شیر سنگی امامزاده ماستی؛ شیر سنگی معروف اصفهان که زنان باور دارند با عبور از زیر شکم آن حامله می‌شوند

راز بقا: در دل تاریخ پررمزوراز ایران، گاه مکان‌هایی سر برمی‌آورند که فراتر از کارکرد مذهبی یا معماری خود، در بطن باور‌های مردمی به نماد‌هایی فراموش‌نشدنی تبدیل شده‌اند. 

به گزارش راز بقا، یکی از این مکان‌ها، «امامزاده ماستی» در استان اصفهان است؛ بقعه‌ای که در کنار گنبد و بارگاهش، مجسمه‌ای سنگی از یک شیر قرار دارد و روایت‌هایی غریب و رازآلود را در دل خود نهفته دارد. مشهور است که زنانی که از زیر این شیر عبور کنند، باردار می‌شوند. این باور، اگرچه از منظر علمی و دینی قابل نقد است، اما بخشی از فرهنگ عامه مردم منطقه شده و ریشه در تاریخ و اسطوره دارد. 

موقعیت جغرافیایی و پیشینه امامزاده ماستی

به گزارش راز بقا، یکی از امامزاده‌های محبوب مردم اصفهان، در محله قدیمی سنبلستان، مجاور محله قدیمی «دردشت» واقع شده است. نام این امامزاده «درب امام» است که با نام دیگر و مشهورترش یعنی «امامزاده ماستی» نیز خوانده می‌شود و البته آرامگاه دو امامزاده به نام‌های «ابراهیم بطحا» و «زین‌العابدین» که طبق آنچه در کتاب «میزان النساب» آمده، اسم و نسب زین‌العابدین، با چهار واسطه به حضرت امام جعفرصادق (ع) منتهی شده است. 

نکته‌ای که در این امامزاده جالب توجه است، نوع نذری حاجتمندان است: نان و ماست. اما چرایی به‌وجودآمدن این نذری داستانی دارد: دو امامزاده، ابراهیم و زین العابدین، بعد از شهادت امام رضا (ع)، به همراه کاروان برای عرض تسلیت به نبیره‌ها و نوه‌های امام عازم ایران می‌شوند. این در حالی است که سپاه هارون‌الرشید در تعقیب آنها بوده است. 

به همین دلیل این دو امامزاده، به نوه‌های «سید بن جبیر» پناه می‌برند. سید برای آوردن نان و ماست برای مهمانانش می‌رود؛ ولی دشمنان آنها را به شهادت می‌رسانند. از آن زمان تا به حال مردم برای رفع حاجاتشان نان و ماست نذر می‌کنند. 

بدو ورود در قسمت حیاط این بنا شیرسنگی وجود دارد که نماد پهلوانی است و حیاط مسیر رفتن به داخل امامزاده را برای ما مشخص و تعیین می‌نماید. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

باغ سنگی سیرجان؛ ترسناک‌ترین باغ جهان که درختانش به جای میوه سنگ داده‌اند!

گورستان مَکلی؛ قبرستانی با ۵۰۰ هزار قبر که هر سال کمی جابجا می‌شود و محل تجمع ارواح و اجنه است

به گزارش راز بقا، این بنا به فرمان «سلطان جهانشاه» ساخته شده و کتیبه‌های کاشی‌کاری معرق آن از بهترین کاشی‌کاری ایرانی است. «پیتر لو» و «پائول استینهاردت» روی الگو‌های کاشی‌کاری این بنا تحقیق کرده‌اند. گره‌چینی این بنا از همه بنا‌های قدیمی‌تر از خود در جهان اسلام پیچیده‌تر است. 

الگوی کاشی‌کاری این بنا نمودی از الگوی پنروز (Penrose tiling) است، الگویی تقارنی با چندین خاصیت منحصر‌به‌فرد که توسط راجر پنروز در دهه ۱۹۷۰ ارائه شد و بعد‌ها توسط دانشمندان دیگر گسترش یافت و بنا به اظهاراتی مقبره جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی شاعر در این مکان میباشد. 

ابونعیم می‌نویسد سنبلستان مصلای «سعید بن جبیر» است که در سپاه عبدالرحمن اشعث بوده که بر حجاج شورید و اصفهان را مسخر ساخت و بقعه دو امامزاده بطحا و زین‌العابدین نزدیک مصلا بنا شده است. 

نکته جالب دیگر در مورد این امامزاده، توریست‌هایی هستند که از کشور‌های عربی برای دیدن اجدادشان که در اینجا دفن شده‌اند، به اصفهان و دیدن این مقبره مشرف می‌شوند. براساس شجره‌نامه سادات امامی «ابراهیم بن محمد بطحانی بن قاسم بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب» می‌باشد. 

شیر سنگی: نماد مرموز باروری

به گزارش راز بقا، در کنار این امامزاده، تندیسی از شیر سنگی قرار دارد که بیشتر به‌عنوان نگهبان آرامگاه شناخته می‌شود. این نوع شیر‌های سنگی، در فرهنگ‌های محلی ایران – به‌ویژه در نواحی لرستان، فارس و اصفهان – رایج بوده‌اند و معمولاً بر روی سنگ قبر پهلوانان و بزرگان نصب می‌شده‌اند. اما آنچه شیر سنگی امامزاده ماستی را متمایز می‌کند، باور عامیانه‌ای‌ست که درباره‌اش وجود دارد: اینکه زنان نازا یا کسانی که در باروری دچار مشکل‌اند، اگر از زیر شکم این شیر عبور کنند، صاحب فرزند خواهند شد.

برخی حتی گزارش کرده‌اند که افراد پس از زیارت امامزاده و گذر از زیر شیر، به نذر و دعا نیز متوسل می‌شوند. این رسم، به نوعی آیین بومی و سنتی بدل شده و نسل به نسل در میان زنان محلی منتقل می‌شود.

ریشه‌های باور خرافی باروری

اعتقاد به قدرت‌های فراطبیعی اشیاء یا مکان‌ها، سابقه‌ای دیرینه در فرهنگ‌های باستانی دارد. در ایران نیز مفاهیمی، چون «برکت مکان»، «مقدس بودن شیء» و «توانایی اعجازگر برخی نمادها» همواره در افسانه‌ها و روایت‌های مردمی وجود داشته است. به نظر می‌رسد که باور به باروری از طریق شیر سنگی امامزاده ماستی، آمیزه‌ای از تفکر اسطوره‌ای، نیاز روانی و نمادشناسی فرهنگی باشد.

شیر در فرهنگ ایرانی، نماد قدرت، زایش، شجاعت و سلطه است. وقتی این نماد در کنار مکانی مذهبی قرار می‌گیرد، قدرت نمادینش دوچندان می‌شود. بنابراین، عبور از زیر شکم شیر، می‌تواند به صورت ناخودآگاه نمادی از عبور از نازایی و ورود به مرحله‌ای نو از زندگی تلقی شود. این فرآیند، ریشه در آیین‌های باستانی باروری دارد که در آن، تماس با نماد‌های مذکر و قوی می‌توانست نشانگر آغاز فصل زایش و شکوفایی باشد.

نقد علمی و دینی باور‌های عامیانه

از منظر علمی، هیچ شواهد فیزیولوژیکی یا زیست‌شناسی وجود ندارد که بتواند عبور از زیر یک مجسمه سنگی را با باروری مرتبط کند. همچنین از نظر دینی نیز نسبت دادن چنین قدرت‌هایی به اشیاء بی‌جان یا مکان‌های مقدس، از جمله مصادیق شرک یا بدعت تلقی می‌شود، مگر آنکه به‌صراحت در آموزه‌های دینی تایید شده باشند.

با این حال، چنین باور‌هایی را نمی‌توان تنها با منطق علمی یا مذهبی سنجید، چرا که آنها بخشی از هویت فرهنگی، روان‌شناختی و اجتماعی یک جامعه هستند و ریشه در نیاز‌های احساسی، تاریخی و حتی ناپیدای افراد دارند.

به گزارش راز بقا، امامزاده ماستی و شیر سنگی‌اش، نه‌تنها بخشی از میراث فرهنگی و معماری اصفهان به شمار می‌روند، بلکه نمادی زنده از پیوند میان دین، سنت، اسطوره و روان‌جمعی مردم منطقه‌اند. پرداختن به این باورها، اگرچه نیازمند دقت و تحلیل است، اما می‌تواند نوری بر زوایای پنهان فرهنگ عامه و حافظه تاریخی یک ملت بیفکند.