همه چیز درباره گوسفند (Sheep)؛ انواع نژاد‌های گوسفند ایرانی و خارجی را بشناسید

گوسفند حیوانی است از راسته سُم‌سانان و جز حیوانات نشخوارکننده محسوب می‌شود. این حیوان از سال‌های بسیار دور اهلی شده و حتی کتیبه‌های هزاران ساله از اهلی شدن این گوسفند نیز وجود دارد. محصولاتی که این حیوان تولید می‌کند ارتباط مستقیمی در روند رشد و توسعه زندگی بشر داشته از جمله پشم، پوست، شیر و گوشت که تقریبا نیاز‌های حیاتی انسان‌ها از جمله لباس‌ و مواد پروتئینی را ارائه می‌کرده است. 

راز بقا: با توجه به محصولاتی که گوسفند ارائه می‌دهد و ارتباط آن‌ها با نیاز‌های حیاتی انسان، به نظر می‌رسد که رشد تعداد آن‌ها در آینده اهمیت بسیار زیادی دارد مگر اینکه جایگزین مناسبی برای آن فراهم شود. حتی فضولات این حیوان که تحت عنوان پشکل نامگذاری شده نیز مفید است و به عنوان کود کشاورزی در بسیاری از روستا‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

گوسفند حیوانی است که پتانسیل برخی از بیماری‌ها را دارد که مهمترین آن‌ها وجود کرم‌های بزرگ در سر آن‌ها و دقیقا در مجرای سینوس و مجاری بینی است که به آن‌ها «لارو مکس انگلی» می‌گویند. نوعی انگل دیگر کرم مغز است که به مغز حیواناتی مانند گوسفند، بز، گوزن و ... حمله می‌کند.

انگل‌های گوارشی متنوعی نیز در امحاء و احشام گوسفندان رشد می‌کند. زبان آبی نیز بیماری ویروسی دیگری است که بین حیواناتی مانند گوسفند و بز و گوزن و گاو و شتر مشترک است و آن‌ها را درگیر می‌کند. 

به گزارش راز بقا، میزان تبدیل خوراک به لاشه یکی از دیگر از معیار‌های ارزیابی یک گوسفند خوب است. در گوسفند و بره پرواری ضریب تبدیل باید بین ۸ و ۹ باشد یعنی به ازای هر ۸ یا ۹ کیلو خوراک حدود ۱ کیلوگرم به وزن گوسفند اضافه می‌شود.

کشور‌های دارای بیشترین تعداد گوسفند

طبق تخمین‌های زده شده در حال حاضر حدود ۱ میلیارد و ۵۰۰ هزار رأس گوسفند در جهان وجود دارد و بیشترین تعداد این گوسفندان در کشور استرالیا پرورش داده می‌شوند که بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۱۸ برآورد می‌شود تعداد آن‌ها ۱۷۰ میلیون رأس باشد.

پس از استرالیا چین با حدود ۱۶۴ میلیون رأس در رده دوم قرار گرفته و هند با حدود ۶۱ میلیون و ۶۶۰ هزار رأس رده سوم و نیجریه با ۴۲ میلیون و ۹۷۰ هزار رأس و سودان با ۴۰ میلیون و ۸۴۰ هزار رأس رده‌های چهارم و پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.

نکته جالب اینجاست که ایران با حدود ۳۹ میلیون رأس جایگاه ششم را از آن خود کرده است. کشور‌هایی مانند بریتانیا، ترکیه، چاد، اتیوپی، مغولستان، پاکستان، الجزایر، نیوزیلند، آفریقای جنوبی و روسیه در رده‌های بعدی قرار دارند. 

انواع نژاد‌های مختلف گوسفند ایرانی و خارجی

گوسفندان همه از یک جنس نیستند و در ویژگی‌های خاصی از یکدیگر متمایز می‌شوند. به عنوان مثال برخی از گوسفندان به لحاظ ژنتیکی و با توجه به محیط رشد وزن زیادی دارند و جزء گوسفندان گوشتی محسوب می‌شوند و با اهداف تولید گوشت پرورش داده می‌شوند. برخی دیگر از گوسفندان شیر زیادی می‌دهند و با هدف تولید شیر پرورش داده می‌شوند و به همین دلیل به گوسفندان شیری شهرت پیدا کرده‌اند. 

برخی دیگر از گوسفندان به دلیل پشم خوبی که تولید می‌کنند پرورش داده می‌شوند و پشم آن‌ها نسبت به سایر محصولاتشان از جمله گوشت و شیر کیفیت بهتری دارد. این گوسفندان تحت عنوان گوسفندان پشمی معرفی شده‌اند. برخی دیگر نیز چندقلوزا هستند و به عنوان گوسفندان زایشی معرفی می‌شوند و البته برای ارتقای کیفیت سایر گوسفندان معمولا به عنوان اصلاح نژادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلا گوسفند رومانوف روسیه یک گوسفند چند قلوزاست و به همین دلیل در جهان نمونه بارز استفاده برای تلاقی با سایر نژادهاست. همچنین برخی دیگر از گوسفندان علاوه بر موارد فوق ممکن است پوست خوبی داشته باشند و پوست آن‌ها در کارخانه چرم سازی مورد استفاده قرار بگیرد. 

این نکته را نیز باید در نظر داشت که گوسفندان معمولا ترکیبی هستند بدین معنی که آن‌ها ترکیبی از ویزگی‌های مختلف را با خود حمل می‌کنند. مثلا برخی گوسفندان هم پشم خوبی دارند و هم گوشت با کیفیتی را ارائه می‌دهند. یا مثلا برخی گوسفندان هم شیر زیادی می‌دهند و هم گوشت خوبی دارند. همچنین برخی برخی گوسفندان علاوه بر گوشتی و شیری بودن نرخ چندقلوزایی بالایی هم دارند. 

گوسفندان نژاد گوشتی

برخی از گوسفندان با هدف تولید گوشت پرورش داده می‌شوند و باتوجه به نیاز روزافزون انسان‌ها به گوشت باکیفیت این گوسفندان اهمیت زیادی دارند. از طرف دیگر گوشت یکی از منابع غنی پروتئین است و این ماده نیز برای بدن یک نیاز حیاتی به شمار می‌رود. 

برخی از گوسفندان گوشتی به دلیل تولید گوشت زیاد در جهان شهرت خاصی دارند و در ایران نیز این گوسفندان احتمالا بیشترین نژاد به لحاظ تعداد و فراوانی هستند. در اینجا قصد داریم که برخی از بهترین و مهمترین گوسفندان گوشتی جهان و ایران را به صورت خلاصه معرفی کنیم. 

سافولک، شکم سیاه باربادوس، تکسل، دورپر، بلخی، بلتکس، کوتوله کامرونی، لستر، یعقوب، کری هیل، نجدی، راکا، رومانوف، گردن سیاه والیس، مظفر، چولستانی، عربی – افغان، هیسار، دولان و. مهربان، شال، لری بختیاری، تالشی، افشاری و سنگسری... تنها برخی از گوسفندان نژاد گوشتی هستند که با هدف تولید گوشت پرورش داده می‌شوند. 

گوسفندان گوشتی بین‌المللی

گوسفند سافولک (Suffolk sheep)

پرورش گوسفند نژاد سافولک اصیل از ترکیب نژاد قوچ‌های southdown و میش‌های Norfolk ایجاد شده و نسبت به نژاد‌های والدین خود توان تولیدی بهتری دارد. نژاد southdown گوسفندی بزرگ جثه، بدون شاخ، دارای پا و صورت تیره رنگ با استخوان‌های ریز و گردن کوچک بود. گوسفندان Norfolk، نژادی وحشی و مقاوم بوده و اکنون جزو نژاد‌های نادر و کمیاب به شمار می‌ آید و دارای صورت سیاه رنگ، سبک وزن و جزو گوسفندان پشمی است و هر دو جنس نر و ماده این نژاد دارای شاخ هستند. 

+ درباره گوسفند سافولک بخوانید

پرورش گوسفند نژاد سافولک به دلیل بازدهی بالای گوشت لاشه، دوره رشد کوتاه و استقامت بالای این نژاد در بسیاری از کشور‌های جهان گسترش یافته است. گوسفند نژاد سافولک هوشیار و پرانرژی و دارای سم هاس سخت و محکم است. تولید شیر در میش سافولک بالا بوده و میش‌ها دارای لگن بزرگ و قوی هستند که باعث می‌شود بره زایی برای آن‌ها آسان‌تر باشد.

گوسفند تکسل (Texel sheep)

تکسل یک نژاد هلندی از گوسفندان اهلی است که در اصل از جزیره تکسل نشأت گرفته است. این نژاد گوسفند نژادی است سنگین و عضلانی و لاشه گوشت بدون چربی تولید می‌کند. تکسل، در حدود سی و پنج کشور در اروپا، آمریکا و اقیانوسیه با جمعیت تخمینی بیش از ۵۰۰۰ رأس در آرژانتین، برزیل، شیلی، جمهوری چک و بریتانیا توزیع شده است منشأ دقیق این نژاد ناشناخته است اگرچه تصور می‌شود تلاقی گوسفند اصلی تکسل با چندین نژاد انگلیسی است. به آرامی در قالب یک نژاد گوشتی با کیفیت لاشه برجسته پرورش یافت. اکنون یکی از رایج‌ترین نژاد‌های گوشتی در هلند است که هفتاد درصد از گله‌های ملی را تشکیل می‌دهد. 

گوسفند راکا (Racka Sheep)

گوسفند «راکا» یا گوسفند راکای «هورتوباگی» نژادی از گوسفند است که به دلیل شاخ‌های مارپیچی شکل غیر معمول خود شناخته شده است. این گوسفند همچنین نام‌های دیگری نیز دارد مثلا «زاکل» مجارستانی و در زبان رومانیایی به این گوسفند «راتکا» می‌گویند. این زائده‌های منحصربه‌فرد بر خلاف سایر شاخ‌های گوسفند اهلی هستند و ممکن است تا ۶۰ سانتیمتر طول داشته باشند. کوچکترین طول استاندارد برای قوچ‌ها ۵۱ سانتی متر و برای میش‌ها ۳۰ تا ۳۸ سانتی متر است. 

 این نژاد قرن‌ها توسط مجار‌ها نگهداری می‌شد و زمانی رایج‌ترین گونه در مجارستان بود. بزرگترین تعداد این گوسفند در استپ‌های «هورتوباگی» Hortobágy مجارستان و به میزان کمتر در Caras Severin، رومانی یافت می‌شود. به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گوسفند، تعداد فزاینده‌ای از این نژاد به بریتانیا، ایالات متحده و فرانسه صادر شده و این در حالیست که علاقه به پرورش خانگی آن محدود است. این یک نژاد مقاوم و چند منظوره است که برای شیردوشی، پشم و گوشت پرورش پیدا می‌کند. 

گوسفند کری هیل (Kerry Hill)

«کری هیل» یک نژاد گوسفند اهلی است که منشأ آن شهر «پویز» در ولز است. این گوسفند عجیب و غریب با شکل و شمایل خاص نام خود را از روستای کِری (سری) در نزدیکی نیوتاون گرفته است. گوسفند «کِری هیل» دارای رنگ‌بندی متمایز و منحصربه‌فردی است، با صورت سفیدی که دارای علائم سیاه در اطراف دهان، گوش‌ها و چشم‌ها است. هم قوچ و هم میش این نژاد کاملا بدون شاخ است. پشم آن‌ها سفید و پاهایشان سفید با خطوط سیاه است. اولین دوران شناسایی این نژاد به اوایل قرن نوزدهم و در سال ۱۸۰۹ باز می‌گردد و امروزه در سراسر انگلستان، ایرلند، هلند، آلمان و دانمارک پرورش داده می‌شود. 

گوسفند بلتکس (Beltex Sheep)

این نوع گوسفند حاصل تلاقی گوسفند محلی بلژیکی و گوسفند تکسل است. این گوسفند توسط پرورش دهندگان بلژیکی با کمک پروفسور «راجر هانست» از دانشگاه لیژ، محققی که گاو آبی بلژیکی را نیز توسعه داده، ایجاد شده است. هدف این تلاقی‌ها تولید بره‌های گوشتی است. این گوسفند بلتکس سفید صورت می‌تواند پشم‌های سایز متوسط با کیفیت متوسط تولید کند. مطابق با هدف اصلاح نژادی، بلتکس به عنوان یک گوسفند دو عضله طبقه بندی می‌شود که یک گوسفند با ماهیچه‌های غالب، به ویژه در قسمت عقبی است. 

+ بیشتر بخوانید: گوسفند خنزروف

وزن بدن نر‌های بالغ بلتکس به طور متوسط ۹۰ کیلوگرم است، در حالی که ماده‌ها ۷۰ کیلوگرم وزن دارند. گوسفندان نر و ماده عموماً شاخدار نیستند. متوسط قد یک گوسفند ماده بالغ حدود ۵۰ سانتی متر و گوسفند نر حدود ۶۰ سانتی متر است. گوسفند‌های تشکیل دهنده نژاد بلتکس، گوسفند‌های تکسل هستند که از جزیره تکسل در شمال هلند سرچشمه می‌گیرند. این گوسفند حاصل جفت‌گیری چندین گوسفند از انگلستان است که با نام‌های متعدد دیگری مانند تکسلار، تکسلز، تکسل اصلاح شده نیز شناخته می‌شوند. 

گوسفند دورپِر (Dorper sheep)

«دورپِر» یک نژاد گوسفند اهلی آفریقای جنوبی است که با تلاقی دو نژاد «دورسِت هورن» و «گوسفند سر سیاه ایرانی» ایجاد شده است. این نژاد با تلاش وزارت کشاورزی آفریقای جنوبی برای پرورش یک گوسفند گوشتی مناسب برای مناطق خشک‌تر کشور ایجاد شد. در حال حاضر در مناطق دیگر نیز پرورش می‌یابد و دومین نژاد گوسفند رایج در آفریقای جنوبی به شمار می‌رود. 

«دورپر» گوسفندی است که به سرعت رشد می‌کند و تولید کننده گوشت است. مراقبت از این نژاد آسان است و پوششی کوتاه و سبک از پشم و مو تولید می‌کند که در اواخر بهار و تابستان ریخته می‌شود. این نژاد با تلاقی یک دورست هورن و سر سیاه ایرانی در حدود دهه ۱۹۳۰ توسعه یافت. تصور بر این است که نژاد‌های دیگری مانند «ون روی» (Van Rooy) نیز در توسعه نژاد «دورپر سفید» نقش داشته اند. نام «دورپر» تلفیقی از اولین هجا‌های نژاد‌های مادری «دورست» و «پرشین سر سیاه» است. 

گوسفند لستر (Leicester sheep)

گوسفند «لستر مرزی» (Border Leicester) یک نژاد گوسفند بریتانیایی است. این گوسفند پشم دراز است و یک نژاد دو منظوره محسوب می‌شود، زیرا هم برای گوشت و هم برای پشم پرورش می‌یابد. گوسفندان بزرگسال این نژاد مطیع هستند و به سایر مناطق تولید گوسفند از جمله استرالیا و ایالات متحده صادر شده اند.

وزن زنده یک قوچ بالغ لستر مرزی در محدوده ۱۴۰ تا ۱۷۵ کیلوگرم و یک میش بالغ ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم است. وزن یک میش یک ساله حدود ۶۴ کیلوگرم است. پشم سفید آن‌ها بسیار بلند و مطابق با استاندارد‌های مرینو، چین دار پهن و در حدود ۳۲ تا ۳۸ میکرون است و برای لباس‌های با وزن متوسط تا سنگین استفاده می‌شود. با این حال، این پشم توسط ریسنده‌ها به دلیل چین‌دار و براق بودن مورد توجه قرار می‌گیرد.

گوسفند یعقوب

جیکوب یا یعقوب یک نژاد انگلیسی از گوسفندان اهلی است. این نژاد دو ویژگی غیرمعمول در گوسفند را با هم ترکیب می‌کند: اول دارای رنگ تیره با نواحی پشم سفید و دوم اینکه بییشتر از دو شاخ دارد که معمولاً دارای چهار شاخ است. منشا این نژاد مشخص نیست. 

متمایزترین ویژگی‌های یعقوب چهار شاخ آنهاست، اگرچه ممکن است تعداد آن‌ها دو یا شش شاخ باشد. هر دو جنس همیشه شاخدار هستند و قوچ‌ها شاخ‌های بزرگتر و چشمگیرتری دارند. قوچ‌های دو شاخ به طور معمول دارای شاخ‌های افقی منحنی هستند. قوچ‌های چهار شاخ دارای دو شاخ مرکزی عمودی هستند که ممکن است ۶۱ سانتی متر یا بیشتر طول داشته باشند و دو شاخ جانبی کوچکتر که در امتداد دو طرف سر رشد می‌کنند.

گوسفند یعقوب از نظر ظاهری شبیه بز است. با این حال، این تنها نژادی نیست که می‌تواند فرزندان چند شاخ یا دورنگ تولید کند. قوچ‌های بالغ (نر) حدود ۵۴ تا ۸۲ کیلوگرم وزن دارند، در حالی که میش‌ها (ماده ها) حدود ۳۶ تا ۵۴ کیلوگرم وزن دارند. قاب بدن بلند است، با پشتی صاف و قفسه‌ای که به سمت پایه دم متمایل می‌شود. 

قوچ‌ها دارای کیسه بیضه‌های کوتاه بدون پشم هستند که بیضه‌ها را نسبت به نژاد‌های امروزی نزدیک‌تر به بدن نگه می‌دارد، در حالی که میش‌ها پستان‌های کوچک بدون پشم دارند که نسبت به نژاد‌های امروزی به بدن نزدیک‌تر هستند. سر این نژاد باریک و مثلثی شکل است و در در جلوی شاخ و روی گونه‌ها بدون پشم است. 

گوسفند نجدی

نَجدی یا نِجدی نژادی از گوسفندان اهلی است که عمدتاً در منطقه نجد در شبه جزیره عربستان یافت می‌شود. اگرچه گوسفند نجدی عمدتاً در عربستان سعودی پرورش می‌یابد، اما در کویت، اردن و عمان نیز وجود دارد. البته این نکته نیز هست که آن‌ها همچنین ممکن است در بسیاری از مکان‌های دیگر، از جمله جده عربستان، یافت شوند. 

میش‌های برتر نجدی می‌توانند به قیمت ۲۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ ریال سعودی (۵۳۰۰ تا ۱۰۰۰۰ دلار آمریکا) به فروش برسند، در حالی که قوچ‌هایی که می‌توانند بیشتر جفت‌گیری کنند می‌توانند هزاران دلار قیمت داشته باشند. 

نجدی‌ها به شدت برای زندگی در شرایط بیابانی سازگار هستند، اگرچه نسبت به برخی از نژاد‌ها مانند عواسی در برابر خشکسالی کمتر مقاوم هستند. اگرچه گوشت آن ممکن است به صورت محلی مصرف شود، اما این گوسفند شگفت‌انگیز به ویژه به دلیل شیر، گوشت و پشم بلند و صاف آن بسیار ارزشمند است. به این ترتیب گوسفند نجدی یک گوسفند چندمنظوره است که هم برای گوشت، هم شیر و پشم پرورش داده می‌شود. 

گوسفند رومانوف (Romanov sheep)

گوسفند رومانوف نژادی از گوسفندان اهلی از دره ولگای شمالی در شمال شرق مسکو در کشور روسیه می‌باشد. نام این نژاد از دهکده‌ای به همین نام در این منطقه گرفته شده است. این گوسفندان به آب و هوای سرد و خوراک محلی عادت دارند. رومانف یکی از نژاد‌های گوسفندان دم کوتاه شمال اروپا می‌باشند. 

بره رومانف خالص در زمان تولد سیاه رنگ با لکه‌ای سفید یا قهوه‌ای بر روی پیشانی می‌باشد، ولی با رشد بره پشم سفیدرنگ مایل به خاکستری از زیر لایه موی سیاه بیرون می‌زند و خاکستری رنگ می‌شود، ولی لکه سفید روی پیشانی را حفظ می‌کند و بسته به زیر نژاد، کم و بیش موی مشکی از سینه تا پشت به صورت حلقه بیرون می‌زند و خطی سیاه همانند تاج گل دور گردن حیوان پدیدار می‌شود که ظاهری منحصر به فرد، مخصوصاً به قوچ این نژاد می‌بخشد. وزن متوسط قوچ‌ها از ۵۵ تا ۷۰ کیلو و برای میش‌ها از ۴۰ تا ۵۰ کیلو در گله‌های فضای باز، بسته به نوع خوراک متفاوت است. 

گوسفند آچی پیام

گوسفند «آچی پیام» یک نژاد دو منظوره از گوسفندان اهلی است که هم برای تولید گوشت و هم برای تولید پشم پرورش داده می‌شود. منشأ آن ترکیه است و از ترکیب نژاد‌های عساف با میش‌های عواسی و داگلیچ به وجود آمده است. این گوسفند‌ها به دلیل ساختار قوی و قاب محکم خود شناخته می‌شوند که به انعطاف پذیری کلی و مناسب بودن آن‌ها برای محیط‌های مختلف کشاورزی کمک می‌کند. همه چیز درباره گوسفند آچی پیام را اینجا بخوانید.

گوسفند دماغ سیاه والیس (Valais Blacknose sheep)

گوسفند دماغ سیاه والیس، نژادی از گوسفندان اهلی است که منشأ آن منطقه والیس سوئیس است. این یک نژاد یک نژاد دو منظوره است که هم برای گوشت و هم برای پشم پرورش داده می‌شود. دماغ سیاه والیس یک نژاد کوهستانی است که به خوبی برای چرا در مراتع سنگی منطقه مبدا خود سازگار است. 

این گوسفند یکی از جذابترین گوسفند‌ها به لحاظ بصری است و به همین دلیل لقب شیرین‌ترین و بامزه‌ترین گوسفند دنیا را به خود گرفته است. برخی از پرورش‌دهندگان این نژاد گوسفند بر این باورند این گوسفند بیش از اینکه به دلیل محصولاتش مانند گوشت و یا پشم پرورش داده شود بیشتر به خاطر طبیعت مهربانش و همچنین قیافه بامزه و شیرینش خرید و فروش می‌شود. 

گوسفند مظفر

گوسفند مظفرنگری عمدتاً در مظفرنگار و نواحی مجاور اوتار پرادش غربی توزیع می‌شود. با این حال، تعداد قابل توجهی از حیوانات نیز در برخی از مناطق دهلی و هاریانا یافت می‌شود. این نژاد بسیار سازگار با مناطق نیمه خشک است و به دلیل رشد سریعتر آن نسبت به سایر نژاد‌های گوسفند شناخته شده است و عمدتاً برای هدف تولید گوشت پرورش داده می‌شود، اما مقدار قابل توجهی پشم تولید می‌کند که کیفیت خوبی ندارد. 

گوسفند مظفر نگاری به دلیل نژاد بزرگ، از نظر ژنتیکی توانایی تولید بره تک را دارد و تنها ۵ درصد ماده‌ها بره‌های دوقلو به دنیا می‌آورند. تولد بره‌های سه قلو یک اتفاق بسیار نادر در این نژاد است. 

کوتوله کامرونی

کوتوله کامرونی یک گوسفند مقاوم است. به طور معمول قهوه‌ای با شکم سیاه و دارای نشانه‌های سیاه روی سر و پاهاست. دارای یک پوشش مو، و در زمستان یک زیر پوشش خوبی ایجاد می‌کند. موی این گوسفند در بهار می‌ریزد. داشتن پشم در آفریقا به دلیل نوع آب و هوا یک ضرر محسوب می‌شود. بنابراین این گوسفند‌ها خود را با آب و هوای آفریقا سازگار کرده‌اند.

چشمان درشت و برجسته گوسفندان کامرون در دو طرف سر آن‌ها قرار دارد تا میدان دید ۲۷۰ درجه را به آن‌ها بدهد. این به آن‌ها کمک می‌کند که مراقب شکارچیان باشند. زاویه دید آن‌ها بسیار زیاد است گویی که در پشت سر خود هم چشم دارند. وزن یک گوسفند نر کامرون به ۳۰ کیلوگرم و ماده به ۲۰ کیلوگرم می‌رسد. به همین دلیل وزن سبک به «کوتوله آفریقایی» معروف شده است. همچنین این گوسفند شباهت بسیار زیادی به گوسفند شکم سیاه باربادوس دارد. 

گوسفند چولستانی

گوسفند چولستانی از نژاد گوسفندان اهلی است که منشا آن پاکستان است. عمدتاً در بخش‌هایی از ولسوالی‌های باهاوالنگار، باهاوالپور و رحیم یارخان و منطقه چولستان در استان پنجاب یافت می‌شود. این گوسفند هم برای تولید پشم و هم برای تولید گوشت خوب است. اما عمدتاً برای تولید گوشت در منطقه بومی خود پرورش داده می‌شود. 

گوسفندان چولستانی حیواناتی با جثه متوسط هستند. آن‌ها عمدتا به رنگ بدن سفید و سر و گوش‌های سیاه تا قهوه‌ای هستند. گوش‌های آن‌ها کوچک و کلفت هستند که به نام «بوچی» خوانده می‌شوند. گوسفند‌های «چولستانی» دارای دم بلندی است. میانگین ارتفاع بدن قوچ‌های بالغ در ناحیه کتف حدود ۷۵ سانتی متر و برای میش‌ها حدود ۶۶ سانتی متر است. 

گوسفند بلخی

گوسفندان بلخی حیواناتی با جثه متوسط تا بزرگ هستند. رنگ آن‌ها سیاه، خاکستری یا خرمایی است. گوش هایشان تا حدودی بلند است و بدنشان عضلانی و فشرده است. این نژاد دم چاق است و قوچ و میش هر دو شاخدار هستند. وزن قوچ‌ها معمولاً در هنگام تولد حدود ۵.۲ کیلوگرم و میش‌ها حدود ۳.۸ کیلوگرم است. رنگ نزاد بلخش عمدتا قهوه‌ای و سفید است. 

گوسفند بلخی از نژاد گوسفند گوشتی است و عمدتاً برای تولید گوشت پرورش می‌یابد، اما برای تولید پشم نیز بسیار خوب است. گوسفندان بلخی حیواناتی مقاوم هستند و با آب و هوای بومی خود سازگاری خوبی دارند. آن‌ها چگالی الیاف کمی دارند و تقریباً ۲ کیلوگرم پشم درشت با قطر متوسط ۴۳.۵ میکرومتر تولید می‌کنند. نوع پشم این گوسفندان از نوع پشم درشت است.

گوسفند عربی – افغان

گوسفند عربی افغانی یکی از نژاد‌های گوسفند دُم چاق است که گوشت مرغوب تولید می‌کنند. این حیوانات عمدتاً در شمال افغانستان یافت می‌شوند، اما امروزه از نژاد‌های رایج گوسفندان اهلی هستند و در سراسر افغانستان می‌توان رد پای آن‌ها را پیدا کرد. این گوسفند‌ها به دلیل دم چاق خود که می‌تواند تا چهار پوند وزن داشته باشد، شناخته شده است. 

گوسفند عربی افغانی حیواناتی با جثه متوسط هستند. رنگ آن‌ها عمدتاً خاکستری یا سیاه با صورت سیاه یا سفید است. آن‌ها از جمله نژاد‌های گوسفند دم چاق هستند و گوش‌های آویزان بلندی دارند. هم قوچ و هم میش به طور کلی بدون شاخ هستند. به عنوان یک حیوان با جثه متوسط، متوسط ارتفاع بدن زنده میش بالغ عربی افغانی در قسمت بین استخوان‌های کتف (شانه) حدود ۱۹ اینچ است و قوچ‌ها بسیار بزرگتر از میش‌ها هستند. 

گوسفند هیسار (Hissar sheep)

گوسفند هیسار (یا حصار) گوسفند ملی تاجیکستان است که به دلیل سودآوری و توانایی سازگاری با تغییرات آب و هوایی ارزشمند است. این نژاد در این کشور آسیای مرکزی که با کمبود گوشت و چراگاه مناسب مواجه است، جایگاه مشهوری را به خود اختصاص داده است. نکته عجیبی که در مورد این گوسفند وجود دارد این است که آن‌ها حتی زمانی که آب و مرتع کمی در دسترس است، به سرعت وزن اضافه می‌کنند.

این گوسفندان مقاوم به دلیل سال‌ها چرای بیش از حد و گرم شدن زمین و در نتیجه تخریب شدید زمین‌های کشاورزی نعمتی بالقوه برای کشاورزان تاجیکستان به شمار می‌روند چرا که در این شرایط گوشت گوسفندی فراوانی را به مصرف‌کنندگان ارائه می‌کنند. 

گوسفند دولان (Dolan sheep)

گوسفند نژاد دولان به عنوان گرانترین گوسفند جهان شناخته می‌شود، این گوسفند دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. دولان با وجود اینکه جز بهترین نژاد‌های گوسفند در جهان نیست، اما به خاطر همین ویژگی و ظاهر خاص خود و کمیاب بودن، عنوان گران‌ترین گوسفند جهان را یدک می‌کشد.

زیستگاه اصلی و محل پرورش گوسفند دولان اغلب چین و منطقه کاشغر است، که از شرایط آب و هوایی خاصی برخوردار می‌باشد. این نوع گوسفندان در چین عمدتا توسط کشاورزان مسلمان ایغور پرورش می‌یابند. 

این نوع نژاد به خاطر اینکه تعداد محدودی از آن در جهان وجود دارد و همچنین ویژگی‌های بسیار خاص اندامی و ظاهری، از قیمت بسیار زیادی نیز برخوردار است. به این صورت که قیمت هر کیلو از گوشت این نژاد به حدود چند هزار دلار می‌رسد، به این خاطر افراد بسیار کمی در جهان قادر به تهیه و استفاده از این نوع گوشت هستند. 

گوسفند پرامنکا (Pramenka sheep)

گوسفند پرامنکا یک نژاد گوسفند بسیار ارزشمند از بوسنی و هرزگوین است. آن‌ها در شرایطی در آن منطقه رشد می‌کنند که پرورش دام دشوار است. از نظر تاریخی، بوسنی و هرزگوین دارای تاریخچه بسیار غنی در دامداری و چوپانی است. پرامنکا وزن بدن گوسفندان بالغ پرامنکا بیش از ۵۰ کیلوگرم است و عمدتا در محدوده ۶۵ تا ۷۰ کیلوگرم قرار دارند. وزن نر‌ها حدود ۳۰ درصد بیشتر از ماده‌ها است.

ارتفاع تا کتف حدود ۴۹ تا ۵۵ سانتی متر است. طول تنه نیز حدود ۵۰ تا ۵۸ سانتی متر است. امید به زندگی گوسفند ۹ سال است. اولین جفت‌گیری زمانی است که گوسفند‌ها ۸ یا ۹ ماهه باشند. وزن بره هنگام تولد ۲.۵ کیلوگرم و رشد روزانه بره حدود ۱۵۰ گرم است. میش‌ها بدون شاخ هستند، اما قوچ‌ها شاخدار یا پره‌ای هستند. 

گوسفندان گوشتی ایران را بشناسید

گوسفند مهربان

منشأ این نژاد گوسفند استان همدان است. در این استان، نژاد غالب مهربان است که عمدتاً برای تولید گوشت پرورش داده می‌شود. طبق برآورد‌های صورت گرفته تعداد این گوسفندان در حال حاضر تقریباً ۳ میلیون رأس است. گوسفند مهربان بدن کشیده‌ای دارد و همزمان دارای وزن بالایی نیز هست و به همین دلیل یک نژاد گوشتی محسوب می‌شود. پشم این گوسفند به لحاظ حجمی زیاد نیست، اما کیفیت خوبی دارد و برای تولید فرش نیز استفاده می‌شود. سر و صورت این گوسفند پشم ندارد و حتی گا‌ها در برخی از انواع این نژاد بی‌پشمی تا سینه حیوان نیز ادامه دارد.

دنبه این گوسفند مشهور است و حجم بالایی دارد حتی گفته می‌شود که از سایر نژاد‌های ایرانی دنبه بزرگتری دارد. رنگ پشم این گوسفندان بین خرمایی پررنگ تا آلبالویی مات است و رنگ این گوسفند در این طیف و با بالغ‌تر شدن تغییر می‌کند. از جمله ویژگی‌های دیگر این گوسفندان شاخدار بودن جنس نر و بی‌شاخ بودن جنس ماده است. البته شاخ گوسفند مهربان نر بسیار ظریف و کوچک است. 

گوسفند شال قزوینی

در بین بسیاری از نژا‌های گوسفند در ایران گوسفند شال قزوین به عنوان یکی از مرغوب‌ترین نژاد‌های ایرانی محسوب می‌شود و دلیل نامگذاری آن نیز محل زندگی آن است. این گوسفند بومی استان قزوین و منطقه بویین زهرا و شهر شال است.

این گوسفند سنگین دمبه ایران که یکی از بهترین نژاد‌ها در بحصث اقتصاد دامپروری محسوب می‌شود اگرچه در نگاه ابتدایی در دسته گوسفندان گوشتی قرار می‌گیرد، اما برخی بر این عقیده هستند که این نژاد از معدود گوسفندانی است که در دو دسته گوشتی – شیری قرار می‌گیرد. به دلیل همین ویژگی محبوب است که این نژاد هم به لحاظ قیمتی و هم به لحاظ اقتصادی بسیار محبوب و گران‌قیمت است.

گوسفند تالشی

یکی از گونه‌های اصیل گوسفندان ایرانی نژاد تالشی می‌باشد که خواستگاه آن مربوط به شمال کشور می‌باشد که نگهداری و پرورش آن به دلیل بازدهی بالایی که دارد با صرفه است. این گوسفندان شبیه گوسفندان زل بوده، ولی از نظر جثه بزرگتراند و درارای دنبۀ کوچکی‌اند. در کل تصور بر این است که این گوسفندان بر اثر دو رگ گیری طبیعی یا عمدی بین گوسفندان زل و مغانی که از نظر منطقه زیست همسایه آن می‌باشد به وجود آمده باشند. رنگ این نژاد گوسفند ایرانی نخودی تا سفید- تمام یا قسمتی از سر و صورت و انتهای دست و پا‌ها دارای لکه‌های قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره است. این گوسفند دارای نسبت لاشه ۵۰ درصدی است و روزانه حدود ۳۰۰ گرم شیر می‌دهد. 

گوسفند لری بختیاری

یکی از نژاد‌های گوسفند گوشتی که در ایران زیست دارد و پرورش داده می‌شود «گوسفند لری بختیاری» است. همان‌طور که از نام آن پیداست این گوسفند مخصوص مناطق لر نشین ایران به ویژه چهارمحال و بختیاری و لرستان است. طبق آخرین برآورد‌های صورت گرفته در حال حاضر بیش از ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار گوسفند از نوع لری بختیاری در مناطق جنوبی ایران زندگی می‌کنند که در نوع خود یک رقم قابل توجه است. 

این حیوان در پرواربندی بسیار معروف است چرا که میزان افزایش روزانه وزن بدنش حدود ۲۳۰ گرم در روز است که یک رقم بسیار قابل توجه برای پرواربندی به شمار می‌رود و سودآورری خوبی را نصیب دامداران می‌کند. درباره این گوسفند اینجا را بخوانید.

گوسفند افشاری

گوسفند افشاری جزو بهترین نژاد‌های گوسفند زنده‌ی ایرانی محسوب می‌شود و به راحتی رقبای خود حتی دام‌های وارداتی را پشت سر گذاشته است. گوسفند افشاری بسیار گوشت و پشم خوبی دارد و جزو نژاد‌های گوشتی و شیری محسوب می‌شود. نژاد گوسفندان افشاری در دسته نژاد گوشتی قرار دارند و رنگ آن‌ها نیز قهوه‌ای روشن تا تیره می‌باشد و بسیار به ندرت رنگ این نژاد سفید نیز است. گوسفندان نژاد افشاری در وسعتی به تقریب ۲۰ هزار کیلومتر مربع در زنجان و آذربایجان غربی و شرقی و همچنین کردستان وجود دارند. 

گوسفند سنگسری

«گوسفند سنگسری» یکی از نژاد‌های گوسفند گوشتی در ایران است و خاستگاه آن عشایر ایل سنگسر در شهرستان مهدی‌شهر سمنان است. البته این گوسفند اکنون در بسیاری از استان‌های همسایه نیز یافت می‌شود. نژاد سنگسری به دلیل ظرافت، قدرت زیاد و مقاومت در برابر عوامل محیطی مورد توجه بسیاری از محققین ایرانی قرار گرفته است. این گوسفند از طرف دیگر طرفداران زیادی دارد چرا که یک گوسفند پرواری بی‌نظیر است.

گوسفند سنگسری اگرچه یک گوسفند نه چندان سنگین و حتی ریزجثه محسوب می‌شود، اما به لحاظ کیفیت گوشت کم نظیر است. پاچه‌های این گوسفند ظریف و نازک است. 

گوسفند زندی

گوسفند زندی یکی از نژاد‌های برجسته گوسفند در ایران است که به خاطر سازگاری، استقامت و تولید بالا، ارزش ویژه‌ای دارد. این نژاد که از منطقه زند سرچشمه می‌گیرد، به خوبی با شرایط آب و هوایی متنوع ایران سازگار است و بخش مهمی از بخش دامداری کشور را تشکیل می‌دهد.

گوسفندان زندی حیواناتی با اندازه متوسط و بدنه‌ای محکم است. وزن آن‌ها معمولاً بین ۵۰ تا ۹۰ کیلوگرم است و نر‌ها بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند. این نژاد با بدنه‌ای مستحکم، سینه‌ای عمیق و پشت مستقیم مشخص می‌شود که به قدرت و استقامت کلی آن کمک می‌کند. 

بره‌ها در زمان تولد حدود ۷.۲ کیلو هستند و با داشتن یک برنامه غذایی ساده می‌تواند رشد خوبی داشته باشند. این گوسفندان در ابتدای تولد رنگ مشکی دارند و با گذشت زمان رنگ آن‌ها روشن‌تر می‌شود. سر این گوسفند اندازه متوسطی دارد و معمولاً دارای پیشانی صاف است، همچنین گوش‌های بلندی دارد که نزدیک به سر قرار می‌گیرد. دنبه در این حیوان کوچک و گرد است و دنبالچه آن‌ها به شکل حرف «S» است. با توجه به اینکه چربی زیرپوستی کمتری دارند در نتیجه معمولا گوشت خالص‌تری فراهم می‌کند. 

 گوسفند زندی عمدتاً به خاطر گوشت آن پرورش داده می‌شود و این یکی از دلایل اصلی محبوبیت آن‌ها در میان دامداران ایرانی است. گوشت این گوسفند به خاطر لطافت، طعم و کیفیت آن شناخته شده است. 

بره‌های زندی نسبتاً سریع رشد می‌کنند و در زمان کمتری به وزن بازار می‌رسند. این گوشت اغلب در بازار‌های محلی ترجیح داده می‌شود، جایی که به خاطر طعم و بافت آن قیمت خوبی دارد.

توانایی این نژاد در تبدیل خوراک به گوشت به طور مؤثر، آن را به انتخابی اقتصادی برای تولید گوشت تبدیل می‌کند. دامداران معمولاً از یک رژیم غذایی مختلط، شامل چرا در چراگاه‌ها و تغذیه مکمل، برای بهبود نرخ رشد و کیفیت گوشت استفاده می‌کنند

گوسفندان نژاد شیری

برخی از گوسفندان مشخصا برای تولید شیر پرورش داده می‌شوند. از جمله این گوسفندان می‌توان به عواسی، باردوکا، کومیسانا، فریزین شرقی، کوکا، لاکون، لاتکسا و نیز بلوچی، قزل و ... 

گوسفندان شیری بین‌المللی را بشناسید

گوسفند آواسی یا عواسی (Awassi)

عواسی یا آواسی یک نژاد از گوسفندان شیری از نوع دم چاق خاور نزدیک است. این نژاد پراکنده‌ترین نژاد شیری غیر اروپایی است. عواسی به نام‌های زیادی از جمله عرب، بَلَدی، دیری، گزیریه، ایوسی، شامی و سوری معروف است. این گوسفند معمولاً سفید با سر و پا‌های قهوه‌ای است. 

عواسی یک نژاد سنتی گوسفند شیری از نوع دم چاق خاور میانه است. منشأ دقیق آن ناشناخته است، اما تصور می‌شود که ریشه این نژاد در منطقه تاریخی بین النهرین - منطقه بین رود‌های فرات و دجله، عراق و سوریه امروزی است. احتمالا نام این نژاد از قبیله «العواس» ساکنین شمال سوریه گرفته شده است. این نژاد پراکنده‌ترین نژاد شیری غیر اروپایی و پرتعدادترین نژاد گوسفند در جنوب غربی آسیا است. این گوسفند اصلی عراق و سوریه و تنها گوسفند بومی اسرائیل، اردن و لبنان است. 

گوسفند باردوکا (Bardoka sheep)

گوسفند باردوکا یک نژاد چند منظوره از گوسفندان اهلی است که عمدتاً در منطقه مِتوهیا در کوزوو یافت می‌شود. نام آن از کلمه آلبانیایی «باردوکا» به معنای سفید گرفته شده و این نژاد به «گوسفند کوه سفید» نیز معروف است. امروزه این نژاد عمدتاً در کوزوو و تا حدی در آلبانی، مونته نگرو و صربستان یافت می‌شود. 

باردوکا گوسفندی با جثه متوسط است. آن‌ها عمدتا به رنگ سفید با صورت سفید هستند. صورت آن‌ها عموماً فاقد پشم است و رنگ پوست آن‌ها صورتی است. قوچ و میش هم عموماً شاخدار هستند و شاخ آن‌ها بلند و مارپیچ است. این نژاد که با نام «گوسفند سفید دوکاجینی» نیز شناخته می‌شود، کاملاً سفید است. دارای پشم نسبتاً نرم و صاف است که طول آن تا ۲۰ سانتی متر می‌رسد. 

درباره گوسفند باردوکا بیشتر بخوانید: باردوکا یا «گوسفند کوه سفید»؛ باارزش‌ترین گوسفند کوزوو

گوسفند النعیمی

گوسفند النعیمی نژادی از گوسفندان جنوب غربی آسیاست که اصالتاً از صحرای شام است و با مصرف چربی ذخیره شده در دم‌اش در برابر دما‌های شدید و فصول خشک مقاومت می‌کند و گوشت بسیار باکیفیتی دارد. گوسفندان النعیمی از جنوب غربی آسیا و از صحرای شام سرچشمه گرفته اند.

این در واقع به عنوان یک نژاد گوسفند بادیه نشینی طی قرن‌ها پرورش طبیعی و انتخابی توسعه یافت تا به نژادی تبدیل شود که بیشترین تولید کننده شیر در خاورمیانه است. نژاد گوسفند نعیمی از نوع شرقی دم چاق است و رایج‌ترین نژاد گوسفند در جنوب غربی آسیا است. 

گوسفند کومیسانا (Comisana sheep)

«کومیسانا»، یک نژاد ایتالیایی از گوسفندان اهلی بومی مناطق مرکزی و شمالی جزیره مدیترانه سیسیل است. نام آن از نام کمون کومیزو در استان راگوزا گرفته شده است. این گوسفند عمدتاً در استان‌های کالتانیستا، انا و پالرمو پرورش می‌یابد، اما در بسیاری از استان‌های دیگر ایتالیا یافت می‌شود و به دیگر کشور‌های مدیترانه نیز صادر شده است.

تولید شیر کومیسانا به طور متوسط ۱۰۴ لیتر (۳۰ لیتر کمتر یا بیشتر) در هر دوره شیردهی برای اولین زایمان است و ۱۸۹ لیتر (۵۰ لیتر کمتر یا بیشتر) برای زایمان‌های بعدی است. میزان تولید شیر این گوسفند حتی ممکن است بیش از ۵۰۰ لیتر باشد. شیر این گوسفند ۶.۵ درصد چربی و ۵.۲ درصد پروتئین دارد. بره‌ها معمولاً در سن حدود یک ماهگی و با وزن ۹ تا ۱۰ کیلوگرم ذبح می‌شوند. قوچ‌ها حدود ۲.۵ کیلوگرم پشم تولید می‌کنند، حدود ۱.۳ کیلوگرم از آن کاملا بافتنی است. پشم این گوسفند با کیفیت و درشت است و مناسب ساخت تشک است. 

گوسفند فریزین شرقی (East Friesian sheep)

فریزین شرقی یک نژاد هلندی و آلمانی از گوسفندان شیری است. منشأ آن در منطقه «فریزیا» است که شامل بخش‌هایی از شمال هلند و شمال غربی آلمان است. این گوسفند نام‌های زیادی دارد که در انگلیسی به عنوان فریزین شرقی شناخته می‌شود، در حالی که معادل هلندی آن به عنوان شیر فریزیا یا Friesian Milksheep شناخته می‌شود. تحت شرایط مدیریتی مناسب، در بین نژاد‌های گوسفند شیری بیشترین محصول را می‌دهد. 

فریزی شرقی تقریباً ۳۰۰ تا ۶۰۰ لیتر شیر در طی ۲۰۰ تا ۳۰۰ روز دوره شیردهی تولید می‌کند. گزارش‌هایی وجود دارد که با احتساب شیر داده شده به بره‌ها و همچنین شیردهی با ماشین، میزان کل شیردهی این حیوانات به ۹۰۰ لیتر می‌رسد.

گوسفند کوکا (kooka sheep)

کوکا یک گوسفند دم نازک پشمی است که در ناحیه تارپارکر و ناحیه بیابانی مجاور استان سند پاکستان یافت می‌شود. آن‌ها سایز متوسط با پوشش بدن سفید و صورت مشکی هستند. عملکرد پشم ۱.۷ کیلوگرم (درشت، قطر الیاف ۴۴.۳ متر) است. آن‌ها گوش‌های آویزانی بلند، بدنی فشرده و پستان نسبتاً توسعه یافته دارند. این نژاد به طور متوسط روزانه یک لیتر شیر معادل تقریبا ۱۰۰۰ گرم تولید می‌کند.

البته ناگفته نماند این گوسفند پربازده حتی جزء گوسفندان پشمی نیز طبقه‌بندی می‌شود چرا که در سال می‌تواند تا ۳ کیلوگرم پشم بدهد. اما تعداد گوسفندان کمی هستند که می‌توانند روزانه ۱۰۰۰ گرم شیر بدهند. 

گوسفند لاکون (Lacaune sheep)

لاکون یک نژاد از گوسفندان اهلی است که منشا آن در نزدیکی Lacaune در جنوب فرانسه است. منطقه بومی این گوسفندان بخش Tarn و Aveyron و مناطق اطراف آن است. این منطقه به خاطر تولید پنیر روکفور شهرت دارد و به همین دلیل یکی از مهمترین مناطق تولید شیر در فرانسه و جهان است.

لاکون با جمعیتی در حدود ۸۰۰۰۰۰ میش پرمصرف‌ترین نژاد گوسفند شیری در فرانسه است. قابل ذکر است که این نژاد غالب مورد استفاده در تولید پنیر «روکفور» در فرانسه است. این گوسفند در یک دوره شیردهی ۱۵۰ تا ۱۷۰ روزه حدود ۳۱۰ تا ۳۳۰ کیلوگرم شیر تولید می‌کند؛ که معادل ۱۲۰۰ تا ۱۹۰۰ گرم شیر در روز است. همچنین تا حدود ۴۴۰ کیلوگرم شیر در سال تولید می‌کند. این گوسفند یکی از بهترین گوسفندان شیری دنیاست. 

گوسفند لاتکسا (Latxa sheep)

لاتکسا یک نژاد گوسفند اهلی بومی منطقه باسک کشور اسپانیاست. لاتکسا‌ها که عمدتاً در استان‌های بیسکای، گیپوزکوآ و ناوارا قرار دارند، گوسفند‌های شیری هستند که شیر غیرپاستوریزه آن‌ها برای تولید پنیر‌های «ایدیازابل» و «رونکال» استفاده می‌شود. دو نوع فرعی از این نژاد وجود دارد، یک چهره تیره و دیگری بلوند. این گوسفند البته هم به عنوان گوسفند شیری و هم به عنوان گوسفند پشمی طبقه‌بندی می‌شود، اما باید گفت که این گوسفند اسپانیایی روزانه ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم شیر می‌دهد و از این لحاظ یک نژاد شیری محسوب می‌شود. 

گوسفند خیوس

گوسفند «خیوس» (Chios Sheep) یک نژاد ارزشمند بومی جزیره «خیوس» در دریای اژه است که جزو یونان به حساب می‌آید. این نژاد باستانی تاریخ طولانی از سازگاری با شرایط آب و هوای مدیترانه‌ای دارد و به شدت در سنت‌های کشاورزی و دامداری این جزیره ریشه دوانده است. 

گوسفند خیوس یکی از مهم‌ترین نژاد‌های شیری در یونان به شمار می‌رود و برای قرن‌ها جزء ارکان کشاورزی محلی بوده است. این گوسفند برای تولید شیر پرورش داده می‌شود، به ویژه برای تهیه پنیر‌های با کیفیت بالایی مانند «فتا» که جزو غذا‌های اصلی یونانی به شمار می‌آید. 

«گوسفند خیوس» حیوانی با اندازه متوسط است که ظاهری کاملا متمایز دارد. این گوسفندان معمولاً «سفید رنگ» هستند با چند لکه سیاه یا تیره روی صورت یا پاها. این نژاد به خاطر «پشم بلند و نرم» خود شناخته می‌شود، اما باید گفت پشم آن به اندازه برخی نژاد‌های دیگر به لحاظ کیفی ارزشمند نیست. 

گوسفندان خیوس دارای چشمان بزرگ و صورت کوتاه و مستقیم هستند. قوچ‌های این نژاد دارای شاخ‌هایی کمی خمیده می‌باشد.

یکی از ویژگی‌های کلیدی نژاد خیوس تولید بالای شیر است. گوسفندان خیوس می‌توانند به طور متوسط بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ لیتر شیر در هر دوره شیردهی تولید کنند که می‌تواند تا ۱۵۰ روز ادامه یابد. شیر این گوسفندان غنی از چربی و پروتئین است و برای تهیه پنیر بسیار مناسب است.

گوسفندان شیری ایرانی کدام‌اند؟

گوسفند بلوچی

گوسفند بلوچی اگرچه به عنوان یک گوسفند پشمی نیز طبقه‌بندی می‌شود، اما تولید شیر بسیار خوبی دارد. بلوچی دارای زنگ سیاه و سفید را با نشانه‌های سیاه روی سر و پا‌ها شناخته می‌شود. رنگ صورت آن‌ها نیز عموما سیاهرنگ است. وزن میش‌های بلوچی در زمان بلوغ به طور متوسط ۳۵ کیلوگرم است و حتی به ۴۰ کیلوگرم نیز می‌رسد.

گوسفند‌های بلوچی ماده برای تقریباً ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز شیردهی می‌کنند و در این دوره ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم شیر می‌دهند. وزن بدن در بره‌ها از سن شیرگیری تا ۱۲ ماهگی کاهش می‌یابد، زیرا دیگر توسط مادرشان تغذیه نمی‌شود و مجبورند خودشان برای خود غذا به دست بیاورند. 

گوسفند قزل

زیستگاه و منشأ اصلی گوسفندان قزل دو استان آذربایجان غربی و شرقی است چرا که این دو استان به لحاظ دارا بودن مراتع سرسبز و چراگاه‌های مناسب شهرت دارند. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر به منشأ و زیستگاه این نژاد شیری ایرانی اشاره کنیم باید بگوییم که بیشتر در کوهپایه‌های سهند و اطراف مراغه، بناب، میانه، آذرشهر، سراسکندر و هشترود پرورش داده می‌شود.

در واقع هر چه به مراغه و بناب نزدیکتر شویم تعداد گله‌های گوسفند قزل نیز بیشتر و بیشتر می‌شود. نژاد قزل در طول مدت زمان شیردهی یعنی ۵.۵ ماه توان تولید ۵۰۰ گرم یا نیم کیلو شیر در روز را دارد. میانگین شیر تولیدی سالیانه قزل ۷۵ تا ۸۰ کیلوگرم است و درصد چربی شیر این گوسفند ۷ تا ۸.۶ درصد است که درصد نسبتا بالایی محسوب می‌شود.

در واقع یک میش قزل با دوره شیردهی ۱۵۰ تا ۱۷۵ روزه ۵۶ تا ۶۰ لیتر شیر تولید می‌کند که به واسطه چربی بالا در پنیرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پنیر مرغوب لیقوان در آذربایجان شرقی شهرت جهانی دارد و باید گفت که این نوع پنیر از این نژاد یعنی گوسفند قزل تهیه می‌شود.  با گوسفند قزل بیشتر آشنا شوید.

گوسفندان نژاد پشمی

الجزایری یا اولاد جلال، لینکلن، مرینوس، موندری، لوهی، اسکانیان، کلمبیا، کورمو، درایسدیل، گادی، مانکس لوقتان، اورخون، قره گل، ماکویی و مغانی 

گوسفندان پشمی بین‌المللی کدام‌اند؟

گوسفند چِویو (Cheviot sheep)

«چِویو» یک نژاد گوسفند سفید صورت است که نام خود را از تپه‌های «چویو» در شمال نورثامبرلند و مرز‌های اسکاتلند گرفته است. پرورش این گوسفند هنوز هم در این منطقه از انگلستان رایج است، اما در شمال غربی اسکاتلند، ولز، ایرلند و جنوب غربی انگلستان (به ویژه دارت مور و اکسمور)، و البته به ندرت در استرالیا، نیوزیلند، نروژ و ایالات متحده نیز زندگی می‌کند. چویو یک نژاد دو منظوره است که عمدتاً برای پشم و گوشت پرورش داده می‌شود.

گوسفند اولاد جلال (ولایة أولاد جلال) یا الجزایری

گوسفند عرب الجزایری (همچنین اولاد جِلال و دُم باریک غربی نیز نامیده می‌شود) یک نژاد از گوسفندان اهلی است که در سراسر الجزایر یافت می‌شود. این نژاد پشمی مشخصا برای فرش تولید می‌کند قوچ‌های الجزایری شاخدار و میش‌ها بدون شاخ هستند. هر دو جنس گوسفند عرب الجزایری سفید و تک رنگ هستند. وزن قوچ‌ها در زمان بلوغ به طور متوسط ۸۱ کیلوگرم و قد ۸۴ سانتی متر تا کتف است. وزن میش‌ها به طور متوسط ۴۹ کیلوگرم است و تا ۷۴ سانتی متر قد رشد می‌کنند.

گوسفند عرب الجزایری نرخ چندقلوزایی خوبی دارد و به طور متوسط در هر جفت‌گیری ۱.۵ بره به دنیا می‌آورد. میش‌ها تقریباً به مدت ۱۸۰ روز شیر می‌دهند و در این دوره ۷۵ کیلوگرم شیر به فرزندان خود می‌دهند. آن‌ها دارای پوشش سفید و پا‌های کشیده هستند که به سازگاری آن‌ها با مناطق خشک کمک می‌کند. 

گوسفند لینکلن (Lincoln sheep)

گوسفند لینکلن (که با نام «لینکلن لانگ وول» نیز شناخته می‌شود) یک نژاد دو منظوره از گوسفندان اهلی است که منشا آن انگلستان است. این گوسفند بزرگترین نژاد گوسفند بریتانیایی است که به طور ویژه برای تولید سنگین ترین، درازترین و درخشان‌ترین پشم گوسفند در جهان پرورش داده شده است.

پشم گوسفند لینکلن در دسته‌های سنگین حمل می‌شود که اغلب به صورت مارپیچی در نزدیکی انتهای آن پیچ می‌خورند. طول دسته پشم لینکلن در میان تمام نژادها، از ۲۰ تا ۴۶ سانتی متر با بازدهی ۶۵ تا ۸۰ درصد است. لینکلن‌ها سنگین‌ترین و درشت‌ترین پشم را در بین گوسفند‌های پشم بلند دارندو میش‌های لینکلن سالانه ۵.۴ تا ۹.۱ کیلوگرم پشم تولید می‌کنند.

پشم گوسفند لینکلن از ۳۳.۵ تا ۴۱ میکرون قطر دارد. اگرچه پشم گوسفند درشت و تا حدودی شبیه مو است، درخشندگی قابل توجهی دارد. آن‌ها لاشه بزرگ، لاغر و عضلانی خوبی دارند. آن‌ها سر بزرگتر و جسورتر از سایر نژاد‌های گوسفند‌های پشم‌بلند دارند.

معمولاً هم قوچ و هم میش این نزاد کاملا بدون شاخ است. میانگین وزن بدن زنده قوچ‌های بالغ لینکلن بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ کیلوگرم و میانگین وزن بدن زنده میش‌های بالغ از ۹۱ تا ۱۱۳ کیلوگرم متغیر است. 

گوسفند مرینوس (Merino sheep)

مرینو یا مرینوس یک نژاد یا گروه نژادی از نژاد‌های گوسفند اهلی است که با پشم نرم بسیار ظریف‌اش مشخص می‌شود. این نژاد در اواخر قرون وسطی در اسپانیا ایجاد شد و برای چندین قرن به عنوان یک انحصار شدید اسپانیایی حفظ شد.

گوسفند مرینوس عمدتاً برای پشم پرورش داده می‌شود، و اندازه لاشه آن معمولاً کوچکتر از گوسفندی است که برای گوشت پرورش داده می‌شود.

مرینو گوشتی آفریقای جنوبی، رامبویه آمریکایی و مرینوفلایشاف آلمانی از جمله نژاد‌هایی از گوسفند مرینو هستند که برای ایجاد تعادل در تولید پشم و ارتقای کیفیت لاشه پرورش داده شده اند. پشم مرینو ظریف و نرم است. الیاف‌ها معمولاً ۶۵ تا ۱۰۰ میلی متر طول دارند. یک قوچ مرینو ساکسونی ۳ تا ۶ کیلوگرم پشم چرب در سال تولید می‌کند، در حالی که یک قوچ نژاد مرینوی پپین استرالیا، با کیفیت خوب تا ۱۸ کیلوگرم تولید می‌کند. 

گوسفند موندری (Mundri sheep)

گوسفند در بسیاری از نقاط کشور پاکستان یافت می‌شود، اما به تعداد زیاد در منطقه پنجاب وجود دارد. «گوسفند موندری» از نظر مورفولوژیکی با سایر نژاد‌های محلی گوسفند متفاوت است. این گوسفند دارای ویژگی‌های فیزیکی متفاوتی با سایر نژاد‌های محلی پاکستان است، بنابراین، نیاز به مطالعه ژنتیکی نیز وجود دارد که چرا این گوسفند با سایر نژاد‌ها یا بخشی از برخی از نژاد‌های موجود متفاوت است.

گوسفند موندری نر سالانه ۲.۵ کیلوگرم پشم می‌دهد و ماده هم سالانه ۲ کیلوگرم. سایز الیاف پشم این گوسفند بین ۲۲ تا ۲۷ سانتیمتر است.

گوسفند لوهی (Lohi sheep)

گوسفند لوهی یک نژاد گوسفند در پاکستان است که بیشتر در ایالت‌های پنجاب، راجستان و هاریانا در هند یافت می‌شود. این گوسفند برای تولید پشم و گوشت مرغوب پرورش داده می‌شود. بدن این حیوان سفید و سر معمولاً خرمایی، سیاه یا قهوه‌ای است. وزن گوسفند لوهی بالغ نر بین ۶۵ تا ۱۲۰ کیلوگرم و ماده بین حدود ۶۵ تا ۱۱۵ کیلوگرم است. میانگین سالانه تولید پشم به طور متوسط ۳ کیلوگرم است که قطر آن تقریباً ۴۰ میکرومتر است.

همچنین میانگین تولید شیر روزانه میش لوهی ۱.۲ لیتر است. گوش‌های لوپ این حیوان بسیار بزرگ که معمولاً منگوله دار نیز هستند که این بارزترین ویژگی گوسفند لوهی است و آن را از سایر نزاد‌های گوسفند متمایز می‌کند. هم قوچ این گوسفند و هم میش آن بدون شاخ هستند. 

مانکس لوگتان (Manx Loaghtan sheep)

گوسفند مانکس لوگتان یک نژاد نادر از گوسفند بسیار قدیمی است که گاهی به صورت لوگتین یا لغتان نیز تلفظ می‌شود. این گوسفند‌ها دارای پشم قهوه‌ای تیره و معمولاً چهار یا گاهی شش شاخ هستند. ریسنده‌ها و بافندگان صنایع دستی پشم این نژاد از گوسفند را به دلیل نرمی و رنگ قهوه‌ای پر رنگ آن دوست دارند. صنعتگران از مواد رنگ‌نشده برای تولید پشم‌ها و پارچه‌های بسیار مرغوب و گران‌قیمت استفاده می‌کنند.

پشم لوگتان دارای پوشش بالایی از موم لانولین است که به عنوان موم پشم یا گریس پشم نیز شناخته می‌شود. هوای گرم لانولین را چسبناک می‌کند که به برش کمک می‌کند. برخی از تولیدکنندگان صابون‌های دست‌ساز نیز از لانولین به عنوان یک ماده تشکیل دهنده در صابون استفاده می‌کنند. 

گوسفند آسکانیان (Askanian sheep)

آسکانیان یک نژاد از گوسفندان اهلی است که در اوکراین یافت می‌شود. این گوسفند دارای پشم ظریف است و عمدتا برای پشم آن پرورش داده شده است. از تلاقی رامبوی آمریکایی با مرینوس در اوایل دهه ۱۹۰۰ توسعه یافت. هر دو جنس سفید و تک رنگ هستند. قوچ‌ها شاخ دار هستند و میش‌ها را می‌توان شاخ دار و یا بدون شاخ مشاهده کرد. به طور متوسط و در زمان بلوغ قوچ‌ها ۱۱۵ کیلوگرم وزن دارند. وزن میش‌ها ۶۱ کیلوگرم است، زمانی که بالغ می‌شوند به ۶۹ سانتی متر قد می‌رسند و تقریباً ۱.۲۷ بره در هر زایمان دارند. 

گوسفند کلمبیا (Columbia sheep)

کلمبیا یکی از اولین نژاد‌های گوسفند است که در ایالات متحده توسعه یافته است. این نژاد یک محصول دانشگاهی و USDA در نظر گرفته شده و یک نژاد بهبود یافته است که برای مناطق غربی کشور ایالات متحده (جایی که اکثریت پرورش گوسفندان در آنجا انجام می‌شود) سازگار شده است. 

از سال ۱۹۱۲ در لارامی، وایومینگ، قوچ‌های لینکلن با میش‌های رامبویه تلاقی داده شدند. در سال ۱۹۱۸، گله پایه برای اصلاح بیشتر به ایستگاه تحقیقاتی گوسفند در نزدیک دوبیوس آیداهو منتقل شد. کلمبیای امروزی یک نژاد محبوب است که دارای پشم‌های سنگین و سفید و ویژگی‌های رشد خوب است. این یکی از نژاد‌های بزرگ است و اغلب برای پرورش متقابل در گله‌های تجاری غربی استفاده می‌شود.

قوچ‌های بالغ بین ۱۲۵ تا ۱۸۱ کیلوگرم وزن دارند، در حالی که وزن میش‌های ماده بین ۷۹ تا ۱۳۶ کیلوگرم است. یک پشم گوسفند متوسط یک میش بین ۴.۵ تا ۷.۳ کیلوگرم وزن دارد که بازده آن ۴۵ تا ۵۵ درصد است. طول اصلی پشم از ۸.۹ تا ۱۲.۷ سانتی متر متغیر است. پشم این گوسفند به لحاظ کیفیت متوسط است با تعداد چرخش ۵۰ تا ۶۰ درجه بندی می‌شود. قطر پشم از ۳۱ تا ۲۴ میکرون متغیر است. 

گوسفند کورمو (Cormo sheep)

کورمو یک نژاد گوسفند استرالیایی است که در اوایل دهه ۱۹۶۰ از طریق تلاقی قوچ‌های «کوریدال» با گوسفند مرینو ساکسون فوق العاده زیبا در تاسمانی توسعه یافت. نام کورمو از نام دو نژاد مادر به نام‌های کوریدال و مرینو گرفته شده است. نژاد از طریق معیار‌های انتخاب سختگیرانه، با اندازه‌گیری عینی ارزیابی شد. گوسفندان کورمو دارای چهره‌ای باز و درشت هستند، دارای یک قاب متوسط نیز هستند و سریع رشد می‌کنند.

پشمی به قطر حدود ۱۸ تا ۲۳ میکرون حمل می‌کند و باروری بالا نیز یکی از ویژگی‌های گوسفندان کورمو است. این نژاد بیشتر در ایالت‌های جنوب شرقی استرالیا یافت می‌شود. کورمو به آرژانتین، چین، آمریکا، ایتالیا و بلژیک نیز صادر شده است.

گوسفند درایسدیل (Drysdale sheep)

درایسدیل یک نژاد گوسفند نیوزیلندی است. این محصول از سال ۱۹۳۱ توسط فرانسیس درای پرورش داده شد و از گوسفندان نژاد رامنی نیوزیلندی گرفته شده است که در آن یک جهش باعث می‌شود پوشش این گوسفند به طور خاص مودار شود و برای فرش سازی بسیار مناسب است. پشم این گوسفند به صورت تخصصی برای بافت فرش تهیه شده است. نژاد درایسدیل، یک نژاد گوشتی نیز به شمار می‌رود. 

فرانسیس درای در سال ۱۹۳۱ متوجه یک عجایب ژنتیکی شد، یک قوچ رامنی با درصد بالایی از پشم بسیار درشت. تلاقی دو رامنی و چویو منجر به ایجاد یک گوسفند با مقدار زیادی پشم درشت شد که حدود ۶ کیلوگرم در سال است با قطر الیاف ۴۰ میکرون و یک دسته ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌متری. ژن درشت پشم باعث می‌شود که درایسدیل‌های نر و ماده شاخدار شوند. شاخ نر شبیه شاخ قوچ ویلتشایر است در حالی که شاخ میش بسیار کوچک است و معمولاً فقط ۸ تا ۹ سانتی متر طول دارد. وزن زنده یک درایسدیل بین ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم است.

گوسفند گادی (Gaddi sheep)

گادی یک نژاد گوسفند اهلی است که در هند یافت می‌شود. آن‌ها یکی از هشت نژاد مختلف گوسفند هستند که در منطقه معتدل شمالی هند یافت می‌شوند. گادی در درجه اول برای پشم خود پرورش داده می‌شود. قوچ گادی شاخدار است در حالی که میش‌ها فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد مواقع شاخدار هستند. دم کوچک و باریک است. این نژاد با اندازه متوسط در نظر گرفته می‌شود.

میش گادی به طور متوسط ۵۶ سانتی متر قد و به طور متوسط ۲۶.۵ کیلوگرم وزن دارد. وزن بره‌ها در بدو تولد ۲.۵ کیلوگرم است و میانگین وزن هنگام تولد بین قوچ و میش تفاوتی وجود ندارد. این نژاد از نظر اندازه کوچک است. قوی و کوهنورد خوبی است. گوش‌ها نیز کوتاه هستند. پشم گوسفند خوب است و می‌تواند تا ۵ متر رشد کند.

پشم گوسفند را سه بار در سال (فوریه، ژوئن و اکتبر) می‌چینند. عملکرد پشم گوسفند حدود ۱.۵ کیلوگرم در سال است. از پشم این گوسفند برای ساختن شال و پتو استفاده می‌شود.

گوسفند اورخون (Orkhon sheep)

اورخون یک نژاد گوسفند مغولی است که برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ توسعه یافت. این نژاد پشم متوسط و نیمه ریز دارد و اکنون عمدتاً برای پشم پرورش داده می‌شود. هر دو جنس نژاد اورخون دارای رنگ سفید، دم کوتاه، بدن فشرده با پشت صاف هستند.

قوچ‌ها به طور متوسط و در زمان بلوغ ۶/۵ کیلوگرم و میش‌ها ۷/۳ کیلوگرم پشم نیمه ریز تولید می‌کنند. متوسط طول پشم ۸ سانتی متر، قطر متوسط الیاف ارخون ۲۵ تا ۳۱ میکرون است. میانگین وزن زنده هنگام تولد برای نر‌ها ۴ کیلوگرم و برای ماده‌ها ۳.۶ کیلوگرم است. اورخون یک گوسفند مقاوم است که برای آب و هوای خشن مغولستان مناسب است و در تمام طول سال در مراتع چرا می‌کند.

گوسفندان پشمی ایرانی کدام‌اند؟

گوسفند قره‌گؤل

قره‌گؤل، یک نژاد گوسفندی است که داری پوست مرغوب و به‌شکل حلقه حلقه می‌باشد. گوسفند قره‌گؤل در هوای خشک و دشت‌های کم‌آب زندگی می‌کند یعنی در شرایط گرمای ۴۵ درجه در تابستان و منفی۳۰ درجه در زمستان مقاومت دارد. از سال ۱۴۰۰ قبل از میلاد به این سو این حیوان شناخته شده‌است. در زبان ترکی «قره» به معنای سیاه و «گؤل» به معنای دریاچه است. در ولایت سرخان دریای ازبکستان شهری به نام قره‌گؤل وجود دارد که خاستگاه این نژاد می‌باشد. بعد‌ها نیز به سایر کشور‌های آسیای مرکزی، افغانستان و ایران کشانیده شده‌است. گسترش اکوزیست این حیوان به همین مناطق محدوداست.

پرورش قره گؤل در کشور آفریقائی نامیبیا نیز صورت می‌گیرد. از پشم این حیوان کلاه پوستین، پوستینچه و بالاپوش ساخته می‌شود. این پوست پس از پسته، بزرگ‌ترین منبع درآمد افغانستان است که عمده خریداران آن انگلیس، دانمارک، فنلاند و چین هستند. از پوست قره‌گؤل به ۶ طریق کلاه ساخته می‌شود؛ که هرکدام نماینده فرهنگ خاستگاه خود هستند. 

گوسفند ماکویی

گوسفندان نژاد ماکویی اغلب به رنگ سفید دیده می‌شوند و در قسمت پوزه گوسفند، قسمت انتهایی دست و پا و همین طور اطراف چشم‌ها کله‌هایی به رنگ مشکی به چشم می‌خورد. پشم این گونه از گوسفندان بسیار سفید است و مرغوبیت الیاف بالایی دارد و همچنین تار‌های بلندی دارند. به همین دلیل طرفداران زیادی در صنعت ریسندگی، فرش بافی و همین طور تولید البسه دارند. 

پشم این نژاد از گوسفندان قدرت رنگ پذیری بسیار بالایی دارد. میزان تولید پشم نژاد ماکویی برای قوچ بالغ در حدود ۳ الی ۵.۲ کیلوگرم است و برای بره‌های نژاد ماکویی در حدود ۸۵۰ الی ۱۱۰۰ گرم تخمین زده شده است. همین طور این نژاد در زمینه تولید گوشت نیز راندمان بسیار بالایی دارند و به همین منظور گوسفندان ماکویی را جزء نژاد‌های پشمی و گوشتی قرار می‌دهند. 

گوسفند مغانی

گوسفند مغان یکی از نژاد‌های گوسفندان اصیل ایرانی است که به دلیل محل نگهداری و پرورش‌اش که شهرستان مغان در استان اردبیل است به «گوسفند مغانی» معروف شده است. گوسفند مغان با اینکه یک گوسفند دم چاق گوشتی محسوب می‌شود، اما دارای پشم و شیر مرغوبی نیز هست و به همین دلیل در ایران به شدت محبوب است. همین کیفیت‌ها باعث شده که این نژاد اصیل ایرانی در کتاب فرهنگ لغت جهانی نژاد‌های دام نیز ثبت شود.

این گوسفند تحمل بسیار زیادی برای باروری بره‌های سنگین دارد و بهترین مکان پرورش این گوسفند دشت مغان استان اردبیل است. این منطقه به دلیل اینکه دارای هوای نیمه گرمسیری با تابستان‌های گرم و خشک است این گوسفند نیز به راحتی در آنجا پرورش پیدا می‌کند.

گوسفند سنجابی

گوسفند سنجابی  از گوسفندان نژاد پشمی-گوشتی ایران است. منشأ این گوسفند در منطقهٔ سنجابی در استان کرمانشاه بوده و از گوشت و پشم با کیفیتی برخوردار است. گوسفند سنجابی برترین نژاد گوسفند در ایران در تولید پشم است. پشم این نوع گوسفند نیز بسیار بلند و ضخیم و اغلب سفید بوده و قدرت رنگ پذیری خوبی دارد و از الیاف مرغوب به‌شمار آمده و به همین دلیل در تولید لباس و فرش‌های دست‌بافت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علاوه بر این زیر شکم گوسفند سنجابی پر از پشم به رنگ سفید یا نخودی بوده و دنبهٔ آن به شکل دایره‌ای است. در برخی از این گوسفندان لکه‌هایی قهوه‌ای در قسمت گوش‌ها، گردن و دست و پای گوسفند وجود دارد و همچنین برخی از گوسفندان سنجابی دارای کله‌هایی به رنگ قهوه‌ای هستند. دیگر ویژگی گوسفند سنجابی این است که در سال دو بره می‌زاید.

درباره گوسفند سنجابی بخوانید.