گوسفند کُردی؛ گوسفند «تک‌شاخ» ایرانی که بهترین نوع گوشت را دارد!

راز بقا: ایران یکی از کشور‌هایی است که علاوه بر اینکه در پرورش گوسفند دارای تنوع نژادی است بلکه از طرف دیگر چند گونه گوسفند در خطر انقراض دارد. با توجه به اینکه ایران در یک محدوده جغرافیایی مشخصی قرار گرفته که دارای تنوع آب و هوایی نسبی است لذا محل خوبی برای پرورش انواع گوسفند و انواع دام است. 

به گزارش راز بقا، یکی از نژاد‌های گوسفند که در ایران هم در دامداری‌ها و هم در بین روستائیان طرفداران بسیاری دارد «گوسفند کُردی» است که در واقع یکی از نژاد‌های مشهور گوشتی در ایران به شمار می‌رود. از آنجایی که گوسفند کردی از نوع گوسفندان گوشتی محسوب می‌شود لذا طبیعی است که مهمترین مزیت این نوع گوسفند در ایران چربی و لاشه پر و پیمان این حیوان است. از طرف دیگر گوسفند کردی یک مزیت دیگر خوب هم دارد و آن هم اینکه نسبت چربی و دنبه آن به وزن بدن در مقایسه با سایر نژاد‌ها بسیار کمتر است. 

گوسفند کردی کردستان و گوسفند کردی خراسان

به گزارش راز بقا؛ گوسفند کردی یک گوسفند متعلق به مناطق سردسیر است و به همین خاطر به خوبی با آب و هوای سرد و کوهستانی وفق پیدا کرده است. البته مناطق سردسیر هم شامل دشت می‌شوند و هم شامل کوهستان که گوسفند کردی متعلق به هر دو ناحیه سرزمینی نیز پرورش پیدا می‌کنند؛ بنابراین اولین دسته‌بندی از گوسفندان کردی را می‌توان به دو دسته گوسفند کردی دشتی و گوسفند کردی کوهستانی طبقه‌بندی کرد. البته طبقه‌بندی‌های دیگری نیز برای گوسفند کردی در همین راستا ایجاد شده و آن هم اینکه شامل دو دسته گوسفند کردی کردستان یا همان گوسفند کردی کوهستان و دیگری شامل گوسفند کردی خراسانی که همان گوسفند دشتی است که در ادامه به ویژگی اختصاصی این دو دسته خواهیم پرداخت. 

گفته می‌شود که در اصل این دو نوع در واقع یک نژاد اصیل است که همان «گوسفند کردی» است، اما با مهاجرت بسیاری از کرد‌ها به نقاط شمالی ایران در زمان شاه سلطان حسین صفوی این گوسفندان را نیز با خود برده اند و در آنجا و در شرایط آب و هوایی متفاوتی آن‌ها را پروش داده و در نهایت پس از گذران سال‌ها زیرگونه جدیدی تحت عنوان گوسفند کردی خراسانی به بازار و حیات گوسفندان معرفی شده است. این احتمال وجود دارد که گوسفند کردی با ترکیب نژادی سایر گوسفندان به این شکل و شمایل یعنی در قالب خراسانی درآمده است.

گوسفند نژاد کوهستانی معمولا دارای رنگ سفید شکری است و دست‌ها و پا‌های آن‌ها نیز قهوه‌ای رنگ است و دنبه آن‌ها نیز بزرگ است. البته باید گفت که در برخی از آن‌ها در جای جای بدنشان لکه‌های رنگی نیز دیده می‌شود. نکته جالب دیگر در مورد نژاد کوهستانی گوسفند کردی این است که اگرچه میش‌ها مانند بسیاری از نژاد‌های دیگر شاخ ندارند، اما قوچ کردی کوهستانی تک‌شاخ است. این در حالیست که که گوسفند دشتی یا کردی خراسانی رنگ نخودی دارد و کیفیت پشم آن‌ها نیز در مقایسه با گوسفند کردستان کمتر است. برخی بر این عقیده هستند که دلیل کیفیت بهتر پشم گوسفند کردستان مقاومت بدنی بسیار بالای آن است. 

گوسفند دشتی یا خراسانی از طرف دیگر وزن و اندازه بیشتری نسبت به گوسفند کردی کوهستان دارد و دنبه آن‌ها بدون شکاف است و رنگ بدن آن‌ها نیز متغیر است. 

بازدهی و سوددهی گوسفند کردی بسیار بالاست و به همین دلیل گزینه بسیار خوبی برای دامداری‌ها برای پرورش است. این گوسفند ناب تا پایان دوره پرواربندی روزانه ۱۶۰ گرم اضافه وزن دارد و دام بالغ آن‌ها بین ۴۵ تا ۵۲ کیلوگرم است.

نرخ دوقلوزایی این گوسفند با ۱۰ درصد نسبتا بالاست. بعد از گوشت که این گوسفند تقریبا با همین هدف پرورش داده می‌شود باید گفت که شیر این گوسفند در درجه دوم اهمیت قرار دارد. این گوسفند هر دو روز یک کیلوگرم شیر می‌دهد که نرخ تقریبا مناسبی برای یک گوسفند گوشتی به شمار می‌رود. بررسی این گوسفندان از نظر پشم‌دهی نیز آمار بسیار خوبی ارائه می‌دهد. این گوسفند سالانه بیش از ۲ کیلوگرم پشم می‌دهد که این آمار برای گوسفندی که برای گوشت و سپس شیر پرورش داده می‌شود تقریبا عالیست. 

گوسفند کردی فقط در کردستان پرورش داده نمی‌شود بلکه در مناطق دیگری مانند کرمانشاه و آذربایجان غربی و استان ایلام نیز پرورش داده می‌شود. بافت نسبتا کوهستانی و تنوع گیاهی این مناطق باعث شده که این منطقه از کشور محل پرورش یکی از بهترین نژاد‌های گوشتی در کشور باشد. 

وزن‌دهی گوسفند کردی

به گزارش راز بقا؛ وزن بره گوسفند کردی در بدو تولد از ۳.۸ کیلوگرم بره ماده تا ۴ کیلوگرم بره نر می‌باشد و این در حالیست که وزن بره ماده تا پایان دوره شیرخوارگی به ۲۲ کیلوگرم می‌رسد و در همین حین وزن بره نر نیز به ۲۴ کیلوگرم افزایش می‌یابد. 

در شش ماهگی وزن بره ماده ۲۹ تا ۳۰ کیلوگرم و وزن بره نر به ۳۱ تا ۳۲ کیلوگرم می‌رسد. البته نکته مهم وضعیت تغذیه این گوسفندان و شرایط آب و هوایی است که هر چه گوسفندان شرایط بهتری را تجربه کنند طبیعتا بره‌ها نیز وزن‌دهی بالاتری کسب خواهند کرد. 

وزن یک دام بالغ به طور متوسط در ماده ۴۵ کیلوگرم و وزن نر بالغ نیز ۵۲ کیلوگرم است. همان‌طور که در بالا ذکر شد میزان وزن‌دهی روزانه گوسفند کردی ۱۶۰ گرم در روز است. میزان بازدهی لاشه این نژاد حدود ۴۶ درصد است. 

شیر و پشم گوسفند کردی

گوسفند کردی یک نژاد گوشتی است و جزء بهترین نژاد‌های گوشتی ایران محسوب می‌شود، اما به نسبت شیر و پشم‌دهی مناسبی هم دارد. میش کردی روزانه حدود ۵۰۰ گرم شیر تولید می‌کند و بدین معنی که در بازه زمانی یک ساله به طور متوسط بالای ۱۸۰ کیلوگرم شیر می‌دهد، اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که زمان شیردهی این گوسفند کم است و تنها ۳ ماه و نیم سال شیر می‌دهد؛ بنابراین این گوسفند در سال حدود ۵۰ کیلو شیر می‌دهد. 

میزان تولید پشم این گوسفند هم مناسب است و اگر ویژگی‌های شیر و پشم و گوشت این گوسفند را با نسبت‌های مشخص و به صورت ترکیبی در نظر بگیریم یک گوسفند عالی هم برای پرورش در دامداری به شکل صنعتی و هم به شکل خانگی است. این گوسفند در سال حدود ۲ تا ۲.۲ کیلوگرم پشم می‌دهد و قطر پشم این گوسفند ۳۰ الی ۳۵ میکرون است. طول دسته پشم گوسفند کردی ۹ تا ۱۲ سانتیمتر است و میزان بازدهی پشم نیز ۵۰ تا ۵۵ درصد است. 

ترکیب گوسفند کردی با گوسفند رومانوف

گوسفند رومانوف یک گوسفند‌های معروف چندقلوزادر جهان است و به همین دلیل برای اصلاح نژادی با سایر گوسفندان و افزایش نرخ دوقلوزایی سایر نژاد‌ها به کار گرفته می‌شود. گوسفند کردی یکی از انواع نژاد‌های ایرانی است که با رومانوف برای افزایش نرخ دوقلوزایی ترکیب شده است هرچند که این آمیخته‌گری البته خطراتی را به همراه دارد. اولین پیامد التقاط نژادی حذف دمبه گوسفند کردی است. 

البته گوسفند کردی فقط با رومانوف ترکیب نشده بلکه با نژاد‌های دیگر از مناطق مختلف نیز ترکیب نژادی شده است. در استان کردستان استفاده از قوچ‌های نژاد قزل در شمال غربی استان، شال در شرق، سنجابی در جنوب و افشاری در بیشتر نقاط استان به وضوح مشاهده شده است.