سریش یا چسب کوهی؛ گیاه دارویی و صنعتی کمیاب در کوهستان‌های ایران که فقط در بهار می‌روید!
گیاه سریش (Eremorus tabas) با گل‌های زینتی و صمغ چسبنده‌اش، در طب سنتی، صنایع دستی و فرهنگ محلی ایران نقش مهمی دارد. با وجود خواص دارویی و صنعتی فراوان، توسعه آن با چالش‌هایی، چون برداشت بی‌رویه و نبود زیرساخت مواجه است.
راز بقا: سریش، با نام علمی Eremurus، یکی از گیاهان بومی مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران و آسیای مرکزی است. این گیاه با گل‌های خوشه‌ای و جذاب خود نه‌تنها در فضای سبز کاربرد زینتی دارد، بلکه به دلیل خواص دارویی و صنعتی‌اش نیز مورد توجه پژوهشگران و مردم محلی قرار گرفته است. در این مقاله از راز بقا، به بررسی دقیق ویژگی‌های گیاه‌شناسی، پراکنش جغرافیایی، مصارف دارویی، کاربرد‌های صنعتی، مصرف محلی، جایگاه در فرهنگ عامه و همچنین اهمیت آن از دیدگاه توسعه پایدار خواهیم پرداخت.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی گیاه سریش
به گزارش راز بقا، سریش، گیاهی چندساله از خانواده Liliaceae است. این گیاه دارای برگ‌هایی باریک و نواری‌شکل است که به‌صورت روزت در پایین گیاه قرار می‌گیرند. ساقهٔ گل‌دهنده بلند و بدون برگ بوده و گل‌ها به‌صورت خوشه‌ای، در رنگ‌هایی از سفید تا زرد و صورتی ظاهر می‌شوند. ریشه‌های سریش ضخیم، گوشتی و پر از ترکیبات مخاطی هستند که در تولید صمغ کاربرد دارند.
پراکنش جغرافیایی گیاه سریش در ایران
گیاه سریش در مناطق کوهستانی و مرتفع ایران رشد می‌کند. از جمله استان‌هایی که این گیاه در آنها مشاهده شده، می‌توان به خراسان جنوبی، طبس، فارس، کرمان، چهارمحال و بختیاری، لرستان، سمنان، تهران، یزد و خراسان رضوی اشاره کرد. این گیاه عمدتاً در دامنه‌های صخره‌ای، خاک‌های نیمه‌عمیق و مناطق با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک رشد می‌کند.
خواص دارویی گیاه سریش
در طب سنتی ایران، سریش به‌عنوان دارویی برای درمان زخم معده، یبوست، سرفه و التهابات مجاری تنفسی شناخته می‌شود. به گزارش راز بقا صمغ به‌دست‌آمده از ریشهٔ آن خاصیت نرم‌کننده و مُلین دارد و در درمان مشکلات گوارشی و کبدی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی پژوهش‌ها خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدباکتریایی این گیاه را تأیید کرده‌اند.
کاربرد در طب سنتی کشور‌های همسایه
در طب سنتی افغانستان و هند نیز از سریش به‌عنوان ترکیبی برای بهبود زخم‌ها و جلوگیری از خونریزی استفاده می‌شود. گفته می‌شود که صمغ آن در تسکین درد‌های مفصلی و آرتروز نیز نقش دارد.
کاربرد‌های صنعتی گیاه سریش در ایران
یکی از مهم‌ترین مصارف صنعتی گیاه سریش، استخراج صمغ یا چسب طبیعی از ریشهٔ آن است. به گزارش راز بقا این چسب که به «چسب سریش» معروف است، در گذشته در صحافی کتاب‌ها و مرمت نسخه‌های خطی کاربرد فراوانی داشت. امروزه نیز به‌عنوان چسب طبیعی در صنایع‌دستی، کاغذسازی، نجاری و ساختن ماسک‌های هنری به‌کار می‌رود.
ویژگی‌های چسب سریش
چسبندگی بالا
بدون بو و بدون مواد سمی
قابلیت ترکیب با مواد دیگر مثل خاک رس یا نشاسته
کاربرد زینتی گیاه سریش
سریش با گل‌های بلند و خوشه‌ای‌شکل خود، گیاهی محبوب در طراحی منظر و فضای سبز شهری به‌شمار می‌آید. مقاومت بالا در برابر خشکی، نیاز کم به آب و ظاهر جذاب باعث شده تا در محوطه‌سازی پارک‌ها، حیاط خانه‌ها و باغچه‌های صخره‌ای به‌کار گرفته شود. گل‌های آن در برخی گلفروشی‌ها به‌صورت شاخه‌بریده نیز عرضه می‌شوند.
مصرف خوراکی گیاه سریش در ایران
در برخی نواحی، از ریشهٔ سریش به‌عنوان غلیظ‌کننده در غذا‌های محلی استفاده می‌شود. همچنین در تولید شیرینی‌های سنتی خاص و برخی دارو‌های گیاهی محلی کاربرد دارد. البته مصرف خوراکی آن باید با احتیاط و با مشورت متخصص طب سنتی انجام شود، زیرا مصرف بیش‌ازاندازه ممکن است باعث ناراحتی گوارشی شود.
جایگاه گیاه سریش در فرهنگ ایرانی
در برخی مناطق ایران، سریش به‌عنوان نماد پایداری و مقاومت در برابر سختی‌ها شناخته می‌شود. وجود آن در مناطق کوهستانی و خشک، بدون نیاز به مراقبت زیاد، باعث شده تا نام آن در اشعار محلی نیز بیاید. همچنین صمغ سریش در باور‌های محلی، خاصیت پاک‌کنندگی و محافظت‌کننده دارد.
بازار و تولید سریش در ایران
با افزایش علاقه به مواد طبیعی و ارگانیک، تقاضا برای صمغ سریش نیز رو به افزایش است. به گزارش راز بقا در حال حاضر، این گیاه به‌صورت خودرو جمع‌آوری می‌شود، اما پروژه‌هایی برای کشت انبوه آن در دست بررسی است. نبود سیستم منظم برداشت، بسته‌بندی و فرآوری باعث شده تا پتانسیل اقتصادی این گیاه به‌طور کامل شکوفا نشود.
چالش‌ها و راهکار‌های توسعهٔ سریش در ایران
برداشت بی‌رویه و غیرعلمی که باعث تخریب منابع طبیعی می‌شود.
نبود سیستم فرآوری و برندینگ حرفه‌ای برای محصولات مرتبط با سریش.
کمبود پژوهش‌های علمی میدانی دربارهٔ کشت، خواص دارویی و ارزش اقتصادی آن.
راهکار‌های پیشنهادی
آموزش بهره‌برداری پایدار به روستاییان و عشایر
سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های دانشگاهی و دارویی
راه‌اندازی مزارع کشت سریش در مناطق مستعد با حمایت دولت و بخش خصوصی
سریش، یکی از گیاهان باارزش ایران است که پتانسیل بالایی در زمینه‌های دارویی، صنعتی، زینتی و حتی فرهنگی دارد. به گزارش راز بقا توجه به این گیاه و سرمایه‌گذاری بر روی آن، نه‌تنها می‌تواند به حفظ تنوع زیستی کمک کند، بلکه فرصتی برای توسعهٔ اقتصادی و اشتغال‌زایی در مناطق محروم کشور نیز فراهم می‌آورد.
با افزایش آگاهی عمومی و توسعهٔ زیرساخت‌های تولید و فرآوری، سریش می‌تواند به یکی از صادرات گیاهی ارزشمند ایران تبدیل شود و جایگاه ویژه‌ای در صنایع طبیعی و سلامت‌محور جهانی پیدا کند.
لینک کپی شد
خواندنی‌ها
آنغوزه؛ گیاهی ارزشمند با خواص دارویی که هر هفت سال گل می‌دهد و چیدنش جریمه دارد!
دم شیر؛ گیاهی که برای سلامت زنان، کاهش استرس، تنظیم پریود و سلامت قلب خوب است!
شنگ یا ریشبز خالدار؛ محبوبترین سبزی کوهی در لرستان و چهار محال و بختیاری که تنها ۹۰ روز برای خوردنش فرصت دارید!
گل پیپ هلندی؛ گلی شبیه پیپ که باعث تسهیل زایمان در زنان و سرطان در مردان می‌شود!
سمسیل یا سیاه‌شور مصری؛ گیاه خوشمزه‌ای که در خشک‌ترین بیابان‌های جهان رشد می‌کند و دوای درد کلیه است!
دمبل یا دنبلان گران‌ترین قارچ کوهی دنیا؛ کجا بیشترین دنبلان کوهی را دارد و چطور آن را پیدا کنیم؟
جاشیر؛ شاه گیاه بهاری کوه‌های زاگرس از کرمانشاه تا فارس که به خاطرش آدمهای زیادی کشته شدهاند!
گل مغربی؛ درمان معجزهآسای جوش و اگزما با قدیمیترین گیاه دارویی جهان!
ارسال نظر
نظرات بینندگان
علی
| 
۱۸ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۱۵:۱۹
زمانی که من بچه بودم چسب سریش می‌خریدم باآن کاغذ هوایی درست می‌کردیم و بسیار ارزان بود یک ریال کلی چسب می‌دادن حدودن ۶۰ سال قبل آن زمان همه چیز زیبا بود حتی چسب سریش
ناشناس
| ۱۸ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۲۰:۳۳
توی استان کهگیلویه و بویراحمد بیشترین جاگیر هست
بعد اسمی ازش نمیبرین خیلی بد
بعد اسمی ازش نمیبرین خیلی بد
محمد رسولی مشهد
| ۱۸ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۲۱:۲۲
خیلی ممنون ما به یاد بچه بودیم ونوجوان همه این گیاهان را می دیدم ازخیلی ها استفاده میکردند مثل ریش بوزک تشکر
محمد
| ۱۸ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۲۳:۰۹
دوست عزیز چرا می نویسید کمیاب من استان خراسان رضوی و مشهد زندگی می کنم در اطراف مشهد به در مناطق کوهستانی کوهپایه ای این گیاه به وفور یافت می شود
ناشناس
| ۱۹ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۰۰:۱۱
کشور عزیزمان ایران می‌تواند از این گیاه استفاده کرده جهت مواد اولیه چسپ سریش برای صنعت بصورت مکانیزه در زمینهای زراعی برای کاشت و داشت و برداشت استفاده بکند مثل مزارع گیاهان دارویی و بهره خوب از آن می‌تواند داشته باشد
فلا
| ۱۹ ارديبهشت ۱۴۰۴ - ۰۱:۱۰
رد روستاهای کرمان فراوان هست بهش میگیم هریشو ما با ساقه زیر خاکش شولی درست میکنم با گلش بهش میگیم پختو درست میکنیم خیلی هر دو خوشمزه هستن. از 10اسفند تا 20فروردین کلا میشه استفاده کرد
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان