استفان جی‌گولد (Stephen Jay Gould) در مقاله‌اش «طبیعت غیراخلاقی»، اشاره می‌کند که زنبور ایکنومون یک چالش بزرگ برای طبیعت‌گرایان قرن نوزدهمی بود که سعی می‌کردند با واقعیت‌های وحشیانه طبیعت آشتی کنند.

توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) با ظاهری شبیه حلزون، انگار توسط فرازمینی‌ها شست‌و‌شوی مغزی داده شده‌اد که در حیاط خلوت ما زندگی کنند / عکس از ویکی مدیا

تک‌یاخته‌های کنترل کننده ذهن

توکوسوپلاسما گوندی یا “T.gondii” یک تک یاخته انگلی است که باعث توکسوپلاسموز می‌شود.

کنترل ذهن یک ترس محبوب برای داستان‌نویسان است. قفسه دکتر کالیگاری (The Cabinet of Dr. Caligari)، مسلماً اولین فیلم ترسناک واقعی، داستان هیپنوتیزم‌کننده‌ای را روایت می‌کند که یک خواب‌آور را برای قتل کنترل می‌کند.

فیلم استاد عروسکی (The Puppet Masters) درباره راب‌های انگلی از فضای بیرونی است که قربانیان خود را از طریق سیستم عصبی کنترل می‌کنند.

جالب اینجاست که از میان روش‌های کنترل ذهن در فرهنگ عمومی، داستان‌های “Heinlein” ابه واقعیت نزدیک‌تر است.

موش‌ها معمولاً از بوی ادرار گربه اجتناب می‌کنند (به دلایل واضح). اما هنگامی که به توکسوپلاسما گوندی، تک یاخته‌هایی شبیه حلزون، مبتلا می‌شود، سیستم لیمبیک موش دوباره سیم‌کشی می‌شود. T. gondii نه تنها ترس طبیعی موش از ادرار گربه را سرکوب می‌کند، بلکه آن را با تمایلات جذب جنسی جایگزین می‌کند. موش به امید تولید مثل به جستجوی بوی رانده می‌شود، اما در عوض با یک شکارچی روبه‌رو می‌شود.

اما چرا T. gondii به دنبال پایان دادن به زندگی میزبان خود است؟ به این دلیل که این میکروارگانیسم‌ها فقط می‌توانند در مجرای روده گربه تولید مثل کنند.

در حالی که T. gondii می‌تواند بیشتر حیوانات خونگرم را به عنوان میزبان میانی مبتلا کند، سرفصل‌هایی که می‌گویند گربه‌ها می‌توانند ذهن شما را کنترل کنند، احساساتی بودن محض است. مطالعات علمی شواهد کمی بین توکسوپلاسموز و اختلالات روانپزشکی در انسان پیدا کرده است. اکثر افراد مبتلا فقط علائمی شبیه آنفولانزا دارند، اگرچه این بیماری برای زنان باردار و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک‌تر است.

گیاهان پستان‌دار خوار

در فیلم فروشگاه کوچک وحشت (Little Shop of Horrors)، سیمور کرلبورن نگهبان آدری دوم، یک گیاه فرازمینی با اشتهای هولناک برای گوشت انسان می‌شود. البته گیاهان گوشتخوار چیز جدیدی نیستند.

تله‌های مگس زهره، گیاهان پارچ و کیپ آفتاب‌گیر‌ها را می‌توان در هر باغی پیدا کرد که به جای دندانپزشکان سادیست، از حشرات تغذیه می‌کنند.

اما برخی از گیاهان گوشتخوار به بازی آشپزی خود افزوده‌اند و طعم پستانداران را می‌پسندند! گیاهی به نامِ “Nepenthes attenboroughii”، یک گیاه پارچ غول‌پیکر به نام سر دیوید آتنبرو، یکی از این گیاهان است.

این گیاه که در کوه ویکتوریا در فیلیپین زندگی می‌کند، روز‌های خود را در انتظار سقوط حشره یا جونده‌ای به پارچ خود می‌گذراند. جانور بدشانس که روی این پارچ بیفتد، راه گریزی ندارد. با فرار غیرممکن، به آرامی هضم می‌شود و گوشت حل شده آن توسط گیاه مصرف می‌شود.

مورچه‌ای که کوردیپس (قارچ) از بدنش جوانه می‌زند/ ویکی‌مدیا

قارچ‌های زامبی‌

در بازی ویدیویی آخرین بازمانده (The Last of Us) بازیکنان با آخرالزمان زامبی مبارزه می‌کنند، اما این ارتش مرده متفاوت از ارتش‌های قبلی است. این بازی با زامبی‌هایی همراه است که توسط قارچی کنترل می‌شوند که به طرز عجیبی از بدن‌ها فوران می‌کند که انگار از چوب فاسد ساخته شده‌اند؛ و این مهاجم قارچی بر اساس جنس واقعی کوردیپس (Cordyceps) یا قارچ زامبی است.

یکی از گونه‌های کوردیپس به نامِ “Ophicordyceps unilateralis” مورچه‌ها را در جنگل‌های بارانی استوایی مبتلا می‌کند. هنگامی که قارچ انگلی وارد بدن میزبان می‌شود، ذهن موجود را در اختیار می‌گیرد. سپس قارچ مورچه را زامبی و آن را کنترل می‌کند تا از بالای کلنی به یک شاخه یا قسمت زیرین برگ برود.

در آن‌جا مورچه را می‌کُشد و در جسد ریشه می‌دواند. پس از اینکه بدن قارچی آن جوانه زد، کلنی را در هاگ‌های خود فرو می‌برد. اگر مستعمره نتواند فرد آلوده را استخراج کند، یک آخرالزمان زامبی مینیاتوری در کف جنگل پخش می‌شود.

گونه‌های دیگر کوردیسپس در حشرات مختلف مانند ملخ، زنبور و رتیل تخصص دارند.

کوسه ببر شنی او قبل از تولد یک قاتل بود. /عکس از ویکی‌مدیا

برادرکشی کوسه هم‌نوع‌خوار

به گزارش راز بقا؛ آدم‌خواری عامل ترسناک کم‌بودجه‌ای برای داستان‌های در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ بود. کشتار با اره برقی تگزاس (The Texas Chainsaw Massacre) شاید مشهورترین نمونه باشد.

با این‌حال، دنیای طبیعی نسبت به کارگردانان فیلم در مورد آدم‌خواری ابهامات بسیار کمتری دارد.

به گزارش راز بقا، قورباغه پای بیل خانواده‌ای از قورباغه و دوزیستی است که در جنوب غربی ایالات متحده زندگی می‌کند و تخم‌های خود را در استخر‌های نادر بیابانی می‌گذارد. در حالی که این استخر‌ها شکارچیان کمی دارند، اما فاقد مواد مغذی هستند و در گرما به سرعت تبخیر می‌شوند.

بچه‌قورباغه‌ها برای زنده‌ماندن، باید به وزغ تبدیل شوند و در عرض یک هفته از مهدکودک خود فرار کنند.

بازماندگان، این شاهکار را با هم‌نوع‌خواری کوچک‌تر از خود و ترشح یک بازدارنده رشد که مانع از رقابت می‌شود، ادامه می‌دهند. برندگان تکاملی از برکه بیرون می‌آیند تا چرخه وحشتناک را تجدید کنند، در حالی‌که شکم‌شان پر از برادران و خواهران احتمالی آنهاست.

اما کوسه‌های ببری شنی عجیب‌ترند. آن‌ها در رحم مادرشان، به دلیل گرسنگی و کمبود غذای موجود در رحم، خواهر و برادر‌های احتمالی‌شان را می‌خورند و آن‌ها را از بین ببرند و کوسه‌های ببر ماده هر بار فقط دو فرزند به دنیا می‌آورند (یکی از هر رحم). این بازی‌های گرسنگی داخل رحمی تضمین می‌کند که تنها قوی‌ترین و پرخاشگرترین نوزادان برای به دنیا آمدن زنده می‌مانند.

بیل شوت، نویسنده کتاب «هم‌نوع‌خواری: تاریخچه کاملا طبیعی» می‌نویسد: تا همین اواخر دانشمندان فکر می‌کردند که هم‌نوع‌خواری واکنشی نادر به گرسنگی یا استرس شدید است. «هم‌نوع‌خوار‌های معروف مانند آخوندک و عنکبوت بیوه سیاه، استثنا‌های عجیبی در نظر گرفته می‌شدند. اما اکنون، ما می‌دانیم که آن‌ها کم و بیش نماینده همین قانون هستند.

داستان‌های تکاملی مخوف

این مقاله با روح ترسناک طبیعت رنگ‌آمیزی شده است. برای نتیجه‌گیری، احتمالاً باید یک قدم به عقب برداریم و انسان محور به مسئله نگاه کنیم.

ما نمی‌توانیم این گوشه از تاریخ طبیعی را به‌عنوان چیزی جز داستان، ترکیبی از مضامین ترسناک و شیفتگی بیان کنیم. حتی ممکن است چیزی بیش از غریزه خودکار یا واکنش فیزیولوژیکی را شاهد باشیم.

این داستان‌های مخوف تکاملی حتی مزایایی را نیز برای ما به ارمغان می‌آورد، معمولاً به شکل کنترل آفات. زنبور‌های ایکنومون برای مردم بی ضرر هستند و به طور معمول میزبان خاصی را هدف قرار می‌دهند، بنابراین می‌توانند توسط کشاورزان به عنوان یک شکل محیطی کنترل آفات استفاده شوند.

یا در حالی که ما برای موش T. gondii متاسفیم، آن‌ها به ما یادآوری می‌کنند که جوندگان می‌توانند به طور مستقیم گروهی از بیماری‌ها را منتقل کنند.

همچنین جالب است بدانیم که برخی از گونه‌های قارچ‌های زامبی مثل Cordyceps ارزش دارویی دارند.

با این حال، سخت است که با درک این‌که طبیعت مادر چقدر ترسناک است، احساس ترس نکنیم.