گنج مرگبار فلسطینی؛ زهر این جانور گران‌ترین مایع جهان است، هر گالن ۲۰۰۰ میلیارد تومان!

راز بقا: عقرب (Leiurus quinquestriatus) یکی از گونه‌های عقرب، از خانواده «بوتیدای» است که البته با نام‌های عقرب زرد فلسطین، عقرب «اومدورمان» و عقرب صحرای نِگِب و همچنین بسیاری از نام‌های محاوره‌ای دیگر نیز شناخته می‌شود که عموماً از تجارت این حیوان سرچشمه می‌گیرد. برای از بین بردن سردرگمی، به ویژه با گونه‌های بالقوه خطرناک، معمولاً از نام علمی برای اشاره به آن‌ها استفاده می‌شود. نام Leiurus quinquestriatus تقریباً به انگلیسی به عنوان «دم صاف پنج راه» ترجمه می‌شود. این عقرب زرد رنگ است و ۳۰ تا ۷۷ میلی متر طول دارد و میانگین قد آن ۵۸ میلی متر است.

به گزارش راز بقا، این عقرب زرد فلسطین را می‌توان در زیستگاه‌های بیابانی و بوته زار‌ها از شمال آفریقا تا خاورمیانه یافت. محدوده زندگی آن گستره وسیعی را شامل می‌شود از صحرای شمال آفریقا، صحرای عربستان، صحرای ثار در هند و آسیای مرکزی، از الجزایر و مالی در غرب تا مصر، اتیوپی، آسیای صغیر و شبه جزیره عربستان و حرکت به سمت شرق تا قزاقستان و غرب هند را در شمال شرق و جنوب شرق در بر می‌گیرد. 

البته برخی از گونه‌های این نوع عقرب و به طور کلی «دث استاکرها» در سراسر خاورمیانه تا شمال ترکیه، ایران عمان و یمن نیز یافت می‌شوند. این عقرب‌ها شبگرد هستند که به مدیریت دما و تعادل آب کمک می‌کنند. بسیاری از گونه‌های این عقرب در خاک حفاری می‌کنند. 

اگرچه عقرب‌ها دو چشم بالای سر خود و اغلب ۲ تا ۵ جفت چشم در گوشه‌های جلویی سر خود دارند، اما دید خوبی ندارند. عقرب‌ها، از جمله انواع مرگبار، با استفاده از پکتین‌ها و سایر اندام‌های خود، از حس لامسه خود برای حرکت و شکار استفاده می‌کنند. آن‌ها سنسور‌های حسی مانند شکاف کوچکی در نزدیکی نوک پاهایشان دارند که به تشخیص ارتعاشات در شن یا خاک کمک می‌کند. این اندام‌ها می‌توانند به ارائه اطلاعات در مورد جهت و فاصله از طعمه احتمالی کمک کنند. عقرب‌ها همچنین ممکن است از ارتعاشات بستر برای شناسایی جفت‌های بالقوه و کاهش تعاملات خشونت آمیز استفاده کنند.

خطرات عقرب

به گزارش راز بقا؛ عقرب زرد فلسطین یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های عقرب است. زهر آن ترکیب قدرتمندی از سموم عصبی با دوز کشندگی کم است. در حالی که نیش این عقرب فوق العاده دردناک است، اما معمولا یک انسان بالغ سالم را نمی‌کشد. با این حال، کودکان خردسال، افراد مسن یا ناتوان (مانند افراد مبتلا به بیماری قلبی و کسانی که آلرژی دارند) در معرض خطر بسیار بیشتری قرار دارند. هرگونه مسمومیت خطر آنافیلاکسی را به همراه دارد، یک واکنش آلرژیک بالقوه مرگبار به سم. یک مطالعه در اسرائیل میزان بالایی از پانکراتیت را بعد از مسمومیت نشان می‌دهد. اگر نیش Leiurus quinquestriatus کشنده باشد، علت مرگ معمولاً اِدِم ریوی است.

پادزهر برای درمان سموم مرگبار این عقرب توسط شرکت‌های دارویی «اَب وی» آمریکا و «سانوفی پاستور» فرانسه و مرکز ملی تولید پاد‌زهر و واکسن ریاض تولید می‌شود. مسموم شدن توسط این عقرب حتی با درمان پادزهر یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می‌شود، زیرا زهر آن به شکلی غیرعادی در برابر درمان مقاوم است و معمولاً به دوز‌های زیادی از پادزهر نیاز دارد.

در ایالات متحده و سایر کشور‌های خارج از محدوده زندگی این عقرب، عامل پیچیده دیگری وجود دارد و آن اینکه هیچ یک از پادزهر‌های موجود توسط سازمان غذا و دارو (یا آژانس‌های مشابه) تایید نشده و فقط به عنوان دارو‌های تحقیقاتی در دسترس هستند. نیرو‌های مسلح ایالات متحده یک برنامه دارویی تحقیقاتی برای پادزهر Riyadh AVPC- در صورت مسموم شدن سربازان در صحنه عملیات جنگ خلیج فارس دارند و «بانک ضد سم فلوریدا» (FAB)، که توسط «اداره آتش نشانی میامی – داد» اداره می‌شود، «پادزهر اسکورپیفاو» شرکت سانوفی پاستور را موارد گزیدگی توسط این عقرب حفظ کرده است.

موارد استفاده 

یکی از اجزای زهر مرگبار این عقرب یعنی پپتید کلروتوکسین، پتانسیلی برای درمان تومور‌های مغزی انسان نشان داده است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سایر اجزای زهر ممکن است به تنظیم انسولین کمک کنند و می‌توانند برای درمان دیابت استفاده شوند. 

در سال ۲۰۱۵ کارآزمایی‌های بالینی شروع استفاده از کلروتوکسین با یک مولکول فلورسنت برای علامت‌گذاری سلول‌های سرطانی در زمان واقعی در طول یک عمل جراحی بود. این موضوع در جراحی سرطان مغز مهم است، جایی که هم حذف هر چه بیشتر سلول‌های سرطانی ضروری است، و هم حفظ بافت سالم برای عملکرد مغز. در آزمایش‌های بالینی حیوانی، این روش توانست خوشه‌های بسیار کوچکی از ۲۰۰ سلول سرطانی علامت‌گذاری کند. 

شکار عقرب زرد فلسطین؛ قانونی یا غیرقانونی؟!

داشتن این عقرب می‌تواند غیرقانونی باشد یا در کشور‌های دارای قوانین منع نگهداری از حیوانات خطرناک به طور کلی تنظیم شود. برخی حوزه‌های قانونی به طور فزاینده و صریح نگهداری این عقرب را در قوانینی گنجانده اند که به مجوز نیاز دارد چرا که این حیوان یک حیوان خانگی محسوب نمی‌شود. در برخی موارد، نگهداری این حیوان به جز توسط باغ وحش‌ها و مراکز آموزشی مجاز ممنوع کرده‌اند.

بر اساس دانشنامه بریتانیکا، زهر عقرب مرگبار ۳۹ میلیون دلار در هر گالن قیمت دارد که آن را به گرانترین مایع روی زمین تبدیل می‌کند. این رقم معادل ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است که البته رقم بسیار بالایی محسوب می‌شود. برای پر کردن یک گالن یک عقرب باید ۲.۶۴ میلیون بار سم‌گیری شود. زهر این عقرب طیف وسیعی از کاربرد‌های پزشکی دارد، از شناسایی تومور‌ها تا درمان مالاریا. اخیرا مراحل اولیه تحقیقاتی از سم این عقرب برای شناسایی و علامت‌گذاری سلول‌های سرطانی نیز استفاده شده و همچنین برخی دیگر از اجزای سم این عقرب برای درمان دیابت نیز کاربرد دارد.